"İnsanın həyatında əsasən yeniyetməlik dövrləri həssas dövrlərdir. Bu, Azərbaycanda ən həssas yaş dövrü kimi müəyyənləşib. Hər bir fərdin inkişaf dövründə yeniyetməlik, müəyyən əziyyətlərə qatlaşmaqla fərqlənir. Bura hər bir gəncin psixo-sosial durumunu, psixologiyasında gedən dəyişiklikləri, o cümlədən ünsiyyətdə yaranan problemləri və onları gözləyən qayğıları əlavə etmək olar.”

SosioloqCavid İmamoğludeyir ki, oğlanlar hərbi xidmətə getmək, universitetə qəbul olmaq kimi problemlər yaşayırlar. Qızlar üçün isə təbii ki, ali təhsil almaq və ailə qurmaqdır. Bu dövr insanın həyatında əziyyətli dönəmlərdəndir:"Son dövrlərin təcrübəsi göstərir ki, orta məktəblərin yuxarı siniflərində təhsil alan 10-11-ci sinif şagirdləri daha çox əziyyətlərə qatlaşmalı olurlar. Sanki onlar hər şeyi bilməlidirlər. Bir neçə fəndən hazırlığa gedirlər. Bu da o dövrün yaş psixologiyası üçün çətinliklərlə müşayət olunur. Bir çox hallarda onlarda hər şeydən həyəcan yaranması baş verir. Yeniyetmələrlə, gənclərlə iş sahəsində nə məktəblərdə psixoloqlar effektiv fəaliyyət göstərir, nə də məktəbdən, universitetdən kənar ailədə sosial işçilər, psixoloqlar var. Yeniyetmə bütün çətinlikləri təkbaşına dəf etmək məcburiyyətindədir. Bəziləri bu dövrü müvəffəqiyyətlə adlayır, bəziləri isə stresslərlə, travmalarla keçirlər.”

 C. İmamoğlu bildirib ki, beynəlxalq standartlarda 18 yaşdan sonrakı dönəm müstəqil həyat dövrü kimi qəbul edilir. Azərbaycana gəldikdə isə bu yaş dövrü fərqlidir: "Azərbaycanda müstəqillik dövrünün yaşı mövcud şəraitə əsasən 25-dən başlayır. Azərbaycanda evlənmək, mülkiyyət sahibi olmaq çətin məsələdir. Orta statistik gəlirlərlə bu şeylərə sahib olmaq olmur. Valideynlər tərəfindən dəstək olmazsa, bu prosesi adlamaq mümkün deyil.”

Sosisoloq bu dövrün çətinliklərlə müşayiət olunduğunu da vurğulayıb:"Gənclər məcbur olub kirayədə qalırlar, kreditlər götürürlər. Və həyatın bir hissəsini gecə-gündüz işləmək və kredit ödəməklə keçirirlər. Ümumiyyətlə, Azərbaycan reallığında hər mərhələdə yaşamaq çətinləşib. Yeniyetməlik dövründə, eləcə də ondan sonra gələn dövrlərdə insan sanki yaşamaq uğrunda mübarizə aparır.”

O, insan həyatının yaşlı dövrlərində problemlərin daha da çoxaldığını qeyd edib:"İnsan həyatının daha yaşlı dövrlərində də problemlər yaranmağa başlayır. İstər pensiya təminatı, tibbi sığorta sisteminin olmaması, ahıllara göstərilən xidmətlərin effektiv olmaması və xidmətlərin az olması bu yaş dövründəki yaşamı daha da çətinləşdirir. Azərbaycanda həyata keçirilən sosial təminat sistemi əlillərin və digər bu sıradan olan insanlarını həyatını asalanlaşdırmalıdır. Amma bəzən bu, reallıqda əksinə olur.” Sosioloq 25-60 yaş dövrünü insan həyatının ən çox əziyyət çəkdiyi mərhələsi kimi xarakterizə edib: "Artıq 25 yaşından insan daha çox işlər görməyə və fəaliyyət göstərməyə başlayır.”
PsixoloqElnur Rüstəmov isə deyir ki, hər bir dövrün insan həyatında yaratdığı psixoloji narahatçılıqlar var:"Hər bir dövrün – uşaq, yeniyetməlik, gənclik, orta yaş və yaşlılıq dönəmlərinin yetirmiş olduğu müəyyən psixoloji narahatçılıqlar mövcuddur. Keçid dövründə insanın psixikasında müəyyən dəyişikliklər baş verir.”

 E. Rüstəmov yeniyetməlik dövrünün çox pis keçdiyi qənaətindədir: "Bu dövrdə yeniyetmələr böyük psixoloji travmalar ala bilərlər. Məsələn, təhsildən uzaqlaşma, zərərli vərdişlərə qurşanma kimi hallar yeniyetməlik dönəminin sonrakı dövrlərində də problemlərə yol açır.” Onun sözlərinə görə, gənclik dönəmi həyatda özününtəsdiq dövrüdür:"Gənclik dövründə özünütəsdiq etmə baxımından problemlər yaşayan gənclər var. Yaxud uğursuz evlilik yaşayan gənclər olur ki, bu da onların sonrakı həyatında mənfi təsirlərlə müşayət olunur.”

 Orta yaş dövrünə gəldikdə isə E. Rüstəmov bildirir ki, orta yaş dövründə bir çox insanlar böhran keçirməyə başlayır:"Orta yaş dövründə həyatları yaxşı olan, yüksək karyeran insanlar hansısa bir hadisədən böhran keçirməyə başlayırlar. Həyatları bu psixoloji travma nəticəsində köklü sürətdə dəyişikliklərə uğrayır.” 

İnsan ömrünün son dönəmi olan yaşlılıq dövründə isə fizioloji problemlərlə yanaşı, psixoloji travmalarla da müşahidə olunur. Psixoloq yaşlılıq dövrünü insanların ən çox əziyyət çəkdiyi dövr kimi xarakterizə edib:"Çünki bu insanın həyatının sonudur. Məsləhət prosesində də ən çətin yaş dövrü yaşlılıq dövrü hesab olunur. Bu insanlara məsləhətdən daha çox dərman müdaxiləsi lazım olur. O insanlar bilirlər ki, həyatları bitir, ətrafa uyğunlaşa bilmirlər.”

 E. Rüstəmov deyir ki, hətta bu insanların psixikasında köklü dəyişikliklər baş verir:"Yaşlılıq dövrünü keçirən insanlarda psixiatrik xəstəliklər yaranır. Yaddaş pozuntusu, özünəqulluq etməmə, bundan doğan psixoloji travmalar bu insanlara pis təsir göstərir. Yaşlılıq dönəmində fizioloji dayanıqlıq dəyişir, zəiflik müşahidə olunur, kövrəklik yaranır, fikirləri dağınıq olur.Ümumiyyətlə, insan yaşadığı ömür boyu əziyyətərə qatlaşmalı olur.”.(analitik.az)