Həm Azərbaycanı, həm də Ermənistanı həvəslə silahlandıran Rusiya bu yolla hərbi balansın qorunub-qorunmadığına əminlik hasil edə bilərdi;
“Qarabağda vəziyyəti kim gərginləşdirib” sualı açıq qalsa da, “rus barmağı” getdikcə daha aydın görünür...
Ötən ayın sonu-bu ayın əvvəllərində Qarabağ münaqişəsi zonasında vəziyyətin qəfildən kəskin şəkil alması, az qala ağır hərbi texnikanın işə salınması dərhal bir neçə mühüm sualı gündəmə daşıdı. Onların çoxuna cavab tapılsa da, əsas sual hələ ki, açıq qalır. Bu da ondan ibarətdir ki, “3 günlük müharibə”nin əsas sifarişçisi kim olub, “mini-savaş”da ən çox kim maraqlı ola bilərdi - Rusiya, ABŞ, yoxsa münaqişə tərəflərindən hansısa biri?Rusiya rəsmilərinə və nüfuzlu təhlilçilərinə inansaq, Moskva hadisələrin bu cür inkişaflında, yəni status-kvonun kardinal şəkildə pozulmasında maraqlı ola bilməzdi. Motiv belədir ki, Ukraynadakı qəliz vəziyyət üzündən Rusiyaya postsovet məkanının hansısa başqa bölgəsində, xüsusən də Avropaya doğru mühüm enerji arteriyalarının keçdiyi Güney Qafqazda Qərbə qarşı “ikinci cəbhə” açmağa risk eləməz, bu, ona indi lazım da deyil.
Bəzi moskvalı analitiklər Soçi görüşünü məhz belə bir qeyri-istəyin təsdiqi, ayrı sözlə, Moskvanın narahatlığının təzahürü kimi qələmə verirlər. Rusiyalı, həmçinin də bir sıra rusiyayanlı erməni politoloqlarına, eləcə də bir qisim azərbaycanlı təhlilçilərə görə, atəşkəsin geniş miqyaslı pozuntusu Qərbin, ilk növbədə də ABŞ-ın “əl işi” ola bilərdi. Hətta iddia səsləndi ki, guya Vaşinqton “blits-müharibə” ilə ilk öncə ipə-sapa yatmayan və Kremlin quyruğunda sürünən Ermənistanın daxilində gərginliyə, “rəngli inqilab”a rəvac verib, son nəticədə onu hazırda zəifləmiş durumda olan Rusiyanın orbitindən nəhayət, çıxarmaq istəyir.
Azərbaycana isə belə bir lokal qarşıdurma Qarabağ ixtilafının tezliklə həlli vacibliyini dünyaya nümayiş etdirmək, mövcud status-kvonun qalmasının nə dərəcədə riskli olduğunu göstərmək üçün gərək ola bilərdi. Amma çətin ki, rəsmi Bakı Moskvadan və ya Vaşinqtondan rüsxət almamış buna getsin. Kimdən? Kritik sual da budur.
İlk baxışda bu sualın cavabını Soçi görüşü ilə özünü sülhpərvər kimi sığortalamaq istəyən Rusiyada axtarmaq lazım gəlmir. Ancaq bu, zahirən belədir. Artıq neçə vaxtdır yazdığımız kimi, “mini-müharibə” Moskvaya ən əvvəl Azərbaycana, Qərbə ünvanlı əzələ nümayişi üçün lazım ola bilərdi. Ehtimallara əsasən, Kreml bununla Amerikaya “müharibəni istənilən an başlayaram da, Əliyevlə Sərkisyanı istənilən an yanıma çağıraram da” və ya “Qafqazın ağası mənəm, Rusiya heç də zəifləməyib” ismarışı ola bilərdi. Ayrı sözlə, Soçi danışıqları Kremlin müharibə narahatlığı ilə deyil, əslində “mini-müharibə” ilə güc nümayişi blits-gedişinin akkordunu vurmaq zərurəti ilə ilgili olub.
“3 günlük müharibə”də məhz Kremlin, Putinin maraqlı ola biləcəyinə dair daha bir versiya ortaya çıxıb: bəzi müşahidəçilərə görə, bu avantüra Rusiyaya münaqişə tərəfləri arasında hərbi paritetin qorunub-qorunmadığına əyani əminlik hasil eləmək üçün faydalı ola bilərdi. Çünki Moskvaya konflikt tərəflərindən hansısa birinin aşkar hərbi üstünlüyü yox, sadəcə, idarə olunan konflikt lazımdır.
Hər halda fakt budur ki, Azərbaycana dünya qiymətləri ilə müasir döyüş maşınları, “T-92" tankları, ”Smerç"lər satan və yaxşı paralar qazanan Rusiya, müttəfiqi Ermənistanı da unutmur, ona da aşağı qiymətə olsa belə, həmin döyüş maşınları, “T-92" əleyhinə müasir sistemlər ötürür ki, balans qorunsun. Eyni zamanda münaqişə tərəflərinin öz aralarında sülhə gəlmə ehtimalı sıfıra yaxın olsun və onların Moskvadan hərbi-texniki asılılığı davam eləsin. Çünki Rusiyaya təkcə Ermənistan yox, Azərbaycan da lazımdır.
Bu xüsusda əcnəbi ekspertlərindən birinin aşağıdakı fikri kifayət qədər aktual hesab oluna bilər: “Ermənistanla Azərbaycanı silahlandıran Rusiya tamamilə mümkündür ki, son hərbi toqquşmaların mərkəzində durub. İstisna deyil ki, Putin bir güllə ilə azı, iki dovşan vurub: həm Qərbi yeni regional konfliktlə hədələyib, həm də erməniləri inandırıb ki, onlara Rusiyanın himayəsi lazımdır. Məsələ də ondadır ki, Rusiya heç zaman Ermənistanın əsl dostu olmayıb, o ki ola Azərbaycanın. Əgər Putinin imkanı olsaydı, o yenidən bu iki dövləti Rusiyanın əyalətinə çevirərdi (zatən, Ermənistan onsuz da əyalətdi - s.s.)”.
Bizcə, əlavə şərhə ehtiyac qalmır.(musavat.com)
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
