“Uğurun sirri” layihəsinin növbəti qonağı sabiq baş nazir, tanınmış iqtisadçı, millət vəkili Əli Məsimlidir.

Əli Məsimli: “... bu 3 suala cavab verməyi bacaranı uğur özü tapır”

Əli müəllim, sizcə, uğurun rəngi, dadı, qoxusu, səsi, görüntüsü necədir və ona toxunmaq nə zaman mümkündür?

 - Uğurun rəngi yoxdur, olsaydı - hamı libasını həmin rəngdə geyərdi, uğurun dadı da yoxdur, dadı olsaydı - onu dadmaqdan ötrü dünyanın ekvator xəttini dolamağa yetən uzunluqda insan növbələri yaranardı, uğurun qoxusu da yoxdur - olsaydı-Tanrı gül-çiçək yaratmağa ehtiyac duymazdı, uğurun səsi də yoxdur, səsi olsaydı-öz zəhmətlilə yox, əyri yollarla ona yaxınlaşanlara səsələnib, onların qulaqlarını çoxdan kar eləmişdi, uğurun görüntüsü bəlli deyil, bəlli olsaydı, saxta diplomlar kimi onun da çoxdan çoxnüsxəli edərdilər, nə zamansa ona toxunmaq mümkün olsaydı - toxunub onun da xarabını çoxdan çıxardardılar...

Amma uğurun rəngi, dadı, qoxusu, səsi, görüntüsü və ona toxunmaq imkanı olmasa da, şansını qaçırmayanlar nə zamansa ona nail ola bilərlər...

Uğur mayanızda nələr öz əksini tapıb? Ümumiyyətlə, uğurlu biri olmaq üçün daha fərqli nə etmək, nədən başlamaq lazımdır? 

- Məncə Tanrı, “səndən-hərəkət, məndən- bərəkət” deyərək məqsədyönlü hərəkət edənlərə öz uğur qapısını açıq qoyur. Allahın bəndəsi isə öz qabiliyyəti və zəhməti nə dərəcədədirsə, elə o dərəcədə də uğur payı götürür. Mən də istənilən situasiyada adam kimi qalmağı çalışıram və yeri düşəndə bu şansdan öz qabiliyyətim və zəhmətimə uyğun nisbətdə pay götürə bilmişəm. Buna nail olamyanda isə gecikmiş təəssüflərlə həyatımı mürəkkəbləşdirmirəm. Çünki həyat davam edir... Uğurlu olmaqdan ötrü özünü dərk etməli və məqsədinə doğru inadcıllıqla, yorulmadan yürümək və 3 fundamental suala uğurlu cavab vermək lazımdır:  Sənə nə miras qalıb,  nəyi yaxşıya doğru nə qədər dəyişə bilərsən, sən ağı qaradan nə dərəcədə ayıra bilərsən. Bu 3 sualın birinə mükəmməl cavab verən uğur yoluna çıxır, ikisinə cavab verən uğura yaxınlaşır, hər üçünə cavab verməyi bacaranı isə uğur özü tapır. Şəxsi həyata gəldikdə isə əgər insan ondan getmək istəyəni saxlamır, ona tərəf gəlmək istəyəni özündən kənarlaşdırmırsa, belə adamı uğur gəlib özü tapır.

Sizcə, uğurlu olmamızı kim müəyyənləşdirir? Ümumiyyətlə uğurun başlanğıcı və sonu varmı? 

- Uğurlu olmaq şansını insan dünyayaya gələndə Tanrı tərəfindən verilir, ondan bacarıqla istifadə edən uğur qazana bilir. Bu baxımdan Allahın hökmü ilə uğurun başlanğıcı, sonu isə müvəffəqiyyətdən baş gicəllənməsi olanda yetişir.

Deyirlər, yanlışlar olmadan doğrular tapılmaz. Uğursuzluq yanlışlardanmı doğar sizcə?

- Uğur qazanmaqdan ötrü yanlışlıq etmək heç də mütləq deyil. Nyuton ümumdünya cazibə qanunu kəşf edəndə başına yanlışlıqdanmı alma düşmüşdü..? ...Bununla belə həm də hər bir yanlışlıq yeni bir uğurun başlanğıcı ola bilər... Onu sona çatdırmaq isə həmin kəsin şəxsi keyfiyyətlərindən asılıdır. Əks halda yanlışlıq yeni yanlışlıq da doğura bilir. 

Apardığınız mübarizədə uğursuzuqlarla üzləşəndə nə edirsiniz?

- Uğursuzluqla uzləşəndə bir padışahın qapısının üstünə yazdırdığı cümləni xatırlayıram: “TEZLİKLƏ KEÇƏR”.  Bu mənə “dünyada hamar yol yoxdur, amma hər qaranlıq gecənin bir işıqlı sabahı var” fəlsəfi fikrini əsas tutub pessimizmə qapılmamağa kömək edir.

Hər insanda bir istedadın olduğunu söyləyərlər, bunu necə üzə çıxarmaq olar sizcə? 

- Təbii ki, hər insanda bir istedad mövcuddur. Son tədqiqatlarda istedadı daha çox genetik keçmə imkanları ilə bağlayırlar. Amma bu işin yarısıdır, onu nümayiş etdirib davamlı uğur qazanmaqdan ötrü istedad zəhmətlə optimal kombinasiyaya girməlidir. Çünki, dahi Nizamı demişkən “kamil bir palançı olsa da insan, yaxşıdır yarımçıq papaqçılıqdan”. 

...Dahi hesab etdiklərimizin həyatını incələyəndə görürük ki, onların çoxu sadəcə hərtərəfli istedad sahibi olduqlarını görə yox, bir işin qulpundan tutub onu başa çatdırmadan əl çəkmədklərinə, inadcıl və zəhmətkeş olduqlarına görə uğur qazanıblar. 

Bəzi gənclər bir işə başlayanda “Düşün, tətbiq et və nəticələndir” prinsipini unudurlar. Yəni, onlar düşündüklərini ya tətbiq etmir, ya da nəticələndirmirlər. Bu problemlə üzləşənlərə nə söyləmək istərdiniz? 

- Gənclik insana vurub dağıtmaq, qurub yaratmaq, sevə və nifrət etmək üçün verilir. Mən istərdim ki, gəncliyin vurub dağıtdığı millətimizin tərəqqisi yolundakı maneələr, qurub yaratdığı, güclü demokratik Azərbaycan, sevgisi Tanrıya, valideynlərinə, Vətənə, millətə, əzizlərinə, nifrəti isə ona layiq olanlara olsun. Bu yolda “düşün, tətbiq et və nəticələndir” prinsipinin tətbiqinda probelmə üzləşənlərə “Sovetlər Birliyi çoxdan yıxılıb, amma sovet təfəkkürü davam edir, sən onun daşıyıcısı olma” deyərdim. Çünki, sovet təfəkkür tərzi məqsədi gerçəkləşdirməkdən ötrü zəri olan üç sualdan (nəyi islah etməli, niyə islah etməli və hansı istiqamətlərdə islah etməli) yalnız birinə “nəyi islah etməli” sualına yüksək səviyyədə cavab verə bilir. “Niyə islah etməli və hansı istiqamətlərdə islah etməli” sualları isə açıq qalır. Bir də insan quşdan sürətli uçmağı, balıqdan sürətli üzməyi öyrənsə də, hələ də layiqli adam olmağı öyrənə bilməyib. Bunu öyrənmək lazım. 

Qarşısındakına “əhəmiyyətlisən” mesajını verməkdə çətinlik çəkənlərə nə söyləmək istərdiniz?

- Əgər həmin kəs kamil insandırsa, heç nə... Çünki tez-gec qarşısındakının əhəmiyyətini dəyərləndirəcəyinə əminəm. Yox, əgər nadandırsa, yenə heç nə... Çünki quyuya su tökməklə quyuda su olmaz.

Övladlarınızın gələcəkdə uğurlu ola bilməsi üçün nə edirsiz? Daha fərqli davrana bilirsiniz? 

- Övladımın uğurlu olması üçün 7 yaşına qədər sərbəstlik verdim, sonra özünə hörməti etməyi, öz üzərində işləyib, kamil insan olmağa can atmağı, amma bunu nümayiş etdirməməyi öyrətdim, bundan dolayı heç nə etmədim... Qalanına özü nail oldu. 

Uğura götürən yolda Sizcə insanların ən güclü silahı nədir?

- Uğura götürən yolda insanların ən güclü silahı Tanrıya və özünə inamdan qaynaqlanıb özünü gerçək dərk etmədədir...

Uğurun yaşı olur yoxsa başı, bu barədə nə düşünürsüz? 

- Uğurun yaşının uzun, başının salamat olması onu daşıyanın uğur məqamını dəyərləndirmək, öz şansını buraxmamaq qabiliyyətindən asılı olur. Çünki zaman da çay kimi axır və onun öz uğurlu məqamları olur. Çayın eyni suyuna iki dəfə girmək mümkün olmadığı kimi, uğur məqamını buraxan bir də ona yetişməz...

Fərqliliyiniz və fərdliliyiniz haqında nə deyə bilərsiz? Nəyə görə Siz sizsiniz? 

- Mənim insanlara hörmətim, özümə hörmətdən keçir deyə mən- mənəm.

İnanmaq asandır, yoxsa inandırmaq?

- Nə inanmaq asandır, nə də inandırmaq. Çünki kor-korənə inanmaq istisna olmaqla, gerçəkdən inanmaq canlı seyretmədən abstrakt təfəəkkürə və oradan da praktikaya qədər uzun bir yol keçir. İnandımaq isə hər kəsə nəsib olan keyfiyyət deyil. Həm də hərənin öz inanmaq dərəcəsi, qədəri var və ondan artığını inandırmaqdan ötrü mütləq gərək onun istədiyini verəsən... Dünyada ən asan şey isə məsləhət verməkdir. Xüsusən də məsləhət verən admın ağıl-kamal baxmından problemi olanda...

Həyatın enini və uzununu ölçdünüzmü heç, yaşamı üzün edən nədir sizcə?

- Həyatın enini uzununa vuranda, ordan insan kimi yaşamaq haqqının gerçəyi və həm də gerçəkdən xoşbəxt anlar çıxırsa, onda ölçməyə dəyər... Amma biri çox bədbin, o biri isə çox nikbin olub, bir-biri ilə daxili məntiqi əlaqəsi olan iki maraqlı kəlam var: Birinci kəlam belə səslənir ki, özünü xoşbəxt bilən insanın xoşbəxt hiss etdiyi anları bir-birinin üstünə gələndə heç bir çiçəyin ömrü qədər də deyil... Nikbin kəlamın mənası isə budur ki, insanın həyatında elə anlar olur ki, bir ömrə bərabərdir... Bax, sadəcə yaşamı uzatmaq yox, bir ömrə dəyən həmin anları daha çox yaşamaqdan ötrü yaşamı uzun etmək haqda düşünmək daha mənalı olar. Bu anları dəyərləndirə bilməyənlər, xoşbəxliklərini də dərk edə bilmirlər.

Əgər Sizə dünyada yalnız bir şeyi dəyişdirmək imkanı verilsəydi, nəyi dəyişdirərdiniz? 

- Razı olmazdım... Ya çox şeyi dəyişmək, ya da ki, heç nəyi dəyişməmək tələbini qoyardım... Çünki bu dünyada çox şeyi dəyişmədən, bir şeyi dəyişməyə aludə olan, tam əmin ola bilər ki, həmin çox şeyin dəyişmədiyi mühitdən gələn növbəti birisi onun dəyişdirdiyini yenidən əvvəlki kimi əyriyə doğru dəyişəcək...

Həyat toplananlar, çıxılanlar, vurulanlar və bölünənlərdən ibarətdir deyirlər, Sizin payınıza ən çox hansı əməl düşüb? 

- Həyatımın müxtəlif mərhələrində bu dörd ünsürdən ola bilər, hansısısa üstünlük təşkil etsin, amma dərinə gedəndə son nəticədə bir qədər aşağı-yuxarı olmaqla mənim həyatımın dörddə biri- toplananlar, dörddə biri- çıxılanlar, dördə biri-vurulanlar və dörddə biri isə bölünənlərdən ibarətdir. 

Bəs Siz özünüz özünüzə dost ola bilsəydiniz, özünüzə Sizin kimi bir dost istəyərdinizmi?

- Əsl dost- elə insanın ikinci özü deməkdir. 

Həyat təcrübələrinizə söykənərək uğurlu olmaq istəyənlərə nə kimi tövsiyələriniz var? 

– Ağıllı adamlar öz səhvlərindən, müdriklər isə başqaların səhvlərindən nəticə çıxarıb uğur qazanırlar. Bu keyfiyyətləri olmayanların isə məsləhətə ehtiyacı olmur. 

Dəlinin doğru xəbəri nə olar sizcə? Dəliliyin gözəlliyi mümkünmü? 

- İntellektinə çox hörmət etdiyim tanımış bir şəxs bir məclisdə Üzeyir Hacıbəylini qınayaraq bildirdi ki, niyə Ərəbistan çöllərinin, səhralarının bir dəlisi- Məcnuna opera həsr edib. Dedim, dahi Üzeyir bəy, “Leyli və Məcnun” operasının timsalında sadəcə bir əsər yox, dünya səhnələrini fəth edən bir şedevr yardıb. Əgər məsələyə elə dəlilik prizmasından baxsaq, dəliliyin bundan mükəmməl melodiyasını hələ heç kim yarada bilməyib... Məsələni başqa baxış bucağından incələsək, kim psixatorla bir-iki saat təmasda olsa, söhbət eləsə, sizin bu sualın cavabını özü tapa bilər... Çünki psixatorla danışandan sonra ən azı potensial dəliliyinə zərrəcən şübhə yeri qalmayacaq...

Hesab - kitab dəftəriniz var? 

- Yox, mənim kimilərin hesab- kitab dəftəri hələ çoxunu açmadığı daxili aləmidir. 

Təbliğ etdiyiniz gercəklər hansılardır, necə düşünürsüz sevginin təbliğata ehtiyacı varmı? 

- Mənim daha çox dəyərləndirdiyim əsl gerçəklik gözəllik və sevgidir... Onları isə təbliğ etmirlər dərk edirlər, yalanın təbliğata ehtiyacı olur... Ona görə də gerçəkliyin unikal məqamlarını təbliğ etmək yox, sevirəm: məsələn, bahar təravətli sakitliyin melodiyasını çox sevirəm, təbiətin və bəşəriyyətin gözəlliyinin zirvəsi olan mükəmməl qadın gözəlliklərin unikal variantlarını çox dəyərləndiririrəm və sair. Amma belə şeyləri afişalandırmıram... O ki, qaldı sevgiyə, sevgi çox məna kəsb edir və onun işığında hər kəs öz həyatını yaşayır... Amma mənim aləmimdə sevgi, hər şeydən əvvəl, insanın öz xoşbəxtliyini sevdiyi insanın xoşbəxtliyində tapması və bunu uğurlu ailə həyatı ilə tamamlamaqla yaşadığı hisslərdir. Bundan kənarda da sevgi-məhəbbət, uğur və xoşbəxlik var... Amma kiminsə kimisə görməyə adət etməsi,  görməyəndə xiffət etməsi, həmin şəxsə min ehtiram, hörmət etməsi, hətta vurulması da həyatın mümkün reallıqları olsa da, amma bu sevgi mən dediyim sevgidən deyil...

Yaşamaq və var olmaq arasında fərq nədir? 

- Nazim Hikmət deyir yaşamaq yanmaqdır, yanasan gərək, həyatın mənası yalnız ondadır... Yaşamaqdan ötrü var olmaq gərək, həm də yaşayırsansa, deməli, həm də varsan. Yanmağa dəyərsə, var olmağa da ehtiyac var. Bir də ki, mövcudluq uğrunda mübarizə var...

/azadinform.az/