Dünyada hər 20 saniyədə bir adam özünü öldürür, hər 2 saniyədə isə bir insane intihara uğursuz cəhd edir. İntihar qurbanlarının sayı müharibə və qətl qurbanlarının birgə sayından daha çoxdur. Ancaq çox hallarda intiharların səbəbi qaranlıq qalır. Hələ də aydın olmayan səbəblər üzündən kişilər qadınlardan dörd dəfə çox özlərini öldürürlər. Ancaq qadınlar iki-üç dəfə daha çox intihara cəhd edirlər.

Dünyanın müxtəlif ölkələrində aparılmış sorğular göstərir ki, yeniyetmələrin 80 faizi periodik olaraq özünü öldürmək barədə düşünür. Araşdırmalara görə, qeyri-ənənəvi seksual orientasiyalı insanlar ənənəvi orientasiyalı insanlara nisbətən intihara daha çox meyilli olurlar.

2014-cü ilin yanvar  ayı Azərbaycanda “intihar ayı” kimi tarixə düşə bilər. İndiyədək heç bir ayda özünə qəsd edənlərin sayı bu qədər çox olmayıb.

Modern.az saytının apardığı araşdırma bunu deməyə əsas verir. Məsələn, 2013-cü ilin yanvar ayında ölkədə cəmi 21 nəfər intihar edib, 12 nəfər isə buna cəhd göstərib.

Yanvarın 23-nə olan rəsmi mənbələrin açıqladığı məlumata görə, ötən müddətdə Azərbaycanda  25 nəfər həyatına qəsd edib. Canlarına qıyanların 16 nəfəri kişi, 2-si qadındır. Bundan əlavə, intihar edənlərin 3-ü məktəbli (hamısı oğlandır) olub, 4 nəfər hərbçi də müxtəlif səbəblərdən özlərini həyatdan məhrum edib.

Qeyd edək ki, intihara cəhdləri uğursuz nəticələnənlər də az deyil. Belə ki, 2014-cü ilin yanvar  ayının ötən 22 günündə 2 məktəbli (bir qız, bir oğlan), 2 hərbçi özlərini öldürməyə cəhd göstərib. Digər intihara cəhd edənlərin 8-si qadın, 7-si kişi olub.

Bu günlərdə homoseksual 21 yaşlı İsa Şahmarlının intiharı bu məsələni bir daha aktuallaşdırdı.

Artıq xeyli müddətdir ki, bu sual ölkə ictimaiyyətini, vətəndaş mövqeli hər kəsi düşündürür. Buna bir çox izahlar vermək mümkündür. 

Bəs ekspertlər intihar hallarının artmasının səbəbləri barəsində nə düşünürlər?

Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu deyir ki, sosioloji baxımdan intihar hadisəsi də bir davranışdır: “İnsanların davranışına təsir edən, onu formalaşdıran əsas 3 komponent var: 1) onların yaşadığı şərait, mühit, sosial-iqtisadi vəzyyət;   2) aldıqları informasiya;  3) Onların psixoloji vəziyyəti, üstünlük verdikləri dəyərlər, rəylər. İndi bir çoxları bu intiharların arxasında əsasən iqtisadi durumu axtarırlar”. 

Bunun doğru olmadığını bildirən Ə.Qəşəmoğlu 50-ci illərdə əhalinin iqtisadi vəziyyətinin indkindən xeyli pis olduğuna diqqət çəkib: “İnsanların rifahı yaxşı olmadığı bu dövrdə bu qədər intihar halına rast gəlinmirdi.”

Sosiloq intihar hallarının artmasında mənəvi amillərin rol oynadığı qənətindədir: “Bütün müdrik adamlar, dini kitablar  bizə deyir ki, hansı cəmiyyətdə ki, maddi dəyərlər mənəvi dəyərləri üstələdi, orada günü-gündən gərginlik, fitnə-fəsad, kriminal hallar artacaq. Əksinə, cəmiyyətdə mənəvi dəyərlərə üstünlük veriləndə,  cəmiyyətdə avtomatik olaraq nizam-intizam, ahəng yaranır”.

Yer üzündə maddiyyatın ön plana keçdiyini təəssüflə qeyd edən Ə.Qəşəmoğlu dünyanın milyarderlər tərəfindən idarə olunduğunu vurğuladı: “Oksfam təşkilatının açıqladığı statistikaya görə  85 milyarderin əlində toplanan pul Yer üzü əhalisinin yarısının pulundan çoxdur”.

Bu dalğanın Azərbaycanda da yayıldığını söyləyən sosioloq bildirdi ki, insanlar savadsız, işsiz olduqca bu prosesin təsiri daha da guclü olur: “Psixi pozuntular baş verir. Ən təhlükəli məsələlərdən biri "sabaha inam" məsələsidir. Deyirlər ki, axırıncı ümid ölür. Ümid öləndən sonra həyat öz mənasını itirir. Təəssüf ki, bizim insanlar arasında sabaha ümidin artması üçün elə bir iş görmürük”.

Ə.Qəşəmoğlu intihar hallarının artmasında  insanların aldığı informasiyanın da mühüm rol oynadığını vurğuladı: “Bizim insanlar bütün günü TV-lərdən yalnız  qorxunc, neqativ xarakterli məlumatlar alır”.

 TV-lər nümunəvi ailələri sanki görmür. Ancaq ailə zəminindəki qətllərdən, zorlamalardan danışır deyə Ə.Qəşəmoğlu sözlərinə əlavə etdi.

Birlik Təşkilatının sədri, ilahiyyatçı Vüsal Hətəmov isə  bu mənfi tendensiyanın artan xətt üzrə inkişaf etdiyini təəssüflə qeyd edir: “Burada psixoloji durumdan başqa, sosial problemlər də, siyasi şərait də öz sözünü deyir. İntiharların cavanlaşması isə gənclərimizə dövlət tərəfindən yetərincə diqqətin ayrılmamasıdır. Hesab edirəm ki, KİV, elmi-praktiki institutlar, psixoloji sahə ilə məşğul olan qurumlar həyəcan siqnalı ilə işə başlamalıdırlar”.

 V.Hətəmov deyir ki, intihar hallarının qarşısının alınmasında ən təsirli vasitə olan din faktorundan da istifadə edilməlidir: “Əsrlər boyu çətin problemlərlə üz-üzə qalan insanlar dinə, Allaha, ibadətə üz tutublar və psixoloji sarsıntıdan qurtulublar. Statistik hesablamalara görə dünyada stress, depressiya halında olan, intihar yolunu seçən insanların böyük qismi dinə inanmayan və ya dininə ciddi yanaşmayan insanlardır.”

"Etimad” Uşaq və Gənclər üçün Psixoloji Dayaq İctimai Birliyinin sədri, psixoloq   Samirə  Eldənizqızı intiharlara əsas səsəb kimi laqeyd münasibət, diqqətsizlik, stressin artımı və iradi qüvvənin enməsini göstətir: “İnsan hər zaman xəyal arzularla yaşayır. Bir çoxları bunu etiraf etməsə də, bu bir faktdır.  Özünüqiymətləndirmə statusunun yoxluğu da bu kimi halların artmasına gətirib çıxarır. ”

Qeyd edək ki, hər il dünyada 60 milyon insan intihara cəhd edir. Lakin bunlardan təxminən bir milyonu öz istəyinə çatır və intihar nəticəsində həyatını itirən şəxslərin 63 faizi kişilər, 37 faizi isə qadınlardır. Qəribəsi isə burasındadır ki, intiharlara daha çox yüksək inkişaf etmiş Skandinaviya ölkələrində və Yaponiyada rast gəlinir. Bunun isə bir başqa səbəbləri var.

Ramil Yaquboğlu, Xeberle.com