Çinin Xinjiang bölgəsində yaşayan uyğurlar hökumətin onlara qarşı ayrı-seçkilik siyasəti apardığını, etiqad azadlıqlarını məhdudlaşdırdığını, dini heysiyyatları ilə oynadığını bəyan edirlər.
Bölgədə vəziyyət yenə qarışıb. Ötən həftə 20-dək şəxs - onların əksəriyyəti bir ailənin üzvləridir - polis postuna basqın edib.
Bu ailənin torpağının zorla alınaraq çinli iş adamına verildiyi bildirilir. Ailə az qala 10 il torpağını qaytarmaq üçün mübarizə aparıb.
İyunun 22-də isə Tsintszyan bölgəsinin Kaşqar şəhərində Tahtakoruk adlı yoxlama buraxılış məntəqəsində polisə bıçaq və partlayıcı maddə ilə hücum ediblər. Yerli sakinlərin məlumatına görə, insident nəticəsində azı 19 adam ölüb. Ölənlərdən 3-ü polis, 16-ı uyğurdur. Hadisənin səbəbi hələlik araşdırılır.
Şahidlər onların inanclı müsəlman olduqlarını bildirirlər. Onu da deyirlər ki, polis bir neçə dəfə zorla ailədəki kişilərin saqqalını qırxıb, qadınların isə niqabını dartıb çıxarıb.
"Amma onlardan heç kim ölüm hökmünə məhkum edilməmişdi, ya da azadlıqdan məhrum edilməmişdi, ona görə bunu məyusluqdan etdiklərini düşünmürəm” - deyir sakinlərdən biri.
Polis bildirir ki, meyitləri yoxlayarkən basqınçıların bir-biri ilə bağlı olduqlarını müəyyən ediblər.
Ertəsi gün polis ailə başçısı Atavulla Davutu dindirmək istəsə də bu, mümkün olmayıb - o, özünü partladıb.
Bu həftə 173 uyğur qadın və uşaqdan ibarət qrup Türkiyəyə gətirilib.
Onlar da Çinin Tsintszyan vilayətində yaşayıblar. Dediklərinə görə, hökumətin təqiblərindən canlarını qurtarmaq üçün qanunsuz olaraq Tailanda gəliblər. Onlar bir ildən çoxdur ki, bu ölkənin immiqrasiya xidməti tərəfindən düşərgədə saxlanıblar.
Münhendə yerləşən Ümumdünya Uyğur Konqresinin vitse-prezidenti Seyit Tumturk "Azad Asiya" radiosunun uyğur xidmətinə deyib ki, 173 nəfərlik qrup iyunun 30-da İstanbula çatıb.
"Onlar 2014-cü ildə Tailandda həbs olunan uyğurların bir hissəsidir. Gələnlərdən təxminən 120-si uşaq, 50-si qadındır. Ümid edək ki, indi həbsdə olanlara da yaxın zamanlarda belə bir şans veriləcək” - deyir S.Tumturk.
Onun sözlərinə görə, qrup üzvləri İstanbuldan Türkiyənin Kayseri bölgəsinə aparılıblar. Burda başqa uyğurlar da məskunlaşıb.
370 müsəlman uyğur ötən ilin martından Tailandda qaçqın düşərgələrində saxlanırlar. Şahidlər onların antisanitariya və darısqal şəraitdə yaşadıqlarını bildirirlər. Türkiyəyə aparılan qadın və uşaqlar da burda yaşayıb.
Buradakıların çoxu şəraitin daha da pisləşməsindən, yeməyin keyfiyyətsizliyindən şikayətlənir. Padang Besar bölgəsindəki düşərgədə saxlananlar şəraitin dəyişdirilməsi üçün bu ilin yanvarında aclıq aksiyası keçiriblər. Saxlanılanlar arasında bir oğlan uşağı ötən ilin dekabrında vərəmdən ölüb.
Son bir neçə ildə uyğurlar Çini kütləvi şəkildə tərk edirlər. Söylədiklərinə görə, məqsəd hökumətin təqib və repressiyalarından qurtulmaqdır. Onların dininə və mədəniyyətinə kütləvi hücumdan narazıdırlar.
S.Tumturk deyir ki, bu bölgədən olan uyğurlar qonşu ölkələrə keçə bilib Türkiyəyə gələ bilmək üçün Çin qaçaqmalçılarının şəbəkəsinə düşüblər.
"Çin onları insanlıq ləyaqətindən, insan haqlarından, dini azadlıqlarından, eləcə də başqa haqq və azadlıqlardan məhrum edir. Ona görə də onlar insan kimi yaşamaq üçün Türkiyəyə gəlirlər” - deyir S.Tumturk.
O, Türkiyə hökumətinə minnətdardır ki, ötən il həbs edilənləri buraya gətirib.
Türkiyə hökuməti bu həftə - iyunun 30-da Çində Ramazan ayında uyğurlara qoyulan qadağalarla bağlı dərin narahatlığını bildirib. Yanvarda Türkiyəyə daha 500 uyğur gəlib. (virtualaz.org)
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
