Sumqayıtlı millət vəkili, "Azərikimya" İB-nin Müşahidə Şurasının sədri Muxtar Babayev Sumqayıtın 65 illiyi ərəfəsində ulu öndər Heydər Əliyevin vaxtilə şəhərimizə göstərdiyi diqqət və qayğıdan, prezident İlham Əliyevin bu siyasəti uğurla şaxələndirməsindən, Sumqayıtın bugünkü inkişafından bəhs edən məqalə yazıb. Yazını diqqətinizə çatdırırıq:

Sumqayıt Ulu öndər Heydər Əliyevin böyük diqqət göstərdiyi və arzularının gerçəkləşdiyi şəhər kimi ölkəmizin şanlı tarixinə düşmüşdür

 Bu gün Sumqayıtın hər bir qarışında bayram əhval-ruhiyyəsi hiss olunur. Bu da təbiidir. Çünki sakinlər öz doğma şəhərlərinin - vaxtilə SSRİ-nin əsas neft-kimya kompleksinin cəmləşdiyi sə¬naye mərkəz kimi tikilən, bu gün isə inkişaf edərək, müasir infrastrukturu, qabaqcıl texnologiyaları, mədəni-məi¬şət şəbəkəsi olan coğrafi məkana çevrilən Sumqayıtın 65 illik yubileyini qeyd etməyə hazırlaşırlar. 22 noyabr 1949-cu ildə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin qərarı ilə Sumqayıta şəhər statusu verilib. Təbii ki, bu, Sumqayıtın bir məkan və toponim kimi mövcudluğunun tarixi deyil. Alimlərin tədqiqatlarına görə Sumqayıtın səsi-sorağı çox-çox qədimlərdən gəlir. Bu ərazidə eramızdan əvvəl də yaşayış olmuşdur. İllər öncəsi şəhərdə qazıntı işləri apararkən aşkarlanan dulusçuluq məmulatları, saxsı materialları, müxtəlif qab və sikkələr bir daha təsdiq etmişdir ki, burada qədim yaşayış məskəni mövcud olmuşdur. Körpü və karvansara qalıqları isə Sumqayıt çayının hər iki sahili boyunca ticarət-karvan yolunun keçdiyindən xəbər verir.

...Sumqayıta şəhər statusu verildikdən sonra tikinti işləri sürətlə aparılmağa başladı. İnsan əlləri ilə Xəzərin sahilində möhtə¬şəmliyi ilə diqqəti çəkən gözəl bir şəhər ucaldı. Neft sənayesinə kömək üçün 1946-cı ildə bünövrəsi qoyulan Boruyayma zavodunun bir neçə sexi istifadəyə verildi. Sintetik-kauçuk və Alüminium zavodlarının yardımçı sexləri tikildi. 1952-ci ilin avqustun¬da keçmiş SSRİ-də ilk dəfə olaraq Sumqayıtda sintetik etil spirti isteh¬salı kompleksi ilk məhsulunu verdi. Dekabrda Bakı neftçiləri Sumqayıt metallurqlarının ilk hədiyyəsini – polad boruları aldı. 1955-ci ilin martında isə Alüminium zavodunda ilk əlvan metal külçə buraxıldı. Gənclik şəhəri ilbəil, aybaay böyüyürdü. SSRİ-nin hər yerindən müxtəlif xalqların nümayəndələri böyük həvəslə Sumqayıta gəlir,  burada məskən salırdılar.

Sumqayıt Ulu öndər Heydər Əliyevin arzularının gerçəkləşdiyi, böyük diqqət və qayğı göstərdiyi şəhər kimi də ölkəmizin şanlı tarixinə düşmüşdür. Şəhərin tikilib-qurulma-sında, inkişaf etmə¬sində Ümummilli lideriin misilsiz xidmətləri olmuşdur. Heydər Əliyevin Azər¬baycana rəhbərlik etməyə başladığı dövrdən Sumqayıt inkişafının yeni mərhə¬ləsinə qədəm qoydu. Mədəni-sosial obyektlərin,  məktəb və yaşayış binala¬rı¬nın tikintisi daha sürətlə aparılmağa, maşınqayırma, qara və əlvan metallurgiya, yüngül sənaye, kimya sənayesi yüksək sürətlə inkişaf etməyə, istehsal olunan məhsullar SSRİ-nin və xarici ölkələrin yüzlərlə şəhərinə ixrac olunmağa başladı.

Azərbaycan dövlət müstəqilliyi əldə etdikdən sonra Sumqayıtın iqtisadi xəritəsində bir çox yeni, müasir tipli sənaye ob¬yekt¬ləri yer almışdır. Şəhərdə tullantısız, müasir texnolo¬giyalar əsasında inşa edilmiş «Azkom¬pozit», «Güntex», «Basf Kaspian» müəssisələri, «Bismak» qida-sənaye kom¬plek¬¬si, “Gilan” tekstil, yeni Elektrik stansiyası, "Sağlam qida" aqrar-sənaye kompleksi və s. istifadəyə verilmiş, «Azərboru»nun istehsalat fəaliy¬yəti bərpa edilmişdir.  Bu gün fəxrlə demək olar ki, son illərdə ölkəmizin əldə etdiyi böyük uğurlarda, o cüm¬lə¬dən regionların sosial-iqtisadi inkişafında, şəhərlərin, qəsəbələrin simsınin gozəl¬ləş¬dirilməsində, qaçqınlarin və məcburi köçkünlərin problemlərinin həll olunmasında, onlar üçün yeni yaşayış qəsəbələrinin salınmasında, müasir, hər cür şəraiti olan evlərin tikilməsində Ulu öndər Heydər Əliyevin siyasətinə sadiq qalan və bu siyasəti daha geniş miqyasda davam və inkişaf etdirən İlham Əliyevin müstəsna xidmətlə¬ri vardır. Prezident İlham Əliyevin Sumqayıta mütəmadi səfərləri, hər səfərin də təməl¬qoyma və ya açılış mərasimləri ilə müşayiət olunması bu gün Sumqayıtın regionun ən iri sənaye şəhərlə¬rindən birinə çevrilməsinin əsasını qoymuşdur.

Respublika iqtisadiyyatının, o cümlədən Sumqayıt şəhərinin inkişafında müstəsna əhəmiyyəti olan Sum¬qayıt Texnologiyalar Parkının istis¬mara verilməsi ölkə¬mizdə elektro-energetikanın inki¬şafına, onun mövcud potensialının daha da möhkəmlən¬diril¬mə¬sinə, enerji müəssisələ¬rinin yenidən qurulma¬sına və müasir¬ləşdirilməsinə geniş imkanlar açmışdır. İlkin mərhələdə 17 müəssisənin qurulması nəzərdə tutulan bu sənaye mərkə-zində qısa müddət ərzində 10-a yaxın müəssisə fəaliyyətə başlamış və bu müəssisələrdə 3 minə qədər insan, əsas etibatilə də Sumqayıt sakini çalışır.

Sumqayıtda Mis emalı zavodunun, "Azərsun Sənaye Parkı"nın nəzdində yaradılmış yağ fabri¬kinin, kağız və karton istehsalı kombinatının istis¬mara verilməsi iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və qeyri-neft sektorunun inkişafı istiqa¬mətində atılmış yeni, çox vacib addım kimi dəyərləndirilməlidir.

Sumqayıt şəhərin¬dəki sənaye zonası ərazisində zəruri infrastruk¬tura və idarəetmə sisteminə malik, müasir texno¬logiyaların tətbiqi yolu ilə rəqabətqa¬bi¬liyyətli məhsullar isteh¬salı və xidmətlər göstə¬rilməsi məqsədilə tikilən Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu parkın ərazisində ilk sərmayəçi olan "Azərtexnolayn" Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin polad boru zavodu kimi müasir istehsal müəssisə-lərinin istifadəyə verilməsi ölkə sənayesinin inkişafını daha da sürətləndirmək baxı-mından əhəmiyyətlidir. Alternativ və Bərpa olunan enerjinin alınması məqsədilə tələb olunan qurğu və avadanlıqlar istehsal edəcək “Azgüntex” zavodun tikintisi də bu baxımdan xüsusi önəm daşıyır. Zavodda artıq iki istehsal xətti - Günəş modulları və LED lampaları xətləri fəaliyyət göstərir.

Mütərəqqi texnologiyalar əsasında nümunəvi bir emal şəhərciyi kimi nəzərdə tutulan bu parkların yaradılmasında əsas məqsəd səna¬yenin özəl sektorunun, kiçik və or¬ta biznesin inki¬şa¬fına, nəticə etibarilə isə respublikamızda müasir texnologiyalar əsasında rəqa¬bət qabiliy¬yətli sənaye məhsulları istehsalına, əhalinin yeni iş yerləri ilə təmin edil-mə¬sinə nail olmaq¬dır. Sənaye parklarının bir əhəmiyyəti də ondadır ki, burada istehsal olunan məhsullar kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına zəmin yaradacaq, 10-larla yeni istehsal sahələrinin yaradılmasına və inkişafına təkan verəcəkdir.

Azot gübrəsi-Karbamid zavodunun layihəsi isə “2008-2015-ci illərdə Azərbaycanda əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı”na uyğun olaraq, 13 mart 2013-cü il tarixində ARDNŞ və Cənubi Koreyanın Samsung Engineering Co. Ltd. şirkəti arasında imzalanmış Mühəndislik, Satınalma və Tikinti üzrə Müqaviləyə əsasən həyata keçirilməkdədir və zavodun tikintisinin 2016-cı ildə başa çatdırılması planlaşdırılır. Gündəlik istehsal gücü 1200 ton ammonyak, 2000 ton dənəvər karbamid təşkil edəcək müəssisənin inşası zamanı 2500-3000 nəfər mövsümi işlə, müəssisə fəaliyyətə baş¬ladıqdan sonra isə 350-400 nəfərə qədər daimi işlə təmin olunacaqdır.

Həyata keçirilən uğurlu layihələr, sumqayıtlılar üçün böyük əhəmiyyət daşıyan “Azərikimya” İstehsalat Birliyinə də öz müsbət təsirini göstərməkdədir. Birlik illər oncəsi düşdüyü durğunluqdan muvəf¬fə¬qiyyətlə çıxmış, zəhərli və zərərli, müvafiq standartlara cavab ver¬mə¬yən, şəhərin ekolo¬giyasına mənfi təsir göstərən bütün istehsalatlar ləğv edilmiş, səmərəli işləyə bilən isteh¬salat sahələri isə yenidən qurularaq, əməkcilərin sosial-məişət şəraiti, maddi təminatı və yaşayış səviyyəsi baxımından müs¬bət dönüş yaradılmışdır. Nəticə etibarilə bir neçə onilliklərlə müqayisədə ətraf mühitin çirklənmə dərəcəsi də xeyli azalmış, Sumqa¬yıtın hamını narahat edən ekoloji vəziyyətində ciddi dönüşə nail olunmuşdur.

Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin dediyi kimi: “Bu gün Azərbaycan iqtisa¬diy-yatı, xüsusilə ölkəmizin sənaye potensialı çox sürətlə inkişaf edir. Biz iqtisadi islahat-lardan ölkəmizin sənayeləş¬məsinə qədər çox qısa və uğurlu yol keçmişik. Bu gün Azər-baycanda yara¬dılmış və yaranmaqda olan müasir, dünya standartlarına cavab verən sənaye müəs¬sisələri iqtisadi inkişafımızı onilliklər bundan sonra da təmin edəcəkdir.” 

Son bir neçə ildə Sumqayıtın istər şəhərdaxili ərazilərində, istərsə də sənaye zonasında 100 mindən artıq ağac əkilmiş, 16 hektardan artıq ərazini əhatə edən 14 yeni park, 10 xiyaban, xeyli yaşıllıq zolağı salınmış və yenidən qurulmuşdur. Şəhərin mərkəzi küçə və prospektlərin, bir çox xidmət obyektlərinin müasir dövrün tələblərinə uyğun yenidən qurulması və abadlaşdırılması, səki daşlarının qoyulması, asfaltlama, sıxlıq yaradan, estetik görünüşə xələl gətirən müxtəlif ölçüdə yöndəmsiz köşk və quraş-dırmaların köçürülməsi işləri həyata keçirilmişdir.

Ötən ilin sentyabrında Sumqayıtda müasir qurğu və avadanlıqla təchiz edilmiş futbol stadionunun istifadəyə verilməsi, açılış mərasimində Azərbay¬canda səfərdə olan UEFA-nın prezidenti Mişel Platininin iştirak etməsi, həmçinin məhəllə və mikrorayonlarda mini futbol meydançaların yaradılması sumqayıtlı futbolsevərlərə böyük töhfə olmaqla bərabər, şəhərdə idmanın ən populyar növünün inkişafına böyük təkan vermişdir. Bunun nəticəsidir ki, 2010-cu ildə yaradılmış “Sumqayıt” peşəkar futbol klubu bu gün Topaz Premyer Liqasında heç bir legioner oyunçudan istifadə etmədən inamlı oyun, yüksək mübarizə əzmi nümayiş etdirir. İdmandan söz düşmüşkən qürurla demək olar ki, Sumqayıtın illərdən bəri formalaşmış öz idman ənənəsi var və bu, bütün idman növləri üzrə əldə olunan nailiyyətlərlə özünü təsdiqləyir. 2008-ci il avqustun 28-də Sumqayıt Para¬limpiya İdman Kompleksinin açılışın¬dan sonra yaradılmış oturaq voleybol üzrə komanda, 2010-cu ilin yanvarından Milli komanda statusunu alaraq, bugünə qədər bir sıra beynəlxalq yarışlarda respublikamızı müvəf¬fəqiyyətlə təmsil edir.  Şahmat üzrə gənclər arasında dünya və Avropa çempionları Zeynəb, Şəhriyar və Türkan Məmmədyarovlar Sumqayıtın adını zirvələrə qaldıran insanlardı. Cüdo üzrə 2 dəfə paralimpiya oyunları çempionu, 2 dəfə dünya çempionu, 5 dəfə Avropa çempionu, Əməkdar idman ustası, "Şöhrət" ordeni, "Tərəqqi" medalı, Heydər Əliyev Fondunun təsis etdiyi Beynəlxalq "Qızıl Çinar" mükafatları laureatı İlham Zəkiyevlə isə yalnız və yalnız qürur duymaq olar. Digər bir nümunə -  dördüncü dəfə dünya çempionu olmuş sumqayıtlı Rafael Ağayev karatenin VKF növü üzrə dunya ulduzu sayılır. Bu vaxta qədər R.Ağayev üç dunya çenpionatında  dalbadal qızıl medal qazanıb, 10 dəfə Avropa çempionu olub və dünyanın ən güclü karateçisi kimi tanınır. Taekvan-do üzrə dünya və ikiqat Avropa çempionu Niyaməddin Paşayevin də adını fəxrə çəkmək olar. Təbii ki, bu sıranı istənilən qədər genişləndirmək olar.

Şəhərdə Bayraq Meydanının yaradılması, bir-birindən maraqlı tədbirlərin bu mey-danda ünvan tapması, dövlət atributlarına veilən dəyərlə yanaşı, şəhərin görkəmini bir az da gözəlləşdirmişdir. S.Vurğun adına Mədəniyyət sarayının yeni tərtibatda bu meydana qucaq aşması bu gözəlliyə yeni rəng, yeni çalar qatmışdır. Coğrafi mövqeyi və özünəməxsusluğu ilə regionun digər parklarından fərqlənən Nəsimi parkında, Ulu öndərin adını daşıyan parkda və “Kimyaçı” Mədəniyyət sarayında yenidən¬qurma işləri uğurla davam etdirilir.

Şəhərdəki 20 yanvar şəhidlərinin xatirəsinə həsr olunmuş abidə kompleksi və Şəhidlər xiyabanının girişində ucaldılmış «Ulduz» abidə kompleksi müasir tələblərə cavab vermədiyindən, bu abidələrin yeniləri ilə əvəz olunması işlərinə başlanılmışdır.  “20 yanvar” abidəsinin yerində XX əsrin ən dəhşətli faciələrindən olan Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə həsr olunan abidə kompleksi inşa olunur. «Ulduz» abidəsinin yerində isə “Şəhidlər Xiyabanı Kompleksi” yaradılır. Bu kompleksin yaradılması çox böyük, möhtə¬şəm bir layihədir və bu kompleksə 20 yanvar da daxil olmaqda müstəqil-liyimiz, torpaq¬larımızın bütövlüyü uğrunda canlarını fəda edərək şəhidlik zirvəsinə yüksəlmiş sumqayıtlı vətən oğullarının şərəfinə ucaldılacaq abidə, şəhid məzarlarının yeni formatda bərpası, ərazinin abadlaşdırılması və s. daxildir.

Bu gün tədris və təlimin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, məktəblilərin milli-vətənpər¬vərlik ruhunda tərbiyə olunması, istedadlı şagirdlərin üzə çıxarılması, həmçinin peşə təhsili yönümündə müxtəlif tədbirlərin həyata keçirilməsi Sumqayıtın prioritet məsələlərin-dəndir. Bu baxımdan yüksək peşəkar¬lığa və texniki biliyə malik fəhlə kadr¬ların hazırlanması məqsədilə ARDNŞ-nin Təlim, Tədris və Sertifikatlaşdırma İdarəsi tərəfindən Sumqayıtda ilk dəfə olaraq mü¬asir tipli, ikimərtəbəli geniş korpusa malik Təlim-Tədris Mərkəzinin yara¬dılması təqdirəlayiqdir. Bu Mərkəzin zəngin texniki-istehsalat bazası burada yüzlərlə ixtisaslı, ba¬ca¬rıqlı gənc fəhlə kadrların - aparatçı, təmirçi-çilingər, tornaçı, frezerçi, elektrik qaz qaynaqçısı, texnoloji kom¬¬pressorlar maşinisti, elek¬tro¬-montyor və s. kimi ixtisaslı kadrların hazır¬lan¬ma¬sına, həm¬çinin bu gün istehsalatda çalı-şan kimyaçıla¬rın öz ixtisas və peşə¬karlıq səviyyələrini artıraraq müvafiq sertifikatlar əldə etmələrinə im¬kan vermiş¬dir. Bunun üçün Mərkəzdə hər cür əya¬ni vasi¬tələr, müasir avadanlıq, dəzgah və alətlərlə  təchiz edilmiş ixtisaslaşmış tədris otaq¬ları yaradılmışdır.

Həmçinin Kimya Sənaye Parkında ildə 1500 nəfərin təhsil ala biləcəyi Peşə-Tədris Mərkəzinin yaradılması planlaşdırılmışdır ki, bu da gələcəyin fəhlə kadrların müasir isteh-salat qurğularını mükəmməl idarə edə bilmələri, onla¬rın texnoloji sxemlərini, iş rejim-lərini və konstruksiyalarını daha yaxşı mənim¬sə¬mə¬ləri üçün geniş imkanlar açacaqdır.

Qeyd edildiyi kimi, respublikamızda bütün sahələr üzrə aparılan irimiqyaslı islahatlar, qazanılan uğurlar nəticə etibarilə 65 yaşlı Sumqayıtın da hərtərəfli və dinamik inkişafı üçün geniş imkanlar açmış, ölkə başçısının Sumqayıtın paytaxt standartlarına tam şəkildə uyğunlaşdırıl¬ması ilə bağlı irəli sürdüyü təşəbbüs şəhərdə böyük bir canlanma, nikbinlik yaratmış, quruculuq işlərinə yeni təkan vermişdir. Bu gün Sumqayıtda küçə və xiyabanlar abadlaşdırılır, nümunəvi məhəllələr, mikrorayonlar yaradılır, sakinlərin asudə vaxtlarını səmərəli keçirmələri üçün istirahət parkları yeni görkəmə salınır. Həyata keçirilən genişmiqyaslı layihələr, aparılan təmir-bərpa, abadlıq və quruculuq işləri, insanların asudə vaxtlarının səmərəli təşkili istiqamətində reallaşdırılan müxtəlif idman yarışları, spartakiadalar, mədəni-kütləvi tədbirlər, əməkçilərin sosial-rifah halının yaxşılaş¬dırılması baxımından atılan uğurlu addımlar, ekoloji sağlam mühitin yaradılması və bunun məntiqi nəticəsi kimi hər ilin sentyabr ayında Azərbaycan Res¬publikası Prezidentinin tövsiyəsinə uyğun olaraq artıq ənənəyə çevrilmiş "Şəhər günü" bayramının keçirilməsi hər bir sumqayıtlının qəlbini fərəh hissi ilə doldurur və sabaha ümidlərini birə-beş artırır.

Təbii ki, şəhər inkişaf etdikcə bu inkişafa uyğun yeni sosal infrastrukturun yaradılması zərurətini də gündəmə gətirir ki, hazırda Sumqayıtda bu istiqamətdə mütərəqqi layihələr üzərində işlər aparılmaqdadır.

Qarşıdan Sumqayıtın 65 illik yubileyi gəlir. Bütün sumqayıtlıları bu bayram münasibətilə kimyaçı¬la¬rımız adından səmimi-qəlbdən təbrik edir, hər bir şəhər sakininə uzun ömür, can sağlığı diləyir, şəhərimizin firavan sabahı və işıqlı gələcəyi naminə yeni-yeni uğurlar arzulayıram.

  Muxtar Babayev,

«Azərikimya» İstehsalat Birliyinin

Müşahidə Şurasının sədri, 

 Milli Məclisin deputatı