Sabah bütün bəşəriyyət İkinci Dünya Müharibəsindəki qələbənin 70 illik yubileyini qeyd edəcək. Bu tarixi qəlbənin qazanılmasında Sovet İttifaqının, o cümlədən onun tərkibindəki 15 müttəfiq respublikadan biri olan Azərbaycanın önəmli rolu var. 1941-ci il öncəsi 3,4 milyon sakini olan Azərbaycan SSR-dan cəbhəyə 681 min nəfər (10 qadın daxil olmaqla) yollanıb. Onların 300 minə qədəri döyüş meydanında həlak olub. Müharibədə şücaət göstərərək, Sovet İttifaqı Qəhərmanı adını almış 10 nəfər azərbaycanlının 10 şücaətdindən bəhs edəcəyik.
İsrafil Məmmədov – 32-ci motoatıcı alayın tağım komandrinin müavini, baş çavuş. İsrafil Məmmədov 1941-c il dekabrın 3-də Novqorod şəhəri yaxınlığındakı İlmen gölü ətrafında alman faşistləri ilə qeyri-bərabər döyüşə girib. 22 yaşlı baş çavuş İsrafil Məmmədov bataqlıqla əhatələnən yüksəklikdə 20 əsgər yoldaşı ilə birlikdə mühasirəyə düşüb. Lakin dairəvi müdafiə quraraq 10 saat ərzində bütov alman batalyonunun hücumlarının hamısının qarşısını alıblar. Həmin döyşülərdə 300-dən artıq düşmən məhv edilib. Azərbaycanlı çavuş isə şəxsən 70 əsgər və 3 zabitin məhvində iştirak edib.
Qeyri-bərabər döyşüdə göstərdiyi komandanlıq xüsusiyyətlərinə və şəxsi qəhrəmanlğına görə 1941-ci il dekabrın 11-də SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti tərəfindən Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adına layiq görülüb. Bundan başqa, ona "Lenin" ordeni və "Qızıl Ulduz” medalı da təqdim olunub. İkinci Dünya Müharibəsində Sovet İttifaqlı Qəhrəmanı adı alan ilk azərbaycanlı İsrafil Məmmədov 1946-cı il mayın 1-də döyüşlərdə aldığı yaralardan müalicə olunarkən 27 yaşında Yalta hospitalında vəfat edib.
Gəray Əsədov - 281-ci qvardiya alayının atıcısı, qvadriya çavuşu. 1944-cü il oktyabrın 12-də Rumıniyanın Marqit stansiyası uğrunda gedən döyüşlər zamanı düşmənin möhkəmlənmiş atəş nöqtəsinə bir neçə qumbara atıb. Lakin sovet əsgərlərinə doğru pulemyot atəşəinin susmadığını görən 21 yaşlı Gəray Əsədov öz bədəni ilə pulemyotun qarşısını kəsir və qəhrəmancasına həlak olur.
SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1945-ci il 24 mart tarixli qərarı ilə Gəray Əsədov ölümündən sonra Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülüb.
Məlik Məhərrəmov - 218-ci qvardiya atıcı alayının 5-ci atıcı bölüyünün komandiri, qvardiya leytenantı. 1943-cü il sentaybrın 27-i gecə saatlarında Məlik Məhərrəmov başçılıq etdiyi bölüklə birlikdə Dnepr çayını gizlincə keçərək qarşı sahildəki alman mövqelərinə hücum edir. Almanların bütün həmlələrinə baxmayaraq, bölük 218-ci qvardiya alayının əsas qüvvələri gələnə qədər sahildəki mövqelərini əldən vermir.
1944-cü il sentaybrın 15-də SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin qərarı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adına layiq görülür.
Məlik Məhərrəmov 1945-ci ilin martında Berlin ətrafında yaralanana qədər döyüşlərdə iştirak edir. O 1973-cü ildə polkovnik rütbəsində sovet ordusundan tərxis olunur. Məlik Məhərrəmov 2004-cü il iyulun 16-da Bakıda 83 yaşında vəfat edir.
Ziya Bünyadov - 123-cü cərimə bölüyünün komandiri, kapitan. Polşa ərazisində gedən döyüşlər zamanı 1945-ci il yanvarın 12-də kapitan Bünyadovun başçılıq etdiyi cərimə bölüyü Pilitsa çayı üzərində yerləşən minalanmış körpünü ələ keçirir. Bundan sonra, əsas qüvvələrin gəlişinə qədər bir neçə saat ərzində hitlerçilərin aramsız hücumlarını dəf edirlər. Sovet qoşunlarının gəlişinə qədər Ziya Bnüyadovun baçılıq etdiyi 670 nəfərlik qrupdan yalnız 47 nəfər sağ qalır.
1945-ci il fevralın 27-də strateji körpünün qorunmasında göstərdiyi xidmətlərə görə Ziya Bünyadov Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülüb.
Müharibədən sonra daha çox elmi fəaliyyətlə məşğul olub və Azərbaycanın Milli Məclisinə deputat seçilib. 1997-ci il fevralın 21-də Bakıda yaşadığı mənzilin qarşısında qətlə yetirilib.
Müseyib Allahverdiyev - 119-cu qvardiya atıcı alayının batalyon komandiri, qvardiya kapitanı. 1945-ci ilin fevralında Macarıstanın paytaxtı Budapeşt uğrunda qanlı döyüşlər zamanı Müseyib Allahverdiyevin başçılıq etdiyi batalyon mühasirəyə düşən alman qoşunlarına köməyə gələn 120 tankdan ibarət hərbi karvanın qarşısını alıb. Döyüş zamanı 25 tank və 700-ə qədər hitlerçi əsgər və zabit məhv edilib.
Müseyib Allahverdiyev 1945-ci il martın 24-də SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sərəncamı ilə döyüş tapşırıqlarını uğurla yerinə yetirdiyi üçün Sovet İttifaqı Qəhərmanı fəxri adına layiq görülüb. 1946-cı ildə mayor rütbəsində ordu sıralarından təxris olunan Müseyib Allahverdiyev 1969-cu il mayın 19-da 60 yaşında vəfat edib.
Fariz Səfərov - baş çavuş. 1943-cü ilin sentyabrında Ukraynanın Zaporojye şəhəri uğrunda gedən döyüşlər zamanı Fariz Səfərovun başçılıq etdiyi 15 nəfərlik döyüşçü qrupu Dnepr çayını keçərək sahildə mövqe qurur. Sovet əsgərlərinin manevrini görən alman hərbçiləri hücuma keçsələr də, hər dəfə böyük itki ilə geri çəkilməli olurlar. Döyüş sursatlarının bitdiyi məqamda Fariz Səfərov son gülləsi ilə düşmən pulemyotçusunu məhv edir və onun silahını ələ keçirərək almanlara qarşı istifadə edir. Nəticədə, hitlerçilər çayın sahilindəki mövqelərini tərk etməli olurlar.
Göstərdiyi şücaətə görə, 1944-cü il martın 19-da baş çavuş Fariz Səfərova Sovet İttifaqı Qəhərmanı adı verilir. 1957-ci ildə mayor rütbəsində ordudan təxris olunan azərbaycanlı müharibə qəhrəmanı 1964-cü il avqusutn 27-də Bakıda vəfat edib.
Şirin Şükürov - 1138-ci atıcı alayın atıcısı, əsgər. 1945-ci il yanvarın 14-də Polşanın Sekerka kəndi yaxınlığında düşmən səngərinə birinci daxil olub. Avtomat və qumbaralarla bir neçə düşmən hərbçisini məhv edən azərbaycanlı əsgər 2 dəfə yaralanmasına baxmayaraq, düşmən müdafiəsinin 3-cü həlqəsinə qədər irəliləyə bilir. Döyüşün sonunda çoxlu qan itirdiyi üçün yalnız xəstəxanada özünə gələ bilir. 1945-ci il fevralın 27-də Şirin Şükürov Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı ilə təltif olunur. Müharibədən sonra doğulduğu Əli-Bayramlı (indiki Şirvan) şəhərinə geri dönüb. Şirin Şükürov 1987-ci il sentaybrın 21-də 77 yaşında vəfat edib.
Xəlil Məmmədov - 3-cü tank briqadasının, 1-ci tank batalyonunun komandiri, mayor. 1944-cü ilin 21 avqust - 6 sentyabrı tarixlərində Xəlil Məmmədovun başçılıq etdiyi tank batalyonu Rumıniya ərazisində bir sıra uğurlu əməliyyatlar keçirib. Sovet komandanlığı 15 günlük döyüşlər zamanı Məmmədovun başçılıq etdiyi tank batalyonu hitlerçilərin 4 tankını, 64 artilleriya qurğusunu, 191 avtomobilini, 108 pulemyot və 1375 səgər və zabitini məhv edib.
Buna görə də mayor Xəlil Məmmədov 1945-ci il martın 24-də SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin qərarı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adına layiq görülüb.
Müharibədən sonra şuşalı Xəlil Məmmədov Azərbycan SSR daxili işlər naziri vəzifəsində çalışıb. O, polis general-mayoru rütbəsinə qədər yüksəlib. 1989-cu il fevralın 21-də 72 yaşında dünyasını dəyişib.
Cəmil Əhmədov - 168-ci qvardiya atıcı alayının tağım komandiri, qvardiya leytenantı. Cəbrayıl rayonundan olan Cəmil Əhmədov 1944-cü ilin iyununda Belarus torpaqlarının faşist işğalçılarından azad olıunması zamanı qəhrəmanlıq göstərib. Onun başçılıq etdiyi tağım Berezina çayı sahilindəki Malın kəndinə daxil olur. Düşmənlə əlbəyaxa döyüşdə şəxsən 10 hitlerçini məhv edən azərbaycanlı zabit 3 dəfə yaralanmasına baxmayarq, döyüş meydanını tərk etmir. Huşsuz vəziyyətdə aşkarlanan Cəmil Əhmədov 1944-cü il sentaybrın 2-də xəsətxanada vəfat edib.
1945-ci il martın 24-də 20 yaşlı azərbaycanlıya Sovet İttifaqı Qəhərmanı adı verilib.
Aslan Vəzirov - 1-ci mühəndis-istehkam briqadasının komandiri, polkovnik. 1945-ci il aprelin 13-də Aslan Vəzirovun başçılıq etdiyi mühəndis-istehkam briqadası Almaniyanın Rostok, Şttetin,Visdmar şəhərlərinin minalardan təmizlənməsində iştirak edib. Briqada bu müddətdə Oder və Elba çayları üzərində qısa müddətə qurduqları asma körpülər vasitəsilə sovet qoşunlarının sürətli hücum etməsinə şərait yaradıblar. Döyüş tapşıqılarını nümunəvi yerinə yetirdiyinə görə Aslan Vəzirov 1945-ci il mayın 10-da Sovet İtifaqı Qəhərtmanı fəxri adı ilə təltif olunub. O, müharidən sonra uzun illər Azərbaycan Ovçular və Balıqçılar Cəmiyyətinin sədri olub, həm də Ali Sovetin deputatı seçilib. Aslan Vəzirov 1988-ci ildə vəfat edib. (Modern.az)
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
