Putinin 2013-cü ilin sentyabr ayında "Valday” müzakirə klubunun iştirakçıları qarşısındakı çıxışı yeni dünya nizamının fərqli, Rusiya növünü təklif edir. Yeni dünya nizamı Putinin fikrincə, digər ölkələr qədər Rusiyaya da məxsus olan Qərb dəyərlərinə əsaslansa da, qərbdə həmin dəyərlərin tənəzzülü ilə üzləşir və ənənənin bərpa edilməsini tələb edir. Putin belə bir fikir irəli sürür ki, ənənəvi qərb dəyərlərinə əsaslanan siyasət digər mədəniyyətlərin ənənəvi dəyərlərinə daha çox hörmət göstərməli və ənənələrin bərpa edildiyi dünya ölkələrini klassik siyasi realizm prinsiplərinə yönləndirməlidir.
Sovet İttifaqının dağılmasından 20 ildən çox vaxt keçməsinə baxmayaraq, Qərb ölkələrinin sərt məhdudiyyətlərindən qurtula bilməməsi Soyuq Müharibədən qalan düşmənçiliyə son qoymaq üçün nə qədər dəyişikliyə ehtiyac olduğunu göstərir. Əldə edilməsi lazım olan emosional və idrak baxımından dəyişikliyin Soyuq Müharibədən sonrakı bu birinci dövrdə əldə edilməməsi ilə qəbul edilməlidir ki, Rusiya Avropanın ayrılmaz bir hissəsidir.
Rusiya Sovet İttifaqının dağılmasından dərhal sonra Avropanın bir hissəsi kimi qəbul edilmiş olsaydı, NATO Rusiya daxil olmaqla genişlənmiş ola bilərdi. Putin 2000-ci ilin əvvəllərində bunun olma ehtimalının böyük olduğunu düşünürdü. O vaxtdan bəri Şərqi Avropada çıxan bütün münaqişələr Rusiyanın Avropa müttəfiqliyindən təcrid edilməsi və problemin həlli üçün ölkəni məşvərətçi prosesə gətirmək əvəzinə ayrı bir yolun seçilməsi qərarının nəticələri oldu. Avropa ölkələri Rusiyanı qəbul etmiş olsaydı, ediləcək heç bir "sivil seçim” olmayacağından Ukraynadakı siyasi və mədəni münaqişənin də qarşısı alına bilərdi.
İkincisi isə, Avropa təhlükəsizliyinin əsası tamamilə yeni bir fəlsəfə ilə möhkəmləndirilməlidir. Biz Rusiyanı Avropaya möhkəmləndirmək üçün bütün Avropanı əhatə edən təhlükəsizlik proqramı yaratmaq əvəzinə Rusiyanı təcrid edən və öz varlığına Rusiyadan gələn təhlükələrə qarşı istinadgah olaraq bəraət qazandıran NATO-nun heç də həmişə Rusiyaya qarşı yönəlmədiyini iddia edərək bu ittifaqdan başqa məqsədlər üçün istifadə etmişik.
Rusiya 1990-cı illər və hətta Putinin ikinci prezidentliyi dövründə öz təhlükəsizliyini NATO ilə daha güclü inteqrasiyaya doğru irəlilətməyi seçərək bu təhlükə əsasında fəaliyyət göstərməyi rədd etdi. Ancaq 2008-ci ilin avqust ayında Gürcüstanla böhran zamanı bu müəssisələr sınaqla üzləşdi və Rusiyanın Rusiya-NATO Şurasına təcili atəşkəs yaradılmasına kömək üçün müraciəti rədd edildi, Rusiyanın mövqeyi kəskin şəkildə dəyişdi və Qərbə qarşı yeni konsensus formalaşdı.
Avropalı siyasətçilər ağıllı davaranaraq Rusiyanı sanksiyalar vasitəsilə daha da təcrid etməyib Almaniya və Fransa arasındakı çoxəsrlik münaqişə kimi həlli çətin görünən başqa münaqişələrin qarşısının alınmasında uğurlu olmuş qarşılıqlı asılılıq anlayışını qəbul etdilər.
Təəssüf ki, günümüzdə bu kimi yaradıcı fikirlər azlıq təşkil edir. Ancaq bəlkə hələ də Avropanın əvvəllər də bu kimi münaqişələrin öhdəsindən gəldiyini bilərək bir az rahatlıq tapa bilərik. Mərhum Britaniyalı tarixçi Herbert Batterfildin (1900-1979) xatirələrindəki söylədiyi kimi:
"Mən uşaq olanda ingilislər hələ də ənənəvi düşmən olan fransızlara qarşı idilər. Mən hətta azadlıq qədim tevtonların ibtidai meşələrinə gedib çıxdığına görə, ingilislərin öz azadlıqlarının almanlarla olan yaxınlığa borclu olduqlarını yazan dərs kitabını da xatırlayıram. Bunun əksi Latın ölkələrində tapıla bilərdi. İtaliya Papalığı müdafiə edirdi, İspaniyanın inkvizisiyası var idi, Fransa isə mənim gənc olduğum vaxtlar digər ölkələrin heç birində tayı olmayan bir şeytanın – Napalyonun qoyduğu diktatorluq şəraitində yaşamağı seçmişdi.”
İndi olduğu kimi o vaxtlar da köhnə düşmənçilikləri dayandırmaq düşmənimizin mədəni irsinin təkcə bizim irsimizə oxşar olduğunu yox, elə bizim öz irsimiz olduğunu qəbul etməkdən asılı idi. Yalnız bütün Avropalılar bu ideyanı tam qəbul etdikdən sonra Rusiyanın daxil olacağı "Qərb demokratiyası” yenidən yazıla bilər, necə ki bir vaxtlar Almaniya və Yaponiyanın qəbul edilməsi üçün yazılmışdı.
İndiki nəsil keçmişi unudub Rusiya ilə bərabər tərəfdaş kimi rəftar etməyin çətinliyini gözardı etdi. İndi bu vəzifə gələcək nəsillərin üstünə düşür və ümid edirik Soyuq Müharibədən qalanlar bu vəzifəyə daha az ağırlıq gətirər və ruslarla biznes əməkdaşları, məktəb və səyahət yoldaşları, hətta film ulduzları kimi tanışlıq daha da artar. Gəlin ümid edək ki, gələcək nəsillərin Soyuq Müharibəyə son qoyulması vədimizi yerinə yetirməyimizə mane olan dağıdıcı stereotiplərin öhdəsindən gəlmək cəsarətləri olsun. (ulusinfo.com)