Xəbər verdiyimiz kimi, Milli Məclisin deputatı Fəzail Ağamalı Ailə Məcəlləsinə vətəndaş nikahı ilə bağlı maddə əlavə olunmasını təklif edib. Deputatın fikrincə, vətəndaş nikahının olması faktı var, buna qadağa qoymaq olmaz.

Vətəndaş nikahının qanuniləşməsi hansı zərurətdən yaranıb, bunu hansı qaydada həyata keçirmək olar? “Media forum” saytı bunu araşdırmağa çalışıb.

Fəzail Ağamalı təklifi ilə bağlı bir neçə məqama toxunub. Deputat öncə qloballaşma prosesinin qadın-kişi münasibətlərinə yad təsirlərindən söz açıb və onları qaçılmaz hesab edib: “Biz hər şeyi öz adı ilə çağırmalıyıq. Müasir cəmiyyətdə yaşayırıq. Hansı seçimə üstünlük vermək vətəndaşın müstəsna hüququdur. Mentallıq baxımından o qədər müsbət qarşılanmasa da, hər kəs vətəndaş nikahı və ya rəsmi nikahda yaşaya bilər. 2013-cü ilin statistikasına görə, nikahdankənar doğulan uşaqların sayı 26 mindən yuxarıdır. Bu rəqəm sübut edir ki, vətəndaşlar getdikcə vətəndaş nikahına üstünlük verir. Hələ doğum evlərinə qoyulan, küçəyə atılan, uşaq evlərinə verilənlər bu rəqəmə daxil deyil.

İctimai münasibətlər sistemində aktuallaşan məsələ varsa, bu məqam qanunla tənzimlənməlidir. Vətəndaş nikahı seçiminə hörmətlə yanaşırıq. Amma belə münasibətdə olan kişi zaman-zaman əks cinsi rədd edir, qadın bir və ya bir neçə uşaqla tək qalır. Nəticədə mülkiyyət iddiası qaldıra, maddi yardım ala bilmir, küçələrə düşür. Məhkəməyə müraciət edəndə də rəsmi nikah olmadığına görə ona köməklik göstərilmir. Çünki Ailə Məcəlləsi, digər qanunvericilik aktları bu məsələləri tənzimləmir. Belə vəziyyətdə qadınlar və uşaqlar xeyli əzab çəkir, psixoloji travma alır, maddi və mənəvi məhrumiyyətlər içində qalır.

Ata vətəndaş nikahından dünyaya gələn uşağından imtina edirsə, o, İnzibati Xətalar Məcəlləsinə görə, külli miqdarda cərimələnə bilər. Bu cəzalar qanundakı boşluğu aradan götürər, kişilərə məsuliyyətini dərk etdirər. Vətəndaş nikahında heç bir ictimai tənbeh, qınaq, ailə məsuliyyəti yoxdur. Münasibətlər pozulanda əsasən qadın pis vəziyyətdə qalır. Azərbaycanlı yanaşmasında bu formada yaşayan və dul qalan qadının yenidən ailə qurması böyük problemdir. Gənc qadın düşünür ki, vətəndaş nikahı ilə uşaq dünyaya gətirib rəsmi nikaha girəcək, ancaq aldadılır. Qadına və dünyaya gətirdiyi uşaqlara münasibəti dəyişmək üçün qanuna ciddi dəyişiklik etməliyik”.

Vətəndaş nikahı necə rəsmiləşə bilər? Deputatın fikrincə, bu detallar müzakirələrdən keçərək həllini tapmalıdır: “Vaxtilə qanuna erkən nikahlarla bağlı sərt əlavələr edildi və erkən nikahlar xeyli azaldı. Biz bu məsələlərdə qanunun sərt imkanlarından istifadə etməsək, ayrı-ayrı anarxist qüvvələr, aqressiv insanlar qanunu saymamaqla Azərbaycanda xoşagəlməz ənənə yarada bilər. Bu baxımdan vətəndaş nikahı da qanunvericiliyin ciddi predmeti olmalıdır. Hüquqşünaslar, sosioloqlar, psixoloqlar, müvafiq dövlət qurumları məsələni müzakirə etməli və bu müzakirələr nəticəsində qanunvericilikdə ciddi əlavələr əksini tapmalıdır”.

Hüquqşünas İradə Cavadova Fəzail Ağamalının təşəbbüsünü heç də təqdirəlayiq hesab etmir: “Qeyri-qanuni nikahı necə qanuniləşdirmək olar? Əgər bunu nikahdankənar doğulan uşaqların müdafiəsi üçün zəruri bilirlərsə, həmin uşaqların vəziyyəti rəsmiləşdirilir. Qanunda atalığın müəyyən edilməsi əksini tapıb. Hətta atalıqdan imtina edilsə belə, məhkəmə qaydasında atalığı təsdiq etmək mümkündür.

Mülki nikahın qanuna salınmasına qeyri-ciddi yanaşıram. Deyək, evli kişinin qeyri-qanuni yaşadığı qadını, hər iki tərəfdə də uşağı var. Vətəndaş nikahı qanuniləşəndə qadağan edilən ikiarvadlılıq yaranmırmı? Bu təklif mənəvi dəyərlərə də söykənmir. Deməli, təbliğat aparırıq ki, kişilər düz edir, bir neçə arvad saxlaya, bir neçə nikaha girə bilər. Əksinə, təbliğat başqa istiqamətdə aparılmalı, ailənin, mənəvi dəyərlərin daha da möhkəmlənməsinə yönəlməlidir. Əks halda biz ailəni, mənəvi dəyərlərimizi axsada bilərik.

Rəsmi nikahda olmayan şəxs belə vəziyyətdə öhdəlik götürə, dünyaya gələn övladını rəsmiləşdirə bilər. Bu isə elə indi də edilir. Biz sivil ölkədə yaşayırıq, Avropa dəyərlərindən danışırıq. Vətəndaş nikahını rəsmiləşdiməyə heç bir ehtiyac yoxdur. Düşünürəm parlament qanunvericiliyə belə əlavələr etməz”.

Dünya təcrübəsinə diqqət çəkən vəkil Vamiq Şükürov deyir ki, Amerika və Avropa ölkələrində vətəndaş nikahı qeydiyyata alınmır: “Onlarda vətəndaş nikahı kişi və qadının birlikdə yaşaması kimi başa düşülür. Avropalılar üçün nikaha girmək və ya onsuz birlikdə yaşamaq o qədər problem deyil. Bizim nikaha girmək şərtləri və ehtiyaclarımız onlarınkı ilə bir deyil. Bizdə daha çox atalıq-analığın dəqiq müəyyən edilməsi, əmlak bölgüsünə görə nikah bağlanır. Avropada isə uşağın qeydiyyatı ilə bağlı problem heç ağıla gətirilmir, bu məsələlər çoxdan həll edilib. Digər tərəfdən onlar əmlak barədə nikah müqaviləsi bağlayırlar. Azərbaycanda cütlük arasında nikah müqaviləsi səmimi qəbul edilmir, inamsızlıq kimi başa düşülür. Bir tərəf müqavilə bağlanmasını tələb edəndə isə bu hətta münasibətin pozulması ilə nəticələnir. O baxımdan bizi Avropa ölkələri ilə müqayisə etmək hüquqi cəhətdən düzgün deyil”.

Vamiq Şükürov hesab edir ki, Azərbaycanda vətəndaş nikahının qanuniləşməsinə ehtiyac yoxdur: “Əgər qanuniləşərsə, şəxs ikisindən birini seçməlidir. Əks halda dolayı yolla çoxarvadlılıq yaranar, eyni zamanda kişi və qadının bərabər hüquqları pozular. Vətəndaş nikahı rəsmiləşərsə, sənəddə əmlakın bölünməyəcəyi, uşağa bu sənəd əsasında doğum şəhadətnaməsi veriləcəyi bəndləri yer ala bilər. Belə halda vətəndaş nikahının qanuniləşməsi xeyirli olar, tərəflər maddi məqamlara görə münasibətlərini rəsmiləşdirməkdən qorxmaz”.

Sosioloq Cavid İmamoğlunun qənaətinə görə, adı nikah olan münasibətdə pis heç nə yoxdur, çünki nikah – qarşılıqlı razılaşma və məmnuniyyətdir: “Bu münasibətə vətəndaş nikahı adı da, başqa ad da qoya bilərik. Önəmli olan vətəndaşımızın rifahıdır. Əgər vətəndaş nikahı bu sahədə olan problemləri həll edə biləcəksə, o zaman etiraz yersiz olar. Məsələ bundadır ki, Azərbaycan vətəndaşının rifahı qanuna belə əlavə ilə düzələsi deyil. Əgər biz nikahdan kənar uşaq doğumu istəmiriksə, ilk növbədə güclü təhsil və sosial təminat yaratmalıyıq. Biz vətəndaş nikahı kimi şərtləri daha sadə formaya salmaqla qadınların həyatını riskə atmırıqmı? Onların təhlükəsizliyinə kim zəmanət verəcək? Əgər bu gün Ailə Məcəlləsi və digər qanunlar Azərbaycan qadınını bəzi hallarda dövlət nikahında qoruya bilmirsə, o zaman vətəndaşların ixtiyarına buraxılan nikahda vəziyyət necə olar?

Düşünürəm ümumilikdə ailə siyasətinə yenidən baxılmalı və hər bir fərdin maraqlarını nəzərə alacaq siyasət formalaşmalıdır. Əgər cütlərin evliliklə bağlı aydın bilikləri yoxdursa, ailə planlaşdırılmasını zəif bilirlərsə, ilk növbədə maarifləndirmə barədə düşünməliyik. Bu zaman insan seçimində yanılmaz, aldadılmaq riski azalar. Odur ki, bütün verilən qərarlar ilk növbədə Azərbaycan qadınının xeyrinə olmalıdır. Çünki məişət və cəmiyyət səviyyəsində ən çox zorakılığa qalan qrup məhz onlardır”.(musavat.com)