Dünən Soçidə Rusiya, İran və Türkiyə prezidentləri Suriya
üzrə əməkdaşlığın prioritet sahələrini müəyyənləşdirən birgə bəyanat qəbul
etdilər. Son zamanlar Yaxın Şərqdə əsasən də Suriya və İraqda cərəyan edən hadisələrdə bu üç ölkənin istər diplomatik, istərsə də hərbi fəallığı daha çox hiss olunmaqdadır.
Hətta o dərəcə fəallıq hiss
olunmaqdadır ki, ABŞ və müttəfiqlərinin yaxın Şərqdəki fəallığını demək olar ki,
kölgədə qoyub.
Mövzu ilə
bağlı
Xeberle.com saytına münasibət
bildirən şərqşünas-politoloq
Vüsal Hətəmovbildirdi ki, Türkiyə, İran və Rusiya öz gələcək müqəddəratını yalnız birliklərində
gördülər:
"Dünənki
görüşdə Ərdoğanın Putin və Ruhani qarşısında irəli sürdüyü şərtlər təxmin
olunurdu:
1. Bütün tərəflər
terror təşkilatlarını Suriyanın ərazi bütövlüyü üçün təhdid saymalı və onları
qanuni tərəf kimi qəbul etməməlidir.
2. Türkiyənin
təhlükəsizliyi üçün Suriyanın şimalı terrorçu ünsürlərdən təmizlənməlidir.
3. Suriyanın
gələcəyi mövzusunda müxalifətin fikirləri də nəzərə alınmalıdır.
Ərdoğanın
3-cü şərti çox güman ki, vaxtilə Suriya müxalifətinə dəstək verməsinə görədir. Bu
şərtilə həm də Qərblə münasibətlərini tam üzmək istəmir. Lakin hər 3 dövlət əsas
prinsiplər ətrafında həmfikirdir. Maraqlıdır ki, Türkiyə-İran-Rusiya üçlüyü
artıq ABŞ-ın Qərbdən Şərqə istiqamətlənməsinə əngələ çevrilib. Bunun isə bəlli
səbəbləri var: Hər 3 dövlət yaxşı anlayır ki, Qərb Suriya və İraqdan sonra
Türkiyə, İran və Rusiyaya doğru irəliləməlidir. Yaxın Şərqdə bir qədər siyasi vəziyyəti
nəzərdən keçirdikdə aydın olur ki, Qərb üçün, əslində, ölkələrin idarə olunması
lazımdır. Putin, Ərdoğan və Ruhani hakimiyyəti Qərbin dedikləri ilə
hesablaşmayınca, qarşı tərəfdən təzyiq görəcəklər. Həmin təzyiqlər millətlərin
çaxnaşması, iqtisadi embarqolar, hakimiyyət çevrilişlərinə cəhd timsalında
olacaq. Suriya, İraq ona görə xarabaya çevrildi ki, onların hakimiyyəti Qərblə
deyil, Rusiya və İranla hesablaşırdı. Lakin monarxiya hakimiyyəti olan Səudiyyə
isə Yaxın Şərqdə Qərbin bir nömrəli dostuna çevrilib. Çünki onlarla bir cəbhədədir.
Əlbəttə, ona da vaxt çatacaq. Bütün bunları Türkiyə, Rusiya və İran da dərk
edir. Hər 3 dövlət yaxşı başa düşür ki, onların əraziləri bölünməli, tərkibində
olan böyük xalqların sayı qədər dövlətlər yaranmalıdır – "parçala, hökm sür”
prinsipinə uyğun".
Politoloq Elxan Şahinoğlu Donald Trumpun xarici
siyasətdə aktivlik göstərmədiyi üçün 3-lü ittifaqın mövcud vəziyyətdən
istifadəsini vurğulayıb:
"Suriya vətəndaş müharibəsi
başladıqda faktiki vəziyyət son dərəcə gərgin
həddə gəlib çıxdı. Bu anda Rusiya Bəşər Əsəd rejiminə böyük dəstək verdi və
Türkiyə İranda proseslərdə müəyyən mənada rol oynadı. Bununla da 3-lü ittifaq
yarandı. Bu ittifaq çərçivəsində də prezidentlər tez-tez görüşür və dünən də
Soçi görüşü baş tutdu. Amerika son illər bu bölgədə, İraq və Suriyada passivləşib.
Donald Trumpun xarici siyasətində aktivlik müşahidə olunmadığı üçün Rusiya,
Türkiyə, İran bu boşluqdan istifadə edir. ABŞ sadəcə kürdlərə dəstək verir, əsas
aktivliyi isə bu 3 ölkə göstərir. Ona
görə də Suriyanın yenidən qurulmasında 3-lü
ittifaq iştirak edəcək. Bir daha təkrar
edirəm ki, Amerikanın fəal xarici siyasəti yoxdur. Barak Obama dövründə Suriyada
gedən proseslərlə bağlı söyləmişdi ki, əgər Suriya rejimi kimyəvi silahdan
istifadə etsə bu bizim üçün qırmızı cizgi olacaq. Ancaq, kimyəvi silahdan
istifadə edilsə belə Barak Obama riskə gedib ordunu Suriyaya göndərmədi. Bu
riski Putin elədi və indi də bəhrələrini
əldə etməyə çalışır və fəallaşıb".
Hicranə İsmayılova
Siyasət bölməsi
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.