İşğalçı ölkənin son vaxtlar tez-tez hərbi təlimlərə əl atması, üstəlik, həm də separatçı rejimin "ordusu”nu prosesə qoşması suallar doğurub; rusiyalı ekspert: "Sərkisyanı və komandasını siyasi ölümdən yalnız Kremlin zəmanəti xilas edə bilər...”
Dünya erməniləri qondarma "erməni soyqırımı”nın 100 illiyini yüksək səviyyədə qeyd etmək, olmayan bir hadisələrlə bağlı Türkiyəni suçlu çıxarıb arzularını gerçəkləşdirmək üçün ciddi şəkildə hərəkətə keçib. Belə bir ərəfədə Türkiyənin baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın həlak olan ermənilərin nəvələrinə başsağlığı verməsi "Böyük Ermənistan” xülyasında və Türkiyədən böyük təzminatlar almaq iddiasında olan erməni diasporunu xeyli həvəsləndirib.Ermənistan ərazisində Rusiya hərbi qüvvələri ilə birgə vaxtaşırı hərbi təlimlərin keçirilməsi yeni deyil. Bu dəfə diqqəti təlimlərin separatçı Dağlıq Qarabağ rejiminin "ordusu” ilə keçirilməsi, həm də bu təlimlərə əlavə olaraq 10 minə yaxın ehtiyatda olan şəxsin cəlb edilməsi çəkdi.
Ekspertlər isə təcavüzkar tərəfin prezidentlərin Paris görüşündən dərhal sonra belə təlimlər keçirməsini heç də xoş məram göstəricisi saymırlar. Məsələn, Moskva Dövlət Universitetinin informasiya-analitik mərkəzinin direktor müavini Andtey Petrov iki hadisənin üst-üstə düşməsinə əlamətdar sayaraq deyib: "Təlimlər həmçinin prezident Serj Sərkisyanın Moskvaya səfəri ilə təxminən eyni günlərə təsadüf edib. Yəni bir yandan, Ermənistan ordusu Azərbaycanın işğal altındakı ərazilərində nümayişkaranə şəkildə təxribatçı addım atır, digər yandan da onun prezidenti Kremlə baş çəkir - özü də bütün bunlar Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərini Paris görüşündən 10 gün sonra baş verir. Maraqlıdır ki, həm münaqişə tərəfləri, həm də vasitəçilər Paris danışıqlarının pozitiv xarakterli olduğunu qeyd ediblər. O zaman bu təlimlər nə deməkdir? Fikrimcə, biz Qarabağ məsələsi ətrafında bazarlığın başlanmasının şahidi olmaqdayıq”.
Ekspertin fikrincə, dinc nizamlanmaya dair şərtlər necə olur-olsun, onlar özündə labüd şəkildə Azərbaycan rayonlarının boşaldılmasını və köçkünlərin öz doğma yurd yerlərinə qayıtmasını nəzərdə tutulmalıdır: "Hər iki məsələ Ermənistanın hazırkı rəhbərliyinə, o sırada Serj Sərkisyana sərfəli deyil. Odur ki, ona münaqişə zonasında hansısa qətiyyətli hərəkətlər eləmək lazımdır. Ancaq elə hərəkət də yox ki, Ermənistan rəhbərliyi növbəti bir gərginliyin başladılmasında ittiham olunsun. Hərbi təlimlər isə bundan ötrü ən ideal variantdır: yəni Ermənistan Qarabağda öz qüvvələrini cəmləyir, Azərbaycanı isə bəyanat verməyə və mümkündür ki, konkret hərəkətlərə təhrik edir və bu zaman formal olaraq, sülh nizamlanmasına sadiq qaldığını göstərir”.
Politoloqun sözlərinə görə, Sərkisyana zəmanət lazımdır ki, status-kvonun dəyişdirilməsi onun və komandasının siyasi ölümünə gətirməyəcək: "Belə zəmanətləri isə o, yalnız Rusiyadan ala bilər. Hələliksə o, Qarabağdakı təlimlərlə nümayişkaranə şəkildə göstərmək istəyir ki, mövqeyini elə-belə əldən vermək niyyətində deyil. Qısası, son təlimləri daha çox siyasi xarakterli saymaq lazım gəlir, nəinki hərbi”.
Ekspertin fikirlərini başqa bir rusiyası politoloq Andrey Kazantsev də bölüşür. Onun fikrincə, İrəvan bununla bütövlükdə postsovet məkanına xas olan ümumi tendensiyanı - konstruktiv danışıqlar əvəzinə güc nümayişini ortaya qoyur: "Şəksiz, Azərbaycanla müharibə Ermənistana sərfəli deyil. Odur ki, İrəvan özünü nə qədər aqressiv aparsa da, vəziyyəti indi müharibə həddinə çatdırmaq istəməz”.
Öz növbəsində azərbaycanlı hərbi ekspert Üzeyir Cəfərov belə təlimlərin ilk növbədə bütün beynəlxalq norma və qanunlarla ziddiyyət təşkil eləməsinə diqqət yönəldərək deyir: "Bu, bir daha onun göstəricisidir ki, Qarabağ münaqişəsinin tərəflərindən biri öz öhdəliklərini yerinə yetirmək istəmir, beynəlxalq strukturlar, o sırada Minsk Qrupu isə ona lazımi təsir göstərmir. Hərbi nöqteyi-nəzərdən bu, sıradan bir təlimdir, lakin işğal altındakı ərazilərdə keçirilməklə təxribat xarakteri daşıyır və daha bir cəhətdən maraqlıdır ki, maliyyə problemləri yaşayan bir ölkə 10 min nəfərin iştirakı ilə hərbi oyunlara vəsaiti necə tapır?” Təhlilçinin qənaətrincə, bu, nəyin bahasına olur-olsun Ermənistana güc nümayişi üçün lazım ola bilərdi.Başqa hərbi analitiklərə görə isə, erməni tərəfinin əlüstü keçirdiyi təlimlər artıq çoxdan dalana girmiş Qarabağ danışıqlarının perspektivsizliyi ilə bağlı ola bilər. İddia olunur ki, müharibə risklərinin artması işğalçı tərəfi istəsə də, istəməsə də yeni müharibə təhlükəsi qarşısında hərbi manevrlərə və məşqlərə vadar edir. Hərbi təlimlərə separatçı rejimin qüvvələrinin cəlb edilməsi həm də bununla izah edilir.
***Bütün hallarda münaqişə sonasında son baş verənlər təcavüzkar tərəfinin Azərbaycanın təklif elədiyi Böyük Sülh Sazişinə hazır olmadığının növbəti təsdiqi sayıla bilər. Sözsüz ki, Ermənistan Rusiyadan asılıdır və onun rüsxətini almadan yeni hərbi avantüraya getməz. Eyni zamanda Rusiya Ermənistan üçün əsas qarant rolundadır. Hərçənd erməni əsilli politoloq, Qent Universitetinin (Belçika) elmi əməkdaşı Qrant Kostanyan hesab edir ki, Kreml Ermənistan üçün təhlükəsizlik qarantı rolunda deyil.
"Rusiyanın Ermənistana hərbi yardımına gəlincə, qeyd eləmək lazımdır ki, Rusiyaya təhlükəsizlik qarantı kimi baxılır. Ancaq Rusiya eyni zamanda - hədə və təhlükə mənbəyidir. Rusiya Ermənistana da, Azərbaycana da silah verir. Bu nöqteyi-nəzərdən təhlükəsizlik məsələsi komponentlərdən biridir, fəqət yeganə deyil. Rusiya-Ermənistan münasibətlərini nəzərdən keçirəndə Moskvaya təhlükəsizlik qarantı kimi də baxmaq olar, təhlükə mənbəyi kimi də” - əlavə edib o.
O da var ki, Rusiyanın özünün perspektivi getdikcə qatı dumana bürünməkdədir. Bu üzdən istisna deyil ki, rəsmi İrəvan həm də günün birində Rusiyanın zəif düşməsindən istifadə edən Azərbaycanın öz torpaqlarını hərbi yolla azad edəcəyindən dolayı təlaş keçirir. O üzdən son hərbi təlimlər ən əvvəl fors-major vəziyyətlərdə işğalçı-separatçı qüvvələrin sinxron hərəkət etməsinin mümkünlüyünə əmin olmaq niyyəti də güdə bilərdi
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
