Siz zibil qutusuna yaxınlaşmadan belə, əlinizdəki torbanı oraya ata bilərsiniz. Torbanın zibil qutusuna düşüb-düşməməsi sizin məharətinizdən asılı olacaq. Yerə düşsə də, eyb etməz, çöl pişiklərini və itləri sevindirmiş olacaqsınız. Və yaxud zibil atmaq üçün ən gözəl vaxt gecə saatlarıdır. Çox uzağa getməyin, yaxınlıqdakı ağacın dibinə qoyun, vəssalam. Kim nə biləcək ki, onu siz atmısınız. Heç ağıllarından belə keçirə bilməzlər ki, sizin kimi yaraşıqlı, təmiz libaslı, mədəni bir insan bunu edə bilər.

Azərbaycana bütün elmi yeniliklər gəldi, barı zibil atma mədəniyyəti də gəlsəydi. Kaş. Gözəl arzudur. Mən hərdən sevinirəm ki, şəhərimizə gələn çoxsaylı qonaqlar dilimizi bilmir. Onlar latın qrafikası ilə zibilxanaların üzərində yazılmış “şanlı” sözləri oxuya bilərlər, amma, nə  gözəl ki, bu ecazkar sözlərin, söyüşlərin mənasını anlamaqdan məhrumdurlar. Hələ zibilxanalardan əlavə, yuxarı mərtəbələrdən birbaşa yerə zibil atanları demirəm. Görən bu “mədəni kəlmələri” bir kağıza yazıb hava şarına bərkidib yuxarı mərtəbələrə ötürsək oxuyarlarmı?

Şose yolu boyuycan (sağ olsunlar bağlamalarda yerləşdirirlər) səhərin gözü açılmamış sıra ilə düzülmüş zibil bağlamalarını demirəm. İndi bayram bitdikdən sonra da, pəh-pəhlə süfrəyə düzdüyümüz səmənilərin acı taleyini görmək də bizlərə nəsib olacaq. Qeyd edim ki, səməni əməliyyatı artıq başlamışdır.

Müqayisə aparsam deyəcəksiniz ki, Yaponiyaya, Almaniyaya çatmağımıza hələ nə qədər var. Çatmaq üçün addımlamaq lazımdır, yoldaşlar. Çox biabırçı bir mənzərə var  zibil qutuları olan məntəqələrdə. Hələ yay aylarında ətrafa yayılan qoxunu, antisanitar  vəziyyəti demirəm. Qeyd edim ki, yay artıq öz kövrək addımları ilə yurdumuza tələsir.

Bəs Yaponiyada vəziyyət necədir? Qeyd edim ki, məlumatları google-dən oxumuşam.

Hər bir yapon ailəsi, öz ailədaxili qanunları ilə birgə dövlət qanunlarını, cəmiyyət qanunlarını da gözəl bilir və onlara əməl edir. Gecədən yığılan zibil, səhər zibilyığan maşın gələnə qədər, təqribi  saat 08:00 da zibil qutusunda olmalıdır. Hələ o zibili yerləşdirmək qaydalarını sadalasam dəhşətə gələrsiniz. Sulu məhsulların kağız vasitəsilə suyu çəkilməlidir. Xırda əşyalar, qida artıqları şəffaf bağlamalarda yerləşdirilməlidir. İri tullantıları isə, məsələn mebel, taxta-şalban, televizor, tozsoran və.s daşınması üçün əlavə pul alınır. Zibil həftənin bütün günləri (şənbə və bazar günlərindən başqa) eyni saatda daşınır. Yaşayış binalarında təlimatlar yerləşdirilir. Baxın, bizdə də “divarda yazı yazmaq olmaz” deyə, liftin divarına yazıblar.

Xeyr, yapon təlimatları bizdən fərqlidir. Bu təlimatlar kağız üzərində yazılır və onlara əməl etmək hər bir vətəndaşın borcudur. Qarğaların qutulara müdaxilə etməsinin qarşısını almaq üçün onların üzərinə örtük də çəkilir. Hələ o təmizliklə zəngin şəkilləri görsəniz həsəd apararsınız.

Almaniyada isə zibil atmaq qaydaları tam fərqlidir. Hər bir ailənin ən azı 3 zibil qutusu var. Ailə zibili növünə ayıraraq qutulara yerləşdirir. Kağız, karton tullantılarını bir qutuya, qarışıq məhsulları digər qutuya, üçüncü qutuya isə məişət əşyalardan ibarət tullantıları qoyurlar. Eh, biz də o həvəs hardan. Zibili növlərə ayırmaq. Qeyd edim ki, bu daha çox xüsusi evləri olanlara aiddir. Bəzən Almaniyaya gələn qonaqlar zibil atma qaydalarından necə gəldi istifadə etdikdə bütün binanı cərimələyirlər. Bu, ictimai qınağın yaranmasına səbəb olur. Qayda-qanuna nəinki tək almanlar, hətta gəlmələr də riayət etməyə məcbur olur.

Belə qabaqcıl ölkələrdə ekoloji tərbiyə, uşaq bağçalarından, orta məktəb zamanından başlayır. Dərsliklərdə verilir. Böyüyən gənclik qayda-qanun çərçivəsində maarifləndirilir. Daha bizim balacalar kimi yerə atılmış səməniyə bir təpik vurub, yolun o biri tayına atmır.

İndi inkişaf etmiş Bakımıza baxın. Yol boyu aşıb-daşan zibil qutularına fikir verin, tozanaq qalxan kimi göydə uçuşan sellafan paketlərə nəzər salın, yeməkxanaların qarşısında olan əcaib zibil durumuna, məhsul satılan yerlərin qarşısına fikir verin. Çox üzücü mənzərədir. Antisanitar vəziyyət o qədər acınacaqlıdır ki, insanlar sanki bu duruma öyrəncəli olublar. Dönərxanaların önündəki görüntüləri və qarşısında dayanıb çörək yeyənləri isə heç anlaya bilmirəm. Günü-gündən əhali sayı artan Bakımızda bu mənzərəni hər addımbaşı görmək olar. Avtobusların tozlu, çirkli durumu və.s. də buraya aid etmək olar.  Məncə bizdə də xalqı ekoloji tərbiyə yönümündə marifləndirməyin zamanı çatıb.

Günel Eyvazlı (birlik.az saytının köşə yazarı)