Xeberle.com Sumqayıtın müxtəlif ixtisaslı həkimləri ilə müsahibələrə davam edir. Budəfəki həmsöhbətimiz şəhərimizdə fəaliyyət göstərən "Unikal Klinika”nın stomatoloqu Fariz Rzayevdir. Onunla müasir dövrün əsas stomotoloji problemlərindən, diş fırçaları, damaq problemləri, plomb və impantasiyalardan danışmışıq.
HAŞİYƏ: Fariz Qasım oğlu Rzayev 1978-ci ildə anadan olub. 2000-ci ildə Azərbaycan Tibb Universitetini müvəffəqiyyətlə bitirib.  Bundan sonra bir müddət sərbəst şəkildə diş həkimi sahəsində fəaliyyət göstərib və müxtəlif ölkələrdə ixtisası üzrə kurslarda bu sahənin dərinliklərini öyrənib. F.Rzayev artıq 17 ildir ki, stomatoloq kimi fəaliyyət göstərir. O,  2015-ci ildən "Unikal Klinika”da işləməyə başlayıb.
Həkim, dişlərimizi fırçalamağa nə vaxtdan başlamalıyıq və fırçamızı hansı müddətdən bir dəyişdirməliyik?
- Dişləri fırçalamağa iki yaş yarımdan başlamaq lazımdır və bunun üçün müəyyənləşmiş "10 qayda” var, amma biz bu qaydaları uşaqlara öyrətmirik. Çünki onlara bunu öyrətmək çox çətindir.  Diş fırçası seçərkən diqqətli olmaq lazımdır, marketlərdə satılan hər fırçadan istifadə etmək olmaz. Uşaqlar üçün də xüsusi fırçalar satılır, lakin onlara fırça seçərkən mütləq həkimə müraciət olunmalıdır ki, həkim dişin həssaslıq dərəcəsinə görə uşağa fırça təyin etsin. Dişləri çox fırçalamaq da lazım deyil, gündə 2 dəfə - səhər və axşam fırçalamaq bəs edir. Fırçanın dəyişdirilməsi  məsələsinə gəldikdə isə artıq bu fırça satan şirkətin təyini ilə olur. Elə şirkətlər var ki, onlar fırçanı 1 il, eləsi də var ki, 1 ay müddətində istifadə üçün istehsal edir. Lakin əsas olan fırçanın ayda bir dəfə sterilizasiya olunmasıdır. Bəzi şirkətlər sırf bu məsələyə xüsusi önəm verir və buna görə də onların istehsal etdiyi fırçaların sterilizasiyaya "dözümü” olur.   Ümumiyyətlə, mən fırçanın ayda bir dəfə dəyişdirilməsini məsləhət görərdim.
Dişi çəkərkən vurulan keyidici iynənin orqanizmə zərəri varmı?
- Hazırda beynəlxalq sistemdə və bütün dünya ölkələrində dişlərin tez-tez çürüməsinin səbəbləri araşdırılır. Tam təsdiqlənməsə də, tədqiqatlar nəticəsində müəyyən olunub ki, diş çürümələrinin və kariyeslərin yaranmasına əsas səbəb anesteziyadır. Lakin bu, o demək deyil ki, dişə iynə vurulmamalıdır, sadəcə anesteziyanın müəyyən olunmuş miqdarı, faiz dərəcəsi və tərkibi var. Əgər dişə həddindən artıq keyidici vurularsa o, kapilyarlarda nekroz verir və buna görə də kapilyarlar sıradan çıxır, dişin periodontal qidalanması zəiflədiyi üçün dişdə bir sıra problem meydana çıxır. Ümumiyyətlə dişə anesteziya tətbiq olunarkən xəstədən mütləq: "Axırıncı dəfə nə zaman diş həkimində olmusunuz?”, "Dişinizə ən son nə vaxt anesteziya tətbiq edilib?” və s. kimi suallar soruşulmalıdır. Çünki xəstəyə həddindən artıq anesteziya tətbiq olunarsa, bu onda anaflaktik şok ilə nəticələnə bilər və əgər vaxtında təcili tibbi yardım çağırılmazsa, xəstə həyatını itirə bilər.
Diş əti xəstəliklərinin yaranma səbəbləri nədir? Bəs bu xəstəliklərin qarşısının alınması üçün hansı tədbirlər görülməlidir?
- Bir çox səbəb var.  Buna misal olaraq dişlərə gigiyenik qulluq olunmamasını, mədə-bağırsaq problemlərini, immunitetin zəifləməsini, infeksion və yoluxucu xəstəlikləri göstərmək olar. Bu xəstəliklər mukozanın qalınlığından, diş ətinin rəngindən, qanamasından, xəstəliyin  formasından, asılı olaraq  növlərə bölünür: gingivitlər, xoralı gingivitlər, kataral gingivitlər və  parodontitlər. Bu xəstəliklərə ilk olaraq kiçik cərrahi müdaxilə edilməlidir. Düzdür, Postsovet ölkələrində dişə iynə vurmaqla, dərman qoyulmaqla müalicə etməyə çalışırlar, amma Avropa ölkələrində ilkin yardım kimi xəstəyə kiçik cərrahi müdaxilə olunur. Çünki dərmanla müalicəyə aylarla vaxt sərf olunduğu halda, cərrahi müdaxilə bir gün çəkir və həkim sadəcə olaraq  bir ay müddətində xəstəni izləyir və beləliklə də pasient xəstəlikdən azad olunur. Bu əməliyyatı mən özüm həkimlərimizdən birinə etmişəm və çox gözəl də effekt verib. Bundan başqa medikamentoz müalicə üsulu da vardır və xəstəliyin dərəcəsindən asılı olaraq bu müalicə üsullarından biri tətbiq olunur. Lakin mən deyərdim ki, əgər xəstə uzun müddət diş əti xəstəliklərindən əziyyət çəkirsə, ən yaxşı üsul cərrahi müdaxilədir.
Bəziləri gileylənir ki, dişlərimi nə qədər fırçalasam da, rəngi sarıdır. Buna səbəb nədir?
- Bəli, dişi hər gün 2 dəfə fırçalamağın diş xəstəliklərinin qarşısının alınmasına təsiri var. Amma bu o demək deyil ki, mən dişimi hər gün fırçalayıramsa, məndə diş xəstəliyi yarana bilməz. Çünki diş xəstəliklərinin yaranmaması üçün birinci şərt orqanizmdə problemlərin olmaması, ikinci şərt isə dişə normal gigiyenik qulluqdur, yəni bunlar hamısı vəhdət şəklindədir. Diş məcunu seçimi məsələsinə gəlsək, bunun üçün hər bir ailənin özünün şəxsi stomatoloqu olmalıdır.  Amma bayaq da qeyd etdim, elə şirkətlər var ki, sırf diş üçün məcun və fırça istehsal edirlər və həmin marka istər Amerikada, istərsə də Avropa ölkələrində tanınır. Bu marka üzərində dişlərin sağlamlığının qorunması üçün elmi mütəxəssislər tədqiqatlar aparırlar və onların istehsal etdikləri diş məcunları bütün dünyada istifadə olunur.
Əgər diş tamamilə çürüyübsə, ona plomb qoyula bilərmi?
- Əgər dişin periodontunda problem yoxdursa, əlbəttə ki, olar.
Diş plombunun tələf olma müddəti nə qədərdir?
- Bu, birinci növbədə həkimdən, ikinci növbədə isə xəstədən asılıdır. Əgər həkim tərəfində boşluq düzgün verilibsə və xəstə tərəfindən həmin dişə  heç bir xəsarət (bərk ərzaqların qəbul edilməsi nəticəsində qırılma, çatlama və s.)  yetirilməyibsə, plomb orada uzun müddət qalacaq.
Bir az da implantasiya haqqında söhbət açardınız. Bir dişin implantasiyası nə qədər müddətə başa gəlir?
- İmplantasiya sözünün mənası "əkirəm” deməkdir. Ölkəmizdə diş əkimini - implantasiyanı qorxulu bir şey kimi qəbul edirlər. Amma Avropada dental implantlardan istifadəyə 1969-cu ildən başlanılıb. Dental implantların əsasını Branemark adlı alim qoyub. Branemark mütəxəssis idi və o, sümüyün tərkibini öyrənmək üçün dovşanın bud sümüyünə kamera yerləşdirib izləyirdi. Günlərin bir günü alimi konfransa çağırırlar və o, kameranı dovşanın bud sümüyündən çıxarmağı unudur. 1 ay keçdikdən sonra qayıdır və kameranı axtarakən yadına düşür ki, onu dovşanın bud sümüyünə qoyub. Onu çıxarmaq istəyəndə görür ki, o sümüyə birləşib və buna görə də sümüyü əməliyyat etməyə məcbur olur. Kameranın materialı tibbi titanium olduğu üçün o, sümüyün içərisində qalsa da onların bitişməsi nəticəsində  heç bir iltihab yaranmamışdı. Bununla da Branemark dental implantasiyanın əsasını qoyur. Avropada xəstə dişini itirərsə həkim onun yerinə implant qoyur. Normal dişlərdə 0.1 nanometr atrofiya, yəni yeyilmə getdiyi halda, implant dişlərdə 0.2 nanometr yeyilmə gedir və bu da təbii dişlərlə implant dişlərin necə yaxın olduğunu göstərir. Dişsiz çənədə atrofiya daha çox gedir və implant dişlər bunun qarşısını alır. Bir dişin implantasiyası onun növündən və xəstənin vəziyyətindən asılı olaraq 1 həftə -3 ay arası çəkə bilər.
İmplant dişin ömrü nə qədər olur?
- İmplantların növündən, çənə sümüyünün qalınlığından və implantın uzunluğundan asılı olaraq bu dişlərin ömrü 10 ildən 30 ilə qədərdir. Amma əlbəttə ki, bu xəstənin həmin dişə necə qulluq etməsindən də asılıdır.
Sağlam dişlərə malik olmaları üçün oxucularımıza nə məsləhət görərdiniz?
- Avropada dişlərin sağlam olması üçün hər bir şəxs mütləq şəkildə müayinədən keçməlidir. Əks təqdirdə o, tibbi sığortadan məhrum oluna bilər. Amma Azərbaycanda bu, könüllü şəkildə həyata keçirildiyi üçün mən məsləhət görürəm ki, sağlam dişlərinin olmasını istəyən hər kəs 6 aydan bir həkim müayinəsindən keçsin.
Elnarə Salamova
Xeberle.com 

Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.