Rusiya Krım mövzusunda yeni enerji potensialına sahib olmaqla birlikdə Avropanı enerjisiz qoymaq, daha doğrusu özünə möhtac etmək mövzusunda daha bir addım atmış oldu.
Dünya mediası Krımla bağlı hər cür xəbəri manşetlərdə yerləşdirir və sosial şəbəkələrdə bütün məlumatlar böyük hərflərlə yerləşdirilir. Lakin təəssüf ki, Krımla əlaqədar əhəmiyyətli bir mövzu bu günə qədər heç kəsin diqqətini çəkməyib. Bu mövzu Rusiyanın Krıma girişinin əsl səbəblərini dəqiq şəkildə ortaya qoyur; Rusiyanın Krıma əl qoymasının əsas məqsədlərindən biri də Krımda çıxacaq neftə sahib olmaq və Krımdan keçə biləcək boru xətlərinin reallaşmasının qarşısını alaraq, Rusiyasız enerji layihələrinin reallaşmasına maneə törətməkdir.
Rusiyanın Avropanı həmişə təhdid edə biləcək yeganə silahı enerjidir, çünki Avropanın Rusiyaya enerji asılılığı var və Rusiya Avropanın bir nömrəli enerji təminatçısıdır. 2013-cü ildə Avropanın enerjiyə olan ehtiyacının 46 faizi Rusiya tərəfindən ödənib. Bu həcmə neft, neft məhsulları, təbii qaz və kömür daxildir.
2013-cü ildə Azərbaycan öz neftini Avropaya nəql etmək üçün Krımla razılaşma nöqtəsinə gəlmişdi. Yəni Azərbaycan Xəzər neftinin Avropaya Krım vasitəsi ilə tranziti məsələsinə baxır və yarımadanın şimal hissəsində neft emalı zavodunun tikintisində maraqlıdır. Bu barədə Simferoplda keçirilən mətbuat konfransı zamanı Krımın baş naziri Anatoli Moqilev bildirmişdi. Amma Krımın Rus əsgərləri tərəfindən işğalı və Krımda keçirilən referendum nəticəsində indi Krım Rusiyaya qatılıb. Burada diqqət çəkən nöqtə budur; Krım müstəqil olduqdan sonra Ukraynanın Qara və Azov dənizlərindəki neft-qaz mənbələri Rusiyanın nəzarətinə keçib. Krım tərəfi bu hərəkəti belə şərh edir; "Bu enerji mənbələri Krım Respublikasının mülkiyyətidir. Biz onları qoruduq. Bu bizim ərazidir və onlar üçün mübarizə aparacağıq". Krım tərəfi Ukraynanın "Naftogaz (Neftgaz)" şirkətinə aid olan "Chornomornaftogaz" da daxil olmaqla digər Ukrayna enerji şirkətlərini də özününküləşdirəcək. 2013-cü ildə çıxarılan qazın 8%-i "Chornomornaftogaz"ın payına düşür. Bu enerji şirkətlərinin özününküləşdirilməsi Ukraynanı Qara dənizdəki enerji mənbələrindən tamamilə uzaqlaşdıracaq. Yalnız "Chornomornaftogaz" şirkətinin sahib olduğu təbii qazın statistik rəqəmi 66 milyard km³ həcmində hesablanır. Avstriyanın enerji nəhəngi OMV Krımdakı hadisələrə görə neft axtarış işlərini dayandırıb. OMV-ın ardından ABŞ-ın neft Konsorsiumu olan "Exxon Mobil" və İtalyanın enerji nəhəngi "Eni" də eyni yolu gedərək, Qara dənizin Krıma aid olan enerji mənbələrində tamamilə imtina edib.
Qeyd edək ki, Ukrayna Rusiyadan enerji müstəqilliyini əldə etmək üçün ABŞ-ın enerji şirkəti olan "Exxon Mobile" ilə 2015-ci ildə 26 milyard km³ təbii qazın çıxarılmasıyla əlaqədar müqavilə imzalamışdı. Qara dənizin Krım bölgəsi enerji mənbələri ilə zəngin bir nöqtə olaraq təxmin edilir. "Royal Dutch Shell", OMV və Ukrayna dövlətinin "NAK Nadra" enerji şirkətləri Qara dənizdə neft və təbii qaz üçün araşdırmaya başlamışdılar. Bu müqavilə 735 milyon dollar dəyərindədir. İtaliyanın enerji nəhəngi olan "Eni" 2013-cü ildə Krımda qaz və neft işlərinə başlamışdı. "Eni" neft şirkəti bu araşdırmada 50% paya malikdir, Fransanın "Electricite de France" 5%, Ukraynanın "Vody Ukrainy" 35% və "Chornomornaftogaz" 10% sərmayə sahibdirlər.
Şərqi Ukraynada böyük həcmdə metan qazı yataqları da kəşf edilmişdi və bu qazın dünyadakı payı 4%-dir. Bütün göstərilən bu dəlillər nəticədə bir xüsusa diqqət çəkir; Krımda olan və hələ istifadə edilməyən enerji yataqları Rusiyaya qaldı. Rusiya yeni enerji potensialına sahib olmaqla birlikdə, Avropanı enerjisiz qoymaq, daha doğrusu özünə möhtac etmək mövzusunda daha bir addım atmış oldu.
F.Həsənov
Azərbaycan Dillər Universiteti, Beynəlxalq Əlaqələr Fakültəsi
(faktxeber.co)
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
