Ulu öndər Heydər Əliyev 1991-ci ilin çətin və ağır blokada dövründə Naxçıvana göstərdiyi davamlı köməyə görə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Milli Məclisinin sədri kimi Akif Zeynalova məktub göndərərək, ona xüsusi təşəkkürünü bildirmişdi:

"Hörmətli Akif bəy! Mən sizi şəxsən tanımıram. Ancaq bu çətin günlərdə Naxçıvana tikinti materialları və yanacaqla, maşın-mexanizmlə göstərdiyiniz daimi köməyə görə sizə təşəkkürümü bildirirəm. Burda inşa etmək istədiyiniz kərpic zavodu isə bu gün Naxçıvana daha çox gərəkdir. Hörmətlə: Heydər Əliyev. Avqust, 1991-ci il”.

1991-92-ci illərdə o vaxtkı Azərbaycan rəhbərliyi tərəfindən Naxçıvana qarşı aparılan blokada tədbirləri, qərəzçiliklə baxımsız qoymaq istədikləri Muxtar respublikaya sahib çıxmış Heydər Əliyevə qarşı qadağaların qoyulduğu, onun və Naxçıvanın adlarının çəkilməsi bəzi dəli-dolu AXC radikalları tərəfindən yasaq olunduğu dövrdə Sumqayıtın "Azmənzilsənayetikintitəmir" İstehsalat Birliyinin baş direktoru Akif Zeynalovun təşəbbüsü ilə Naxçıvanda 7 idarədən ibarət böyük bir Təmir-Tikinti Tresti yaradılmışdı və Naxçıvana İran vasitəsi ilə tonlarla hər cür lazımi tikinti materialları göndərilirdi. Bu elə bir dövr idi ki, respublika tabeliyində olan heç bir müəssisə Naxçıvanda fəaliyyət göstərə bilmirdi. O vaxtkı respublika "başbilənləri” bunu hamıya yasaq etmişdi.

Lakin "Azmənzilsənayetikintitəmir" İB respublikaya yox, hələ 1990-cı ilin sonlarından bilavasitə Moskvaya tabe olduğundan A.Zeynalovun Birliyi kimsəyə hesabat vermədən, qorxub-çəkinmədən Naxçıvanda fəaliyyətinin davam etdirirdi. Bu isə hər şeyə qarşı diqqətli olan Ulu öndər Heydər Əliyevin nəzərindən yayınmamışdı. Respublika rəhbərliyinin qadağalarına baxmayaraq, Sumqayıtdan Naxçıvana yardım göstərən yeganə tikinti təşkilatı onun təəccübünə, marağına səbəb olmuş və buna görə də dahi rəhbər onu yaxşı mənada heyrətdə qoyan müəssisə rəhbəri Akif Zeynalova Naxçıvan MR Ali Sovetinin blankında öz xətti ilə yazdığı, yuxarıdakı məzmunda təşəkkür məktubu göndərmişdi...

...Akif Zeynalov 25 oktyabr 1942-ci ildə Füzuli şəhərində dünyaya gəlib. Atası Həsən Zeynalov ali təhsilli müəllim idi, bir müddət məktəb direktoru işləmişdi, buna baxmayaraq ilk illər Akifin oxumağa elə də həvəsi olmamışdı. Lakin sonralar səylə çalışmış, məktəbin əlaçılarından olmuş və 1959-cu ildə Füzuli şəhər orta məktəbini əla qiymətlərlə bitirib, elə həmin il də o vaxtlar AZİ adı ilə məşhur olan Azərbaycan Dövlət Neft və Kimya İnstitutuna qəbul olunmuşdu. IV kursun sonlarında iki aylıq diplom praktikasını Sumqayıt Superfosfat zavodunda keçən Akif orda çilingər kimi işə götürülmüşdü və ayda 80-90 manat maaş da alırdı. Qısa müddətdə bacarığı, istedadı və işgüzarlığı, həm də səmimiliyi, istiqanlılığı ilə çalışdığı sex kollektivinin rəğbətini qazana bilmişdi. Odur ki, yay tətilinə də getmək istəməyib, zavodda qalıb işləmək üçün sex rəisinə müraciət etdikdə, o, sabahın gənc mühəndis-mexanikinin xahişinə məmnuniyyətlə razılıq vermişdi. Üç ay ərzində Akif həm ailəsinə maddi dayaq ola bilmiş, həm də zavodun istehsalat həyatında fəallıqla, bacarıqla iştirak etmişdi.

Dünya şöhrətli alim, akademik Azad Mizəcanzadənin də onlara dərs dediyi məşhur institutu – AZİ-ni bitirəndə diplom müdafiəsi zamanı imtahan komissiyasının bütün üzvləri onun diplom işini yüksək qiymətləndirmişdilər. Məzunlara ali təhsil diplomlarının və işləmək üçün təyinatların verilməsi ilə bağlı institutun akt zalında təntənəli mərasim təşkil edilmişdi. Bir-neçə qrupdan olan 100-ə qədər məzuna diplomla yanaşı təyinat verərkən o zaman ciddiyyətinə, institutda sərt qayda-qanun, nizam-intizam yaratmasna görə adla tanınan rektor, görkəmli akademik İsmayıl İbrahimov ilk olaraq yaxşı oxuyan, diplom müdafiəsində fərqlənmiş 5 nəfərin adını fəxrlə çəkərək bildirir ki, bu məzunlar elmi-tədqiqat işləri aparmaq məqsədilə institutun müvafiq kafedralarında saxlanılacaqlar. Onlardan biri də Akif olur. Ancaq 100 nəfərin içindən seçilən 5 nəfərdən biri olduğuna görə sevinmək, qürurlanmaq əvəzinə o, gözlənilmədən ayağa qalxıb deyir ki, mən institutda qalmaq yox, istehsalatda çalışmaq istəyirəm. Rektor çox çalışsa da, onu inadından döndərə bilmir. Belə olduqda "tərsliyi tutan” məzunu "yola gətirmək” məqsədilə ona təyinat verilmir. Vəziyyəti belə görən Akif diplomunu götürərək, o zaman "Çornı qorod”da yerləşən Kimya Birliyinə gedir. İstehsalatda işləmək, ailəsini dolandırmaq istədiyini bildirir. Birliyin rəhbəri Akifi diqqətlə dinləyərək, işləmək üçün onu yeni tikilməkdə olan Sumqayıt Kimya kombinatına - əslində hələ mövcud olmayan müəssisəyə göndərir. Və 22 yaşlı Akif 1965-ci ilin fevralından etibarən 110 manat maaşla növbə mexaniki vəzifəsinə işə götürlür.

Cəmi 7 ildə sıravi mühəndislikdən böyük bir Kimya müəssisəsinin baş mexaniki,

İstehsalat Birliyinin baş direktoru vəzifəsinə qədər uzanan yüksəliş yolu

Zavod yenicə tikildiyindən hələ heç bir sex-zad yox idi. Sadəcə, boş sahələri bölüb, üstündə yazmışdılar ki, bura etilen sexidir, ora - polietilen sexi, qliserin sexi və s. Yəni ki, zavod adında bir şey yox idi, yalnız kiçik bir qurğu işləyirdi, bir də ikimərtəbəli bir inzibati bina vardı, vəssalam.

İllər ötdü, uzanıb gedən boş bir düzənlikdə Akifin də bilavasitə iştirakı ilə böyük bir müəsisə yaradıldı – ölkə üçün mühüm kimyəvi məhsullar istehsal edən nəhəng Kimya Kombinatı. İlk vaxtlar yeni müəssisədə növbə mexaniki işləyən Akif sonralar sexin mexaniki vəzifəsində çalışaraq, öz istedadı, bacarığı, təşkilatçılığı ilə kollektivdə hörmət-nüfuz qazana bildı. Təsadüfi deyildi ki, 1971-ci ildə - 29 yaşında, hələ çox gənc ikən o, özündə bir-neçə müəssisəni birləşdirən "Kimyasənaye” İstehsalat Birliyinə baş mexanik müavini təyin edilmiş, işdə yüksək peşəkarlıq və təşəbbüskarlıq, əzmkarlıq göstərdiyinə görə isə bir il sonra - 30 yaşında artıq Birliyin bütün texniki-texnoloji avadanlığına, "dəmir-dümür"ünə başı ilə cavabdeh olan Baş mexanik postuna irəli çəkilmişdi.

İstedadı, işgüzarlığı, təşkilatçılıq bacarığı nəzərə alınaraq, Akif Zeynalov bir-neçə il sonra "Sumqayıtkauçuktəmirtikinti” Trestinin rəisi təyin olunur. Bütün həyatını Sumqayıtın neft-kimya sənayesi ilə bağlayan Akif Zeynalov sonralar öz təşəbbüsü və iradəsi ilə respublikanın ən iri təmir-tikinti müəssisəsini - "Azmənzilsənayetikintitəmir" İstehsalat Birliyini yaradır.

Cəbhəyə, döyüşçülərə, qaçqın və köçkünlərə yardım

Erməni daşnaklarının Dağlıq Qarabağ iddiası ilə törətdikləri təxribatlar nəticəsində soydaşlarımızın qaçqınlıq, köçkünlük həyatının başlanması onu çox narahat etdiyindən o zaman hələ işğal edilməmiş, lakin çətin, ağır günlərini yaşayan sərhəd rayonlarına hər cür maddi-texniki yardımlar göstərməyə başlayır və əhalini işlə təmin etmək məqsədilə həmin rayonlarda – xüsusilə də Laçında, Füzulidə, Qubadlıda, Cəbrayılda Birliyin 50-dən artıq Təmir-tikinti idarəsini yaradaraq, 1200-dən çox qaçqın-köçkünün işlə təmin ediləsinə nail olur, yüzlərlə qaçqın həmvətənimizi sığınacaqla təmin edir.

O, 1990-cı ilin sonlarından etibarən Laçından, Qubadlıdan tutmuş bütün Qarabağ zonasında (Zəngilan, Cəbrayıl, Füzuli, Ağdam, Ağcabədi, Xocalı rayonlarında) və Azərbaycanın digər bölgələrində 130-dan çox tikinti idarələri olan 11 Təmir-Tikinti Tresti yaratmağa nail olmuşdu. Həmin idarələrdə o zaman 5000-dən artıq işçi çalışırdı.

Silahlı qarşıdurmaların, döyüşlərin gücləndiyi dövrlərdə Akif Zeynalov dəfələrlə sərhəd rayonlarında olmuş, Şuşaya, Laçına, Ağdama, böyüyüb boya-başa çatdığı Füzuliyə, həmçinin Xocalıya rəhbərlik etdiyi Trest tərəfindən həm silah-sursat, müəyyən materiallar, həm də ərzaq və sairə alınıb-aparılması üçün maksimum köməklik göstərə bilmişdi. Xocalı qəsəbəsinə şəhər statusu verildikdən sonra orada aparılan geniş miqyaslı tikinti-abadlıq işlərində isə Akif müəllimin rəhbərlik etdiyi kollektivin yüzlərlə işçisi çalışmışdı. O, həmin vaxtlarda neçə-neçə şəhid ailəsinə, döyüşçülərimizə yardımlar etmiş, kimsəsizlərə dayaq olmuşdu.

"Azmənzilsənayetikintitəmir" İstehsalat Birliyinin direktoru kimi Akif Zeynalovun Milli Ordumuzun yaradılmasında, onun silah-sursatla təmin edilməsində də böyük rolu olmuşdur. O, şəhidlərimizin, o cümlədən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları Əlif Hacıyevin, Yuri Kovalyovun ailələrinə, cəbhədə yaralanaraq müalicəyə ehtiyacı olan döyüşçülərimizə, mədəniyyət işçilərinə, Türkiyədə, Almaniyada, Rusiyada, Ukraynada təhsil alan ali məktəb tələbələrinə və s. yardımlar etmiş, ilk Daşaltı əməliyyatında həlak olmuş 40-dan artıq döyüşçünü "fəxri işçi" kimi Birlikdə qeydə alaraq, onların hər birinin ailəsinə iki ilə qədər köməklik göstərmişdi. Hətta respublikanın ağır böhran keçirən bir çox müəssisə və büdcə təşkilatları da kömək üçün o zaman kifayət qədər gəlirli olan həmin Birliyə, onun səxavətli rəisi Akif Zeynalova üz tuturdular. O isə hamını hörmətlə qarşılayar, heç kəsi naümid qaytarmaz, varını əsirgəməzdi.

Bəli, o illərdə respublikada çox böyük maliyyə imkanlarına malik olan, lakin özlərini, varidatlarını xalqdan gizlətməyə çalışan bir-çox gizli "oliqarxlar”dan fərqli olaraq, məhz Akif müəllimin rəhbərlik etdiyi, yüksək təşkilatçılığı və bacarığı hesabına maliyyə imkanları kifayət qədər yaxşı olan Birliyin sayəsində 1990-94-cü illərdə mədəniyyətə, incəsənətə də mümkün qədər böyük diqqət və qayğı göstərilməyə, el arasında deyildiyi kimi "pul buraxılmağa” başlanmışdı.

Xalqın qəlbində özünə "göydələnlər” ucaldan adam

Hər zaman özündən öncə doğma xalqını düşünən, onun problemlərinin həllinə imkanı daxilində və hətta imkanı "xaricində" bacardığı hər şeyi etmiş bu vətənpərvər, qeyrətli adam Azərbaycanın ən ağır, çətin dövründə öz üzərinə xeyriyyəçilik missiyasını götürərək, respublikamızın müxtəlif bölgələrində, o cümlədən Sumqayıtda ictimai-sosial obyektlərin - təhsil, səhiyyə, mədəniyyət müəssisələrinin təmirinə, respublika səviyyəli tədbirlərin keçirilməsinə və s. milyonlarla manat vəsait xərcləmişdir. Müqayisə üçün təkcə onu demək kifayətdir ki, təmənnasız xərclənmiş həmin külli miqdarda vəsait hesabına indi onlarla "göydələn", möhtəşəm şadlıq sarayları tikmək olardı. Ancaq Akif müəllim bunu etmədi, əvəzində minlərlə imkansızın, şəhid və döyüşçü ailələrinin qəlbində yalnız özünə məxsus olan "göydələnlər", "qalalar" ucaltdı...

Ötən dövrün 90-cı illərinin sonlarında Akif Zeynalovun ən böyük və diqqətəlayiq xidmətlərindən biri də onun o zaman AzTV-də gənc istedadların üzə çıxarılmasında böyük rolu olan "7-17” telemüsabiqələrinin təşkili və populyarlaşmasında göstərdiyi maddi və mənəvi kömək idi. Diqqətəlayiqdir ki, bu gün xalq tərəfindən sevilən, populyarlıq qazanmış bir çox müğənnilərin üzə çıxarılmasında onun bir sponsor kimi böyük rolu olmuşdur.

Akif Zeynalov nüfuzlu müəssisə rəhbəri olmaqla yanaşı ədəbi yaradıcılıqla da məşğul olmuş, dövrün tələb və ehtiyacından doğan 10-a qədər maraqlı pyes (o cümlədən "Yanmış evin nağılı", "Mənim ağ şəhərim" və s.) işləyib-hazırlamışdır. İstedadlı yazıçı-dramaturq kimi onun 5 pyesi respublikanın bir-neçə teatrında tamaşaya qoyulmuşdur. Akif müəllimin ssenarisi əsasında Sumqayıtla bağlı aktuallığı və dramatikliyi ilə tamaşaçıların böyük marağına, diqqətinə səbəb olmuş "Mənim ağ şəhərim" filmi çəkilmişdir. O filmin ki, BMT-nin Azərbaycan üzrə o vaxtkı nümayəndəsi Paoolo Lembo Sumqayıtdakı rəsmi tədbirlərin birində çıxışını məhz həmin filmdən aldığı təəssüratla başlamışdı...

Həmin kəskin süjetli, həyatın acı reallığını əks etdirən filmə və Qarabağ mövzusundakı pyes və tamaşalara görə Osman Mirzəyev adına Respublika mükafatına layiq görülmüşdür. O, böyük bir trest, Birlik rəhbəri olmaqla yanaşı yazıçı-dramaturq kimi də çox məhsuldar işləyərək, 1991-95-ci illərdə "Mənim ağ şəhərim”, "Yanmış evin nağılı”, "Dəfn” pyeslərindən sonra "Qara daş”, "Oğurlanmış xalça”, "Tənha payız yarpağı”, "Qocalar evində”, "Dünyaxanım ev axtarır”, "Dost qeyrəti” kimi pyeslər də yazmışdır.

Bu gün tanınmış kimyaçı-inşaatçı və dramaturq Akif Həsənoğlunun 80 yaşı tamam olur. Xalqa, Vətənə sədaqətlə yaşanmış ömrünün əlamətdar günü münasibətilə yubilyarı ürəkdən təbrik edir, ona möhkəm can sağlığı, xoş günlər, həyatının bütün sahələrində, həmçinin bu gün də böyük həvəs və ilhamla davam etdirdiyi yaradıcılığında yeni uğurlar arzu edirik!

Rəhman ORXAN,

Respublikanın Əməkdar jurnalisti