Polietilen paket və ya qablaşdırma tullantılarından orta hesabla 15-20 dəqiqə istifadə edilir və tullantı kimi ətraf mühitə atılır. Dünyada hər 1 dəqiqədə 1 milyon polietilen torba zibil qutusuna atılır. Polietilen qablaşdırma tullantılarının torpaqda tamam yox olması üçün yüz illər lazım gəlir. Polietilenin tam çürüyərək yox olması üçün torpaqda 800 il, dənizdə isə 400 il lazımdır.

Heyvanların və quşların, dəniz biomüxtəlifliyinin məhv olmasına səbəb olur. Hər il yüzlərlə heyvan və quş təbiətə atılan plastik qabların qurbanı olur. Heyvanlar plastik tullantıları qida ilə səhv salırlar və bunun nəticəsində hər il təqribən 100000 heyvan ölür

Hər il dünya okeanına, təqribən 10-15 milyon ton plastik tullantı atılır. Hal-hazırda okeanlarda böyük tullantı adaları əmələ gəlir. İl ərzində dünyada 13 milyarddan artıq plastik qablar istehsal olunur.

Plastik məhsulların tərkibinin əsasını insan sağlamlığı üçün təhlükəli olan bisfenol-A maddəsi təşkil edir. Plastik tullantılar isti şəraitdə yağlar və turşularla təmasda olduqda, yuyulduqda insan sağlamlığı üçün təhlükəli maddələr ifraz edir. Plastik tullantılar yandırıldıqda da havanı zərərli maddələrlə çirkləndirir.

Plastik istehsal edən zavodlar hər il atmosferə 400 min ton karbon qazı (CO₂) atır və təqribən, 800 növ canlı plastik qida və zəhərlənmə təhlükəsi altındadır.

Bir çox Avropa ölkələrində polietilen paketlərdən istifadəyə qadağa qoyulmağa başlanılmışdır. Almaniya, İtaliya, İngiltərə və başqa ölkələrdə çürüməyən paketlərlə mübarizə üçün onların qiymətlərinin qaldırılması və ya tam qadağan oluması fikri irəli sürülür. Hal-hazırda 40 ölkə polietilen torbalardan, o cümlədən, plastik qablardan istifadəyə qadağa qoyub, onun istifadəsini məhdudlaşdırıb. Həmin mağazalarda alıcılara parça çanta, kağız paket və ya təkrar istehsal olunan materiallardan hazırlanan paketlər təklif olunur. Şirkətlərin çoxu artıq ekoloji təmiz paketlər istehsal etməyə çalışır, onların tərkibində plastik maddə azlıq təşkil edir, çox hissəsi qarğıdalı və ya kartof nişastasından ibarətdir.

Respublikamızda plastik tullantıların ətraf mühitə mənfi təsirinin azaldılması, alternativ qablaşdırma materiallarından istifadənin genişləndirilməsi məqsədilə, ETSN tərəfindən təbliğat və maarifləndirmə işləri aparılır. Eyni zamanda, plastik qabların toplanması üçün şəhərlərdə və rayon mərkəzlərində əhalinin cəmləşdiyi ərazilərdə xüsusi konteynerlər qoyulmuşdur. ETSN tərəfindən hazırlanmış və ölkə prezidentinin 07 fevral 2019-cu il tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilən "Azərbaycan Respublikasında plastik qablaşdırma tullantılarının ətraf mühitə mənfi təsirinin azaldılmasına dair 2019-2020-ci illər üçün Tədbirlər Planı” çərçivəsində görülməsi nəzərdə tutulan işlər nəticəsində plastik qablaşdırma tullantılarının ətraf mühitə mənfi təsirinin azaldılmasınəzərdə tutulmuşdur.

Əsas məqsəd, plastik tullantıların idarə olunması sisteminin təkmilləşdirilməsi, alternativ qablaşdırma vasitələrindən istifadənin genişləndirilməsi, beynəlxalq təcrübədən istifadə etməklə müasir texnologiyalar əsasında yeni müəssisələrin yaradılması, təkrar emal bazarının möhkəmləndirilməsi, yeni iş yerlərinin açılmasından idarətdir.

Hal hazırda ETSN tərəfindən plastik qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi üzrə beynəlxalq təcrübə öyrənilir və bu istiqamətdə işlər görülür.

İlk növbədə əsas məsələ polietilen torbaların alternativi olan kağız, parça və s. kimi çox istifadə olunan qablaşdırma vasitələrindən istifadənin genişləndirilməsidir. Bunun üçün polietilen torbaları əvəz edən qablaşdırma vasitələrinin istehsalının genişləndirilməsi və istifadəçilərə təklif edilməsi nəzərdə tutulur.

İdarə tərəfindən Sumqayıt şəhərində də plastik tullantıların toplanması üçün şəhərin ayrı-ayrı sahələrində xüsusi konteynerlər qoyulmuş və vaxtaşırı olaraq zərərsizləşdirilməsi üçün "Azekol” MMC tərəfindən daşınır. Eyni zamanda, idarə əməkdaşları tərəfindən Sumqayıt şəhərində müəssisə, təşkilat və təhsil müəssisələrində plastik tullantıların ətraf mühitə zərərli təsiri mövzusunda maarifləndirici görüşlər və dəyirmi masalar keçirilir.

Hər birimiz polietilen torbaların, plastik qabların alternativlərindən olan şüşə qablardan, parça və kağız torbalardan istifadəyə üstünlük verməliyik.

Asəf Bayramov

4 saylı Regional Ekologiya və

Təbii Sərvətlər İdarəsinin sektor müdiri, kimya üzrə fəlsəfə doktoru