Son günlər ölkədə yeniyetmə intihar etməsi hadisələri artmağa başlayıb. Bir həftə ərzində mediada artıq 3 yeniyetmənin intihar etməsi haqqında informasiyalar tirajlandı. Belə ki, Beyləqanda 14 yaşlı qız, Qazaxda 15 yaşlı oğlan və son olaraq Cəlilabadda 14 yaşlı qızın intihar etməsi xəbərləri verildi. Səbəblər qeyd edilməyən hallar araşdılır. Bəs nəticə? İntihar hallarının cavanlaşması artıq həyacan siqnalı çalmağa əsas verir. Yeniyetmələri həyatla vidalaşmağa nə vadar edir? Olduqları problemlərdən çıxış yolu niyə tapılmır?
İntihar hadisələrinə hər bir şəxsin baxış bucağı fərqlidir. Bəzən bizim üçün sadə görsənən bir hadisə başqaları üçün cəhənnəmdir.
Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin əməkdaşı, psixoloq Rövşən Nəcəfov AzVision.az -a açıqlamasında bildirib ki, intihar fərdidir, individualdır. Bəzən intihar haqqında empatiya qurmadan danışılır.
- Düşünürük ki, intihar etmiş şəxs səhv edib. İntihar səhv deyil, bu insanın özünü ictimai olaraq ifadə etməsidir. Burada müxtəlif səbəblər var. Səbəblərdən ən əsası onun daxili yanaşmasıdır. İntihar hallarının artması bir növ mətbuatda, ictimaiyyətdə bu cür materialların təbliğat xarkterli yayılması ilə əlaqədardır.
R.Nəcəfov burada iki yanaşmanın olduğunu vurğulayıb: "Birincisi, deyirik ki, intihar xəbərləri verilməsin, çünki hadisələrin sayının artmasına təsir edir. O zaman sual ortaya çıxır ki, intiharla bağlı xəbərlər getməsə, haradan ayıq düşəcəyik? SOS siqnalını haradan alacayıq? Mediada gedən məlumatlarda o xəbərlər daha çox maarifləndirici formada olmalıdır. İntiharla bağlı hüquqi və psixoloji maarifləndirmə aparmalıyıq. Hüquqi maarifləndirmə ona görə aparılmalıdır ki, şəxs intihara təhrik edilməsin. Psixoloji maarifləndirmədə isə insanlara, xüsusən gənclərə intiharın çıxış yolu olmadığı aşılanmalıdır. İstənilən ən çətin problemin həlli var”.
Dövlət Komitəsi tərəfindən istər ailələrlə, istər gənclərlə regionlarda və paytaxtda müntəzəm hüquqi və psixoloji maarifləndirmə tədbirləri aparılır. Komitə əməkdaşı bildirib ki, onlar üçün vacib olan vətəndaşın səsini çıxarmasıdır.
- İstər fiziki, istər psixoloji zorakılıq olanda bir səs çıxsın ki, dövlət ona doğru getsin. Səs olmasa bizim hadisədən xəbərimiz olmayacaq. İnsanlar dövlətə müraciət etməkdən, qaynar xəttə problemlərini deməkdən çəkinməsinlər. Bizim üçün asan görsənən problem başqaları üçün çətin ola bilər. Bunu gənclərə vətəndaşlara çatdırmaq lazımdır.
İnsan birinci mənəvi, daha sonra fiziki intihar edir. Bu gün valideynlərimiz övladlarının özünü öldürməsi ifadəsini işlətməsini, o təhdidi ifadə etməsini boş verirlər. Deyirlər ki, uşaqdır. Əgər bir insanda istər uşaq, istər gənc, istərsə də istənilən yaş kateqoriyasında olan şəxsdə özünü öldürməklə bağlı fikir formalaşıbsa, deməli onun beynində ilkin toxumlar əkilib və böyüməyə başlayır. Bunu heç kimlə müzakirə etməyəndə artıq insan daxili dünyası ilə müzakirə edir. Müzakirədən sonrakı mərhələ mübahisə, mübahisədən sonrakı mərhələ isə istər fiziki, istəsə də psixoloji cinayətdir.
Bir valideyn, vətəndaş olaraq insanlarımız qarşı tərəflə empatiya qurmalıdır. Özümüzü onların yerinə qoymalıyıq ki, o, hansı hissləri keçirir. İntihar edən haqqında imnformasiya oxuyanda təkcə heyfslənirik. Və yaxud ekspert olaraq insanlara bunun yaxşı olmadığını vurğulayırıq. Amma bir də bu halların baş verməsi üçün səbəblər var və bu səbəblərə çox həssas yanaşmaq lazımdır. Bu səbəbləri də maarifləndirici işıqlandırmaq lazımdır», deyə psixoloq əlavə edib.
Dövlət Komitəsi tərəfindən bu tip və buna bənzər hadisələr olanda anında aidiyyatı qurumlarla araşdırmalar aparılır. R.Nəcəfov araşdırmalar zamanı psixoloji aspektlərin ortaya çıxdığını qeyd edib:
"Ailədə basqının olması, məişət zorakılığına məruz qalması və onun heç kimə müraciət etməməsi, sosial şəbəkələrdəki təbliğatın axınına düşməsi müşahidə edilir. Məsələn, sosial şəbəkədə oxudum ki, azyaşlı qız özünün məktəbli şəklini paylaşıb, sinif yoldaşlarına və tanışlarına göndərib ki, "özümü öldürsəm bu şəklimi paylaşın". Bu, şəxsin ailədə şiddədə, fiziki, psixoloji zorakılığa məruz qalmasını və sonda erkən yaşda bu yola əl atmasına səbəb olduğunu göstərir. İntihara səbəb əsasən psxioloji pozuntulardır.
Ailə konservativ və avtoritar təfəkkürlü ola bilər, uşaq şiddət görə bilər və bunu heç harda ifadə edə bilməyə bilər. Cəmiyyətdə təbliğatı gücləndirməliyik ki, uşaq ailədə görüyü psixoloji və fiziki şiddəti məktəb psixoloqu və pedoqoquna mütləq desin. Çox təəssüf ki, səs çıxmasa biz səsə tərəfə gedə bilmirik. Bu işdə məktəb müəllimlərin də üzərinə yük düşür. Çətin uşaq təkcə dərsi pozan deyil. Həm də dərsini çox yaxşı oxuyan, həssas uşaqlardır. Hər kəs polisə müraciət etməkdən qorxmasın, çəkinməsin. Uşaqların qorxmadan dərdini deməsini də cəmiyyətdə, məktəbdə təbliğ etməkliyik.
Sosial bum dövrü başlayır. Bu dövrdə istənilən xəbər sosial şəbəkələri öz ağuşuna ala biir. Sosial şəbəkələrin üzvləri gəncləşib. Orada paylaşılan hər xəbər təbliğatı böyüdür. İstənilən halda gənc yaşda insanlar intihar edir və artan sürətlə gedir. Rəsmi statistikalar müraciətlərlə ortaya çıxır. Müraciət olunmayan, qeydiyyata düşməyən hadisələr də var. Gündəm neqativlərlə doludur. Onların qarşısında yaxşı fikir immunitetləri yaratmalıyıq ki, insanları maarifləndirsin, doğru istiqamətə yönəltsin. İstənilən neqativ informasiya maarifləndirmə olmayanda təbliğat xaraklteri daşıyır".
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
