- Xaricdə yaşayan erməni lobbisinin Dağlıq Qarabağla bağlı mövqeyinin əsas məqsədi torpağa sahib olmaq idi, ya başqa məqsədlər də güdülürdü?

- Bu haqda az da olsa, danışmaq istərdim. Dağlıq Qarabağ problemi sovetlərin vaxtında bir neçə dəfə gündəmə gətirilmişdi. Lakin bu mümkün olmamışdı. Xaricdə yaşayan erməni icması Qorbaçov hakimiyyətə gələndən sonra Dağlıq Qarabağ məsələsi qaldırıldı. Amerikada, Fransada bildiyiniz kimi, ermənilər çoxluq təşkil edir. Onların arasında milyonçularla yanaşı, milyarderlər də vardır. Onlar Ermənistan rəhbərliyindən, millətçi qüvvələrdən tələb edirdilər ki, Dağlıq Qarabağ məsələsini qaldırsınlar. Bu işdə onlara hər cür köməklik edilirdi. Xaricdə təbliğat mexanizmi inkişafda idi. Müxtəlif kitablar, qəzet və jurnallar nəşr olunaraq, dünya ictimaiyyəti arasında erməni milləti haqqında mif yaradırdılar. Bu, ildən-ilə geniş vüsət alırdı.

100 il ərzində xaricdə yaşayan millətçi qüvvələr Ermənistanda yaşayan əhalinin beynini özlərinin mənfur və zərərli təbliğatları ilə doldurmuşdular. Erməni xalqı da bütün bu cəfəng təbliğata inanmağa başladılar və özlərini ən yüksək irqə malik olduqlarını başqalarına sübut etmək istəyirdilər. Sual oluna bilər, erməni milləti bu cəfəngiyata necə inana bilərdi? Tarixdən məlumdur ki, əgər hər hansı millətin intellektual səviyyəsi çox aşağıdırsa, deməli, onlara aşılanan uydurmalara tez inanırlar. Ermənilərin düşüncə tərzi, əqidəsi məhz bu müstəvi üzərində qurulmağa başlamışdı. Onları artıq heç nə düşündürmür, özlərini başqa millətlərdən üstün tutduqlarından, apardıqları milli ideologiya faşist ideologiyasından əskik deyil, bəlkə də artıqdır.

ABŞ-ın Hyu-York şəhərində, Kaliforniya ştatında erməni oliqarxları, neft maqnatları, senatın, konqressin üzvü olan imkanlı addamlar çoxdur. Onlar xarici dövlətlərin xüsusi xidmət orqanlarının vasitəsilə SSRİ-ni dağıtmaq üçün Sovetlər birliyində incə bir yer axtarırdılar və Ermənistanın üstündə dayandılar. Çünki bu dövlət terrorist, millətçi kimi tanındığından və 100 il ərzində dünyada bir neçə terror aktlarını həyata keçirdiklərindən onlardan istifadə etmək qərara alınmışdı. Burada iki məqsəd güdülürdü. Birincisi, SSRİ-ni dağıtmaqla Qorbaçova kömək etmək, ikincisi isə Dağlıq Qarabağı Azərbaycanın tərkibindən alıb, Ermənistanın tərkibinə vermək idi. Amerikada, Fransada yaşayan erməni milyonçuları Dağlıq Qarabağı əldə etməklə burada yurd salmaq niyyətində deyildilər. Onları daha başqa məsələlər düşündürürdü. Erməni oliqarxları Qarabağı özlərinin biznes mərkəzinə çevirmək və öz kapitallarını artırmaq istəyirdilər. Bunun üçün xaricdən SSRİ-nin dövlət səviyyəsində olan anti-sovet siyasətinə dəstək verənlərə, məmurlara, millətçi ziyalılara,Ermənistan rəhbərliyinə, Dağlıq Qarabağın separatçı qüvvələrinə külli miqdarda vəsait ayırmışdılar. Siz inanmazsınız, onların ayırdığı vəsait Sovetlər birliyində olan hər hansı bir respublikanın illik büdcəsindən çox idi. Erməni milyonçularını Dağlıq Qarabağda milli sərvətlər düşündürürdü. Bilirsiniz ki, həmin ərazidə qızıl, filiz, membran, civə, latun, mineral sular var. Kokain yetişdirmək üçün münbit torpaqlar mövcuddur (artıq 15 ildən yuxarıdır ki, Qarabağda kokain yetişdirilir – müəllif). Belə zəngin torpağa malik olan diyarı Azərbaycanın tərkibində saxlamaq və bununla barışmaq erməni lobbisini heç cür razı sala bilməzdi. ABŞ və Fransanın erməni milyonçuları Qarabağı Azərbaycandan alacaqları təqdirdə qoyduqları və qoyacaqları sərmayələrlə böyük , yaxın gələcəkdə isə daha böyük gəlir götürmək fikrində idilər. Hazırda KİV-də yazılır ki, Dağlıq Qarabağda ermənilər artıq böyük layihələr gerçəkləşdirirlər.

HAŞİYƏ:Ukraynanın məşhur telejurnalisti Dmitri Qordon bir gün öz "Qordonun qonağı” verilişindəki 1970-ci illərdə Odessa şəhərində yaşayan və sonralar Amerikaya pənah aparan müğənni Villi Tokarevin müsahibəsinə diqqətlə qulaq asdım. Jurnalist ona belə bir sual verdi ki, "bilirəm, sizin Amerikada çoxlu milyonçu dostunuz var. Bəs milyarder dostunuz varmı?” Tokarev belə cavab verdi: İki milyarder dostum var. Onlardan biri Levon Ayrapetyandır. O, məni bir dəfə Stepanakertə apardı. Levon orada böyük bir mehmanxana tikdirmişdi. Bir çox xarici dövlətlərdə olmuşam, bahalı mehmanxanalarda qalmışam, ancaq belə möhtəşəm mehmanxana görməmişdim. Dostum orada əlavə olaraq açıq havada 20 min tamaşaçı tutumu olan yay estradası inşa etdirmişdi. Mən orada konsert verdim.

- Vladimir Nazaroviç, biz hələ Sumqayıt hadisələrinə gəlib çatmadıq. Bəlkə...

- Tələsməyin, öz fikirlərimi aydın və ardıcıl şəkildə ifadə etmək istəyirəm. Zori Balayanı Azərbaycanda yəqin ki, tanımayan yoxdur. Sovetlərin vaxtında o, "Literaturnaya qazeta”nın Ermənistan üzrə xüsusi müxbiri işləyirdi. Az-çox yazıçılıqla da məşğul idi. Qatı millətçi, şovinist, türklərə, azərbaycanlılara qarşı nifrət bəsləyən, faşist ideologiyasına qulluq edən yaramazın biridir. Onun "Ocaq” kitabı özünün təşəbbüsü ilə yazılmayıb. 1980-ci illərin əvvəllərində xarici kəşfiyyat orqanları (bu, o orqanlardır ki, orada çoxlu erməni millətindən olan nümayəndələr çalışırdı) Sovetlər birliyində, öncə Ermənistanda, öz qatı millətçiliyi və şovinistliyi ilə tanınan qələm sahibləri üzərində araşdırmalar aparandan sonra Balayanın üstündə dayandılar. Onu ABŞ-a dəvət etdilər, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsində çalışan ermənilərlə görüşlər aparıldı. "Ocaq” kitabının əsas konturlarını cızıb Balaynın qarşısına qoydular və ona xeyir-dua verdilər. Kitab hazır olandan sonra kitaba əlavələr edildi və ABŞ-da rus dilində çap olundu. Bundan sonra Balayan tez-tez xaricdə erməni lobbisinin qonağı olurdu. Bu kitab fasilələrlə 4 dəfə çap olunub bütün dünya ictimaiyyətinə çatdırıldı. Dağlıq Qarabağ məsələsi alovlananda Zori Balayana istinad edirdilər. Əfsuslar olsun ki, həmin dövrdə Azərbaycan dövləti, onun rəhbərliyi bu millətçi ruhunda yazılmış kitaba layiqli cavab verə bilmədi. Çox təəssüf. Kitab isə alova büründü, Dağlıq Qarabağ de-yure Azərbaycanın olsa da, de-fakto ermənilərə keçdi. Torpaqlarınızın 20 faizi işğal olundu. Milli sərvətlər dağıdıldı, daşındı, satıldı və bu proses indi də davam edir. Amerikada yaşayan erməni milyonçuların 1980-ci illərin əvvəllərində qaldırdıqları problem onların xeyrinə həll olunmağa başlandı. Artıq onlar Dağlıq Qarabağı həqiqətən böyük biznes mərkəzinə çevirmişdilər. Onlar 25 il ərzində Dağlıq Qarabağdan milyardlarla gəlir götürmüşlər, desəm, yanılmaram.

- İndi isə Sumqayıt hadisələrinə keçək. Nə üçün qüdrətli "KQB”, o cümlədən sovet ordusu Sumqayıtda iğtişaşların qarşısını ala bilmədi?

- Burada xaricdə yaşayan erməni lobbisi, Ermənistanın xüsusi xidmət orqanları və daşnak partiyasının millətçi üzvləri məharətlə işlədilər. Mikrorayonda kameralar quraşdırıldı, foto çəkilişlər aparıldı. Sonra sənədli film çəkib dünya ictimaiyyətinə çatdırdılar. Həmin film həqiqətən hadisələrdən sonra Fransada nümayiş etdirildi. Onu da deyim ki, kameraların harada və necə qurulması inandırıcı deyil, bir sözlə, montaj olunmuş, təxribat xarakterli film idi. Bunlara inanmaq ümumiyyətlə düzgün deyil. Biz bunun üzərində işləmişdik. Bu, çətin məsələdir. Həmin dövrdə gizlin və gözə çox da çarpmayan kameralar ancaq "KQB”-də vardı.

- Siz əvvəldə dediniz ki, ABŞ-da, Fransada yaşayan erməni milyonçuları Dağlıq Qarabağ məsələsini qabartmaq üçün SSRİ-nin hər hansı respublikasının illik büdcəsindən də çox pul ayırmışdılar. Həm də onu vurğuladınız ki, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsində çoxlu erməni çalışırdı. Məgər onlar üçün kamera almaq və haradasa quraşdırmaq prolem idi?! Nədənsə inandırıcı görünmür...

- Hər şey mümkündür. Onu deyim ki, Moskvadan və Bakıdan olan DTK əməkdaşları Sumqayıtda ancaq çəkilişlərlə məşğul idilər. Bu, danılmaz faktdır.

HAŞİYƏ: Hüquq-mühafizə orqanlarının arxiv materillarına istinad edərək 1988-ci ilin fevral ayında Sumqayıtda baş verən hadisələrdə erməni ekstremistlərinin bir neçəsinin adını və soyadını oxucuların nəzərinə çatdırmaq istəyirəm.

1. Levon Saturyan, Azərbaycan Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi Dağlıq Qarabağ Muxtar Respublikasının Təklükəsizlik Komitəsinin əməkdaşı. Milli zəmində anti-Azərbaycan təbliğatı ilə məşğul olur, millətçi qüvvələri lazım olan informasiyalarla təmin edirdi.

2. Eduard Mosesov, Yerevanda nəşr olunan "Kommunist” qəzetinin müxbiri. Sumqayıtda video və foto çəkilişlərlə məşğul olurdu.

3. Q.Ağacanyan, Yerevanda nəşr olunan "Kommunist” qəzetinin müxbiri, Sumqayıtda video və foto çəkilişlərlə məşğul olurdu.

4. Albert Qriqoryan, (Eduard Qriqoryanın qardaşı) gənclərə narkotik paylayırdı.

Siyahı ilə kifayətlənib başqa faktlara keçmək istəyirəm. 1991-ci ilin yanvar ayında SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sabiq əməkdaşı A.Kiçixin Moskvada nəşr olunan «Столитца» jurnalında yazırdı: "Biz Sumqayıt, Uzen və Oşda qanlı hadisələrin baş verəcəyi haqqında məlumatlı idik. Bu haqda SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinə məlumat verdik. Onlar da Mərkəzi Komitəni xəbərdar etdilər. Bizim bütün yazılı və şifahi məlumatlarımız Mərkəzi Komitənin divarları arasında sükutla qarşılanırdı. Partiya rəhbərliyi separatçıların və cinayət dəstələrinin qarşısını almaqda heç nə etmədi”.

A.Məmmədov, Azərbaycan Respublikası Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi Sumqayıt şəhər şöbəsinin sədrinin sabiq müavini. "Sumqayıt hadisələrinin ssenarisi əvvəlcədən tutulmuşdu. SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsindən polkovnik Paponinin rəhbərliyi altında 30 nəfərdən ibarət bir heyət Sumqayıta gəldi. Onların Azərbaycan xalqının xeyrinə heç bir tədbir görmədiklərinin şahidi olduq, əksinə, ermənilərlə söhbətlərində onları azərbaycanlılara qarşı qızışdırırdılar. Qoşunların gözləmə mövqeyi də hamının təəccübünə səbəb olmuşdu. Məsələ isə aydın idi. Sumqayıtda təxribat törədilməli idi, bu təxribat da törədildi.

- Bütün bunlara münasibətinizi bildirməyinizi istəyirəm.

- Mən bildiklərimi qeyd etmək istəyirəm. Sumqayıt şəhər partiya komitəsinin birinci katibi C.Müslümzadə mitinq iştirakçılarını arxasınca dənizkənarına aparanda, Azərbaycan Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədri Yusifzadədən xəbər gəldi ki, Moskvadan iki xüsusi qrup gəlib, onlar hadisələri lentə alacaqlar.

- Bəs necə oldu ki, sonralar o lentlər yoxa çıxdı?! Nə bizim kəşfiyyat orqanlarıın arxivlərində, nə də apardığımız araşdırmalar bir nəticə vermədi.

- Görünür, bütün bunlar gizlin şəkildə harasa göndərilib.

- Bu, necə ola bilərdi?

- Bu işdə maraqlı olan qüvvələr var idi.

-Kim? "KQB”?

-?

-Yaxşı, iğtişaşların tüğyan etməsində spirtli içkilərin, narkotiklərin də rolu böyük olmuşdur. Bunu təsdiqləyirsinizmi?

- Bu məsələyə də aydınlıq gətirmək istəyirəm. Sumqayıtın ərzaq mağazalarına cədvələ uyğun olaraq həftədə bir dəfə araq gətirilirdi. Hadisələr ərəfəsində mağazaların birindən ticarət birliyinə zəng vurulmuşdu ki, təcili olaraq araq gətirilsin. Əvvəl buna etiraz etmişdilər. Buna əhəmiyyət verməyib yenidən israrla spirtli içki tələb edirdilər. Guya mağazada araq qurtarıb. Biz bununla maraqlandıq. Əvvəl bir şey əldə edə bilmədik. Sonralar məlum oldu ki, zəng vuran da, mağaza müdiri də erməni imişlər. Onlar baza müdirinə külli miqdarda rüşvət verib, istəyinə nail olmuşdur. Həmin günlər ermənilər Sumqayıtın bütün aptek müdirlərinə hədə-qorxu gələrək demidrol dərmanını əldə etmişdilər. Spirtli içki demidrolla birlikdə iğtişaşlarda iştirak edən gənclərə paylanıldı. Səhiyyə işçiləri daha dəqiq deyə bilərlər, demidrolu spirtli içki ilə qarışdıranda təsiri adi narkotikdən də güclü olur, kişilərdə cinsi harmonları artır.

-Qriqoryana 5 nəfər erməni millətindən olan adamı qətlə yetirdiyinə görə 12 il iş verdilər. Əhməd Əhmədovu isə Moskvada mühakimə edərək guya bir adam öldürdüyünə görə, güllələnmə kəsdilər. Bir keçmiş "KQB” polkovniki və bir vətəndaş kimi hər iki hökmü ədalətli sayırsınızmı?

-Vicdanlı adam bunu ədalətsiz sayar. Mən də vicdanıma ləkə salmaq istəmirəm. Bilirsiniz, bu işdə yüksək dairələrdə marağı olanlar qüvvələr var idi.

-Hansı qüvvələr idi onlar?

-Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası, Mərkəzi Komitəsinin Siyasi bürosu. Qorbaçov hakimiyyətə gələndə və apardığı siyasət əsas istiqamətdən qeyri-sosializm müstəvisində aparıldığından Siyasi Büro üzvləri iki yerə bölünmüşdü. Birinci qrupa Mərkəzi Komitənin katibi Y.Liqaçov rəhbərlik edirdi. O, SSRİ-nin qorunması, milli respublikaların torpaqlarının toxunulmazlığı haqqında çıxış edirdi. İkinci qrupda Qorbaçovun "yenidənqurma” siyasətinin baş memarı sayılan, Mərkəzi Komitənin katibi A.Yakovlev idi. Onun SSRİ-nin dağılmasında danılmaz əməyi olmuşdur. İkinci qrupu Qorbaçov müdafiə edirdi. Bilirsiniz ki, onun ətrafı ermənilərlə əhatə olunmuşdu. Ağanbekyan, Şahnazarov, Sitaryan və sair. Dağlıq Qarabağ məsələsində də onların rolu vardır. Hələ mən Raisa Maksimovnanın Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsində birtərəfli mövqeyini demirəm. Raisanın bir tərəfi erməni, bir tərəfi isə yəhidi idi. O, Qorbaçovla Fransada olanda erməni icması ilə görüşmüş, onlara Dağlıq Qarabağla bağlı vədlər vermişdi. Bu, haqda SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədrinin birinci müavini F.Bobkovla söhbət edəndə, o, çiyinlərini çəkib demişdi ki, "mən hər şeyi həll etməyə səlahiyyətli deyiləm. Raisanın Mixail Sergeyeviçə təsiri böyükdür”.

-Əgər biz deyiriksə, Qorbaçov qərb dövlətləri tərəfindən satın alınmışdısa, belə çıxır ki, Raisa Maksimovna da satın alınmışdı?

-Bəli. Onun ermənipərəst mövqeyi haqqında yüksək dairələrdə çox danışılırdı. Həm də Amerikada, Fransada erməni oliqarxları tərəfindən aldığı qiymətli bəzək əşyaları bunu sübut edirdi.

Eyruz Məmmədov, Respublikanın əməkdar jurnalisti, yazıçı-publisist

Xüsusi olaraq Xeberle.com üçün

(ARDI VAR)