"Yalançı reklam kampaniyaların aparılması prosesi, yalnız istehlakçıların aldadılması ilə nəticələnmir, bazarda reklamın səviyyəsi də aşağı düşür və reklam bazarı öləziyir, beləliklə effektivlik minimuma enir. Bu kimi halların qarşısı alınmazsa, sonra reklam bazarını diriltmək çox çətin olacaq” 

Yalançı reklam kampaniyaları barədə çox danışmışıq. Ümumiyyətlə bazarda reklamın vəziyyəti necədir, bu kimi problemləri aradan qaldırmaq mümkündürmü və həlli yolları varmı? Bu mövzunun sualları ilə marketoloq, iqtisadçı ekspert Arzu Qafarlıya müraciət etdik.

- -Bu gün bazarda bəzi sahibkarlar, mağazalarına insanları cəlb etmək, mallarını asan yolla satmaq üçün aldadıcı reklam kampaniyalarından istifadə edirlər. Bununla bağlı nə deyə bilərsiniz?

- -Ötən illərdə istehlakçılar bu kimi problemlərlə tez-tez üzləşirdilər. Əvvəki illərə nisbətən bu kimi hallar o qədər çox olmasa da, bazarda bu kimi kampaniyalara yenə rast gəlirik. Ticarət mərkəzlərində, restoranlarda, banklarda, marketlərdə, turizm sahəsində və s bu kimi yerlərdə insanları cəlb etmək üçün müxtəlif yalançı, aldadıcı reklam kampaniyalardan istifadə edirlər. Buna görə də reklam bazarında boşluqlar, problemlərin olduğunu görürük.

Bəzi sahibkarlar tərəfindən yayımlanan aldadıcı reklam kampaniyaları istehlakçının gözləntilərini doğrultmur. Yəni istehlakçı reklamı izləyir, ona xoş gəldiyi, sərf etdiyini düşünərək, reklama inanır, həmin məhsulun arxasınca gedir və aldanaraq geri qayıdır.

Şikayətlərin də ən çoxu mağazaların "yalan endirim reklam kampaniyalarının”etməsi ilə bağlıdır. Bundan əlavə, şikayətçilər məşhur dükanlar şəbəkəsindən SMS vasitəsilə təklif olunan endirim reklamlarına aldanır, vaxt itirir, sonradan yanıldıqlarını görürlər. Bu kimi SMS-lər mənə hər gün olmasa da, həftədə 2-3 dəfə gəlir.

Əvvəllər bir neçə banklar da apardığı aldadıcı reklamı kampaniyaları bazarda istehlakçıları özlərinə cəlb edirdi. Əsasən də kredit və alış-veriş kartlarında insanlar aldadılırdı. Amma hal-hazırda bank sahəsində bu kimi problemlər demək olar ki, aradan qaldırılıbdır. Səbəb Mərkəzi Bank və digər qurumların bu məsələyə ciddi yanaşması idi, göstərilən təsirlə bu kimi aldadıcı reklam kampaniyalarına son qoyuldu. Banklarla bağlı misal çəkməyimin məqsədi budur ki, bu kimi məsələlərə ciddi yanaşılsa, digər sahələrdə də bu kimi problemləri aradan qaldırmaq asan olar.

Başqa sahədən misal olaraq, turizm sahəsini göstərmək olar. Turizm sahəsindədə bu kimi problemlər yaşanmaqdadır. Bu yaxınlarda mətbuatdan oxumuşduq, bir şirkət uzun illərdir, öz yalançı reklam kompaniyaları ilə vətəndaşları aldadaraq əhaliyə bir çox xarici ölkələrin gözəl otellərində yüksək keyfiyyətli istirahət imkanları, tətillər vəd edirmiş. Amma İstehlakçılar səyahət etdiyində vəd edilənlərin heç birinin real olamdığını görürlərmiş. Əlbəttə ki, istehlakçı bu zaman xidmətdən narazı qalır və onda reklam kampaniyalarına qarşı inamsızlıq yaranır.

Bu sırada ilkin olaraq mağazaları göstərmək olar. Mağazanın aynasına 50-70 % endirim adlı reklam posterlərini görürük. Araşdırdıqda görürük ki, bu kampaniya ümumiyyətlə heç bir məhsula aid deyil.

- -Sumqayıtda bu kimi hallarla rastlaşmısınızmı ?

- -Bir neçə gün öncə, mətbuatda izlədim ki, Sumqayıtda dükanlar üzərindəki reklamlarla bağlı ciddi işlər aparılır. Bu,çox yaxşı haldır. Xarici dildə,insanların başa düşmədiyi reklam şitlərinin yığışdırlması və reklamların standartını müəyyənləşdirmək sahəsində görülən tədbirlər təqdirəlayiqdir.

Əlbəttəki, reklamların standartlığı, adekvatlığı naminə digər İdarələr də müəyyən addımlar atmalıdır.

Sumqayıtda əvvəllər yalançı reklam kampaniyaları ilə yanaşı, səliqəsiz reklam posterləri, bilbordlar şəhəri qarışıq göstərirdi.

Bu bazar günü şəhəri gəzdiyimdə isə əksini gördüm. Mağazaların pəncərələrindəsəliqəli, aldadıcı 50-70 % endirim kampaniyası yazılan zövqsüz rənglərlə, qarışıq reklam posterləri ilə rastlaşmadım. 14 mərtəbəli binadan üzü bazara tərəf gəldiyimdə, az sayda mağazalarda, A4 formatı olan kağızlarda 50 % endirim kampaniyası yazılmışdı. Mağazalara daxil olub məhsullarla tanış olduğumda yenə yalan kampaniya ilə üz-üzə gəldim. Əlbəttə ki,bu kiçik hallarda nəzarət nəticəsində aradan qaldırılacaq. Yenidən insanların reklama olan inamı olacaq və nəticədə reklam bazarı da dirçələcək.

- -Sizcə, reklam bazarını canlandırmaq üçün hansı addımlar atılmalıdır?

- -Reklam bazarını canlandırmaq üçün öncə reklam real, düzgün,ədalətli olmalıdır, yəni doğru informasiya verməlidir,istehlakçıların gözləntilərini doğrultmalıdır. Bu proseslər reklam bazarının inkişafına gətirib çıxaracaqdır.

Son dövrlərdə reklam bazarındakı rəqabət artsa da, görülən işlər ürəkaçan deyil. Bəzi sahibkarlar ucuz reklam agentliklərinə qaçırlar. Qiymətləri ucuz olsa da,bu kiçik, adını reklam şirkəti qoyan fiziki şəxslərin reklam sahəsində o qədər də təcrübəsi, savadı, biliyi yoxdur. Eşidirlər ki, reklam sahəsində pul var , səhəri gün özlərinə hər hansı bir zirzəmidəreklam"şirkətləri” yaradırlar. Sahibkar elə bilir ki,ucuz qiymətə reklam hazırlatmaqla qazanır. Amma o öz biznesinin gələcəyini düşünürsə, təcrübəsiz, savadsız agentliklərə işini gördürməməlidir. Sonra şikayət edirlər ki, reklamın effekti yoxdur. Bu kimi zövqsüz hazırlanan reklamın əlbəttə ki,effekti olmayacaq.

Sual verdiniz ki, reklam bazarını canlandırmaq üçün hansı addımlar atılmalıdır?

Təkliflərimdən biri budur ki, təcrübəsiz reklam agentlikləri bazardan çıxarılsın. Təcrübəli, işini bilənlərə isə lisenziya verilsin. Sahibkarlar da öz biznesinin gələcəyini fikirləşirsə, bir brend kimi bazarda tanınmaq istəyirsə, lisenziyası olmayan agentliklərlə işləməsin. Bu addımlar da reklam bazarının canlanmasına gətirib çıxardacaq.

Bir qədər sualdan yayınaraq deyim ki,yaxşı olardı hazırlanan reklam çarxlarında, bilbordlarında və s-lərdəölkəmizin görməli yerlərindən, memarlıq abidələrindən, Azərbaycan xalq mahnılarından mütləq istifadə edilsin. Bu gün bir çox abidələrimiz, xalq musiqilərimiz düşmənlərimiz tərəfindən oğurlanaraq mənimsənilir. Buna görə də reklam istehsalında bu, bizim strategiyamız olmalıdır.

Dünya təcrübəsinə baxsaq görərik ki, bir çox ölkələrdə istehsal olunan reklam çarxında mütləq hər bir ölkə öz mədəniyyətini tərənnüm edir.

Başlıca problemlərdənbiri də kadr çatışmamazlığıdır, bu işdə peşəkarlığın zəif olmasıdır.

Əlavə təklif olaraq, reklamın inkişafı üçün, beynəlxalq reklam festivallarına inteqrasiyanın vacib olduğunu qeyd etmək istərdim . Paytaxtımızda, regionlarımızda beynəlxalq miqyaslı reklam festivalları keçirilməlidir. Reklamla bağlı özümüzdə az sayda kitablar, dərsliklər olsa da , dünyada çıxan kitabların tərcüməsi həyata keçirilərək, təhsil müəssisələrinə və yaxud kitabxanalara verilməlidir.

İndi reklam müasir həyatın ən önəmli faktorlarından birinə çevrilib. Maraqlı bir reklam hətta ən dəyərsiz məhsulun belə satılmasında öz rolunu göstərər. Əgər bu reklam olunan mal daha çox alınırsa, bu reklamı hazırlayan, peşəkar işçilərin uğurudur.

Əvvəldə qeyd etdiyim kimi, hal-hazırda reklamın inkişafı üçün böyük işlər görülür. Televiziyada, radioda, internetdəki reklamlar o qədər də insanı yormur,əvvəlki illərə nisbətən. O zamanlar televiziya baxarkən demək olar ki,hamı"reklamlar başladı,başqa kanala çevirin”deyərdi. Xarici kanallar var ki, onlarda reklamlara adam baxdıqca baxmaq istəyir.

İnanıram ki, bu gün diqqətdə,nəzarətdə olan, inkişaf edən reklam bazarımız qısa zamanda tam nöqsansız olacaq.İstehlakçılar izlədiyi reklamın arxasınca getdiyində, aldanmadan geri qayıdacaqlar.

Söhbətləşdi: Vüqar, 168saat.com