Bu ilin sonuna kimi neftin qiymətinin 90 dolları keçəcəyi barədə müxtəlif fikirlər səsləndirlir. Lakin neft bazarında bu istiqamətdə qiymət dəyişikliyinin baş verəcəyi o qədər də müşahidə olunmur və real görünmür. Neft bazarına bədbin ab-hava müşahidə olunur və bəzi ekspertlər ilin əvvəlindən etibarən qiymətlərdə dözümlü trendin formalaşmadığını düşünürlər. Buna son həftələrdə neftin qiymətində azalmanın yaşanması yaxın vaxtlarda qiymətlərin düşəcəyinə və uzunmüddətli qiymət qalxmasına ümid yaratmayacaq.
Ümumiyyətlə, neftin qiymətinin düşməsinin əsaslı səbəbləri nədir və "qara qızıl"ın gələcək qiyməti necə olacaq? Qiymətlərin hər iki halda dəyişməsi Azərbaycanın neft gəlirlərini hansı təsirlərə məruz qoyacaq?
Hələlik görünən odur ki, ABŞ-da qazma qurğularının azaldılması neft hasilatını aşağı salacaq. Belə olan halda 2015-ci ilin sonuna kimi neftin bir bareli 70 dollara çatacağı gözlənilən görünmür. Neftin qiymətinin 90 dollardan aşağı olması qarşıdakı illərdə Azərbaycan Neft Fonduna yığım vəd etmir. Hazırda qiymət aşağı enir. Son günlər qiymət düşür, əvvəl 65 idi, sonra 63-ə, indi isə 61,5 dollar səviyyəsindədir. Dünya bazarında tələb-təkliflə bağlı böyük nəsə baş vermirsə, reallıqda neftin qiymətinin düşməsinin səbəbi nədir?
Neft üzrə ekspert İlham Şaban bildirib ki, qlobal bazarı təhlil edən analitiklər ən böyük amil kimi dolların bahalaşmasını göstərir, dünyada dollara olan tələbatı önə çəkir, başqa valyuta ilə dolların müqayisəsini göstərir və bunun fonunda "qara qızıl"ın ucuzlaşdığını söyləyirlər. Elə bu səbəblərdən neft son iki hərracda qiymətini itirir.
Digər tərəfdən, bu, İran amili ilə bağlıdır. Belə ki, iyunun 30-da İranla "Altılıq" arasında nüvə proqramına dair müsbət qərar verilməlidir və İranın dünya bazarına neft çıxarmasına qoyulan məhdudiyyətlər aradan qaldırılacaq.
Onun sözlərinə görə, İran amili həmişə birjalara formativ təsir göstərir və çox böyük rol oynayır. Reallıqda bunun təsiri iyunun 30-dək və sonra olacaq. Bu, bazar sabitləşənədək özünü göstərəcək. Bu sabitləşmə bir ayda, 10 gündə çəkə bilər. Bu, bazardakı möhtəkirlərin, bazara olan informativ hücumların, sensasiya yaradan təhlillərin təsirindən asılıdır. Ona görə də biz bu yayı neftin qiymətinin ziqzaqvari şəkildə dəyişməsi ilə müşahidə edəcəyik. Bir sözlə, dünyanı neft sürprizi gözləyir.
Bu günlərdə OPEK Azərbaycanla bağlı proqnozunu açıqlayıb. Belə ki, ilk rübrə 850 min barrel neft hasil olunub. Aprel ayının nəticələrinə görə, orta hasilat təqribən 860 min barrel olub. Yəni 10 min barrel artmasına baxmayaraq 4-cü rübdə hasilatın azalması baş verəcək, bu rəqəm 790 min barrelə düşəcək və 60 min barrel fərq yaranacaq. Bu da onunla bağlıdır ki, "Azəri-Çıraq-Günəşli"də azalma prosesi gedir. Dövlət Neft Şirkətinin balansında olan yataqlar özünün pik dövrünü keçib, 30 ildən çoxdur istismar olnur.
Ümumiyyətlə, OPEK-in proqnozu heç nə vəd etmir və sensasion heç nə baş verməyəcək. 2010-cu ildən Azərbaycan nefti azalır. Əvvəl 50,8 milyon ton heft hasil etmişdiksə, iki həftə əvvəl Bakıda keçirilən Neft-Qaz konfransında ARDNŞ-ın vitse-prezidenti Rəhman Qurbanov açıqladı ki, bu rəqəm 40,7 milyon ton olacaq. Yəni 5 il ərzində 10 milyon ton neft azalıb. Bu bizim reallıqdır. Təbii ki, neft hasilatı azalırsa, ixrac azalacaq, ixrac azalırsa, gəlirimiz azalır. Xam neft Azərbaycan ixracatının 86 faizini təşkil edir.
Xatırladaq ki, bu ilin ilk rübünün yekunlarına əsasən, Azərbaycan büdcəsinin mədaxil, gəlir hissəsinin 62,5 faizi neft sektorunun payına düşüb. 2014-cü ildə neftin qiyməti dünya bazarında 101 dollar olub və büdcəyə 16,3 milyard dollar daxil olub. Bu il neftin ixrac qiyməti orta hesabla 60 dollar olarsa və ixrac həcmini nəzərə alsaq, ən yaxşı halda Dövlət Neft Fonduna gələn gəlirimiz 8,5 milyard dollar təşkil edəcək. (anspress.com)
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
