«Gəlin mənim süpürgəmdir, harada qoysam, orda qalmalıdır». Yəqin ki, bəzilərinin gerçək qəbul etdiyi, bəzilərinin isə zarafata saldığı bu məsələ bütün qaynana və gəlinlərə tanışdır. Bəli, düz tapdınız. Mövzumuz tarix boyu davam edən və yəqin ki, ta qiyamətə kimi bundan sonra da davam edəcək gəlin-qaynana münasibətləridir.
Bu mövzuya toxunmağımın səbəbi isə ətrafımdakı yaşıdlarımın uzun illərdir ki, ailə qurmalarına baxmayaraq, hələ də sözügedən məsələ ilə əlaqədar problemlərinin olmasıdır. Mövzunu araşdırdım və gördüm ki, bu haqda yazmağa başlasam, bir kitab belə bəs eləməz. Məsələnin özü çox mürəkkəbdir. Lakin mən fikirlərimi konkretləşdirərək, çox qısaca şəkildə bəzi nüanslara toxunaraq məqaləmi hazırladım. Onu da bildirim ki, məsələyə bu günün gəlini, sabahın qaynanası fonunda yanaşmağa çalışmışam.
Qaynana yaşda böyükdür,təcrübəsi çoxdur. Özü də gəlinlik yolundan keçib. Gəlinin hər işini söz etməməli, səhv elədikdə üzünə vurmamalı, sadəcə, öz qızıymış kimi başa salmalı, həyat yolunun bu mərhələsində irəliləməsinə yardımçı olmalıdır. Gəlin də bu deyilənləri qəbul etməli, ona bir böyük kimi hörmət edib, sevməlidir. Bunlar aydındır.
Lakin məqaləmdə əsasən bir-birilə qarşılıqlı anlaşması olmayan ailələrə toxunmaq istəyirəm. Ümumiyyətlə, gəlin-qaynana arasındakı problemlər cavan ailəyə zənn etdiyimizdən daha çox təsir edir. Çünki aradakı anlaşılmazlıqlar,nə qədər üzə vurmaq istəməsək də, ailədə müəyyən gərginliyə səbəb olur. Bu da öz növbəsində hər xırda məsələ üstündə narazılıqla və bəzi hallarda isə ailənin dağılması ilə nəticələnir.
Öz şəxsi fikrimi deyim.Düşünürəm ki,evliliyin ən azı ilk ilində gəlin qaynana ilə birlikdə yaşasa daha yaxşı olar. Çünki məsəl var deyərlər: «Hər evin bir qibləsi var». Yəni hər yerin özünə görə adət-ənənəsi var. İlk öncə bu evin «qibləsinin» hara olduğunu, ailədə qaynana-qayınatanın xasiyyətini, onların nədən xoşlandığını, bu insanların və qohumlarının yanında özünü necə aparmaq lazım olduğunu öyrənirsən.
Evliliyin ilk ilində gəlib-gedən çox olur. Qaynana qonaq qarşılayıb, yolasalma məsələsində həm sənə yardımçı olar, həm də özün bu evin adət-ənənəsini götürərsən.
Sonra uşaq dünyaya gəlir. Neçə yaşında ailə qurmağından asılı olmayaraq, ilk uşaqda qadın özünü itirir. Çünki dünən özü başqa bir evin uşağı idi. Körpəni saxlamaq, yedizdirmək, çimizdirmək və sair məsələlərdə qaynana əvəzedilməz köməkçi ola bilər.
Həmçinin nənə-baba ilə böyüyən uşaqlar daha xoşbəxt uşaqlıq dövrü keçirirlər,böyüyəndə də həyata daha rahat adaptasiya olurlar.
Bir məsələni də qeyd etmək yerinə düşər.Nə qədər müddətə nişanlı qalmağınızdan asılı olmayaraq,ailə qurarkən gənclər arasında əvvəllər görünməyən xasiyyətlər üzə çıxır. Bu da onların arasında gərgin mübahisələrə gətirir. Lakin qayınana-qayınata ilə birlikdə yaşayan gənclər ayıb olmasın deyə onların yanında dalaşmır, bəzi məsələlərdə müvəqqəti də olsa güzəştə gedir (tək qaldıqda isə, artıq üstündən vaxt keçdiyindən hər iki tərəf anlaşılmazlığı unudur), beləliklə də səbri öyrənirlər. Bəlkə də bu səbəbdən əvvəllər boşanma halları çox nadir hadisələrdən idi.
Qayınana – “məhək daşı”?
Lakin təəssüf ki,bu gün gənc ailələrdə yuxarıda sadaladıqlarımı görmək olmur.Yazı yazmaq üçün qısa bir sorğu da aparmışdım.Hələ ailə qurmamış qızlardan qaynana ilə yaşayıb-yaşamayacaqlarını soruşdum.10 nəfərdən 8-i yaşamaq istəmədiklərini, biri vəziyyətə baxacağını,sonuncusu isə yaşamaq istədiyini dedi.
Bu onu göstərir ki,ümumiyyətlə qızlarımızda qayınanaya qarşı həssaslıq var. Qaynana evlilik yolunda məhək daşı kimi görünür:«Mümkün qədər məndən uzaq olsun,nə qədər gec görüşsək,o qədər mehriban olarıq», - deyənlər var. Düşünürlər ki, daha özləri böyüyüblər,evdə böyük olmasa, hər işdə “öz əli, öz başı” olsa daha rahat yaşaya bilər.
Axı hələ bir yerdə yaşamamısınız,nə bilirsən xasiyyəti necədir? Bəlkə əksinə, sənə kömək olacaq, ən azı bəzi məsələlərdə uzunillik təcrübəsindən yararlanaraq məsləhətlər verəcək.
Bu və ya digər səbəbdən bir yerdə yaşamaq məcburiyyətində qalanlar isə başqa problemləri yaşayır: Gəlinlər qaynananın hər iradını özünə qarşı yönəlmiş düşmən münasibəti kimi qiymətləndirir və öz beyinlərinin «yaddaş kitabçalarına» qeyd edir, məsləhətini isə «özünü çoxbilmiş göstərmək» istəyi, yaxud da bu evdə «böyük mənəm» mesajı kimi qəbul edirlər. İnsafla düşünək, anamız eyni sözləri və ya hərəkətləri bizim üçün edərkən yuxarıdakı kimimi qəbul edirik? Heç yerdə yazılmayıb ki, qaynana pisdir, öz anamız isə yaxşı. Axı anamız da kiminsə qaynanasıdır.Öz anamıza göstərdiyimiz sevgini,səbri ona qarşı da göstərə bilərik.
Qadın məclisinə düşərkən söhbətlərin çoxu gəlin-qaynana məsələsindən olur,ailədə olan problemlərdən çıxış yolu axtarılır. Çox vaxt qəbul edilən “qərarlar” isə bu qəbildən olur:ya qaynananı vaxtında «yerində otuzdurmaq», ya da az görüşməkdir. Ancaq düşünürəm ki, heç biri çıxış yolu deyil.
Anlamalıyıq ki, qayınanamız düşmənimiz deyil, həyat yoldaşımızı böyüdüb başa çatdıran anadır. Əgər həyat yoldaşını sevirsənsə, onun xasiyyətini bəyənirsənsə, ona tərbiyə verənə, böyüdüb boya-başa çatdırana da eyni münasibəti göstərməlisən.
«Yad qızı» sindromu
Düzdür,bəzi qaynanalar var ki, onları heç cür razı salmaq olmur, hər sözü, oturuşu-duruşu söz edir, sən ona «ana» desən də, o sənə «yad qızı» kimi baxır. Bəs belə olan halda nə etməli?
Bunun üçün araşdırma zamanı ən çox görünən qaynana tiplərini qruplaşdırdım və aşağıdakı nəticəyə gəldim.
Oğlunu həddən çox istəyənlər
N.M. (1 ildir ailəlidir): «Qayınanamdan şikayətim yoxdur. Mehribandır, nə vaxt lazım olsa, canla-başla müəyyən işlərimdə kömək edir. Hara getdin, haradan gəldin,onun üçün vacib məsələ deyil. Ancaq hər gün zəng edir, oğluma nə bişirdin,necə bişirdin?Gərək filan şey hazırlayaydın?Yatdımı,dünən gecmi gəldi? İşə gedəndə əyni qalın idimi?...
Özü gələndə də birinci soyuducunu açır ki, görsün nə var, nə yox. Sonra da hazırladıqlarıma dodaq büzür.
Həftə səkkiz mən doqquz da evinə çağırır.İşləyən adamam, bir gün dincəlmək üçün vaxtım olur, onda da gərək onlara gedək. Bəlkə mən başqa yerə getmək istəyirəm, ya öz evimdə dincəlmək istəyirəm?!»
Göründüyü kimi burada qaynananın niyyəti yaxşıdır, oğlunun ailəsində xoşbəxt olmasını istəyir. Ancaq uzun illər min bir əziyyətlə böyütdüyü övladından ayrılmaq da ona asan deyil. Düşünür ki, gəlin onun oğluna layiqincə qulluq edə bilmir.
Gəlinlər adətən belə qaynana modelinə qıcıqlanırlar. Həll yolu:birincisi, deyilən sözləri (nə bişirdin, necə bişirdin və sair) ərinin xətrinə deyildiyini nəzərə alaraq, bir az səbirlə yanaşmaq lazımdır. «Yaxşı, gələn dəfə elə edərəm», - desən yəqin ki, çox şey itirməzsən.
Qonaq getmə məsələsində də gəlinlər inadlaşırlar. Düşünürlər ki, çox gedib-gəlsək öyrəşərlər, həmişə belə istəyərlər. Bu isə tamam əks effekt yaradır. Çünki oğluna düşkün ana, dəvətlərdən imtina olunduğunu görüb, «oğlum əldən gedir», - qorxusuyla daha çox belə təkliflər etməyə başlayır.
Maraqlıdır ki,ər arvadının narazılıq etdiyini görüb, gərginlik yaratmamaq xətrinə valideynlərigilə tək gedəndə də gəlinlər dava salırlar. Çünki ərinin də getməsini istəmirlər. Əslində isə ən ağıllı davranış tərslik etmədən münasibətləri yaşatmaqdır.Onsuz da zaman keçdikcə belə qaynanalar oğullarının evdən ayrıldığını,ailə sahibi olduğunu qəbul edirlər. Yaxşı olar ki, bu yaşlı insanların könlü alınsın. Bu həm yoldaşının, həm də onun valideynlərinin xoşuna gələr.
Bir də oğluna düşkün qaynana ilə bir yerdə yaşayanlar var. Bu daha çətin vəziyyətdir.Evdə qaynayan qazan oğulun xətrinə asılır, alınan ərzaqların ən yaxşısı onun üçün ayrılır. Nə baş verdiyindən asılı olmayaraq, hər zaman oğulu haqlı çıxarırlar. Bu da gəlinlərdə «yad qızı» kompleksinin yaranmasına səbəb olur. Eşitdiyimə görə, bəzi qaynanalar hətta yataq otağına girərək oğlunun üstünü də örtür.
Düşünürəm ki,hər belə hala əsəbiləşib özünə və həyat yoldaşına zərər verməkdənsə, çox ciddiyə almamaq, gülüb keçmək gərəkdir.
Qısqanc analar
P.A. (4 ildir ailəlidir, 1 övladı var): «Qaynanam ərimi mənə qısqanır. Bir az deyib-gülüb,danışan kimi, qaşqabağını sallayır. Bəzən lap dili ilə deyir ki, niyə bu qədər gülürsünüz? Yoldaşım da bunları yaxşı başa düşür. Deyir ki, bəlkə arada anamın yanında yüngülvari dalaşaq. Mən də onun təklifinə əsəbiləşirəm. Əksinə, acığa qayınanamın yanında ərimlə lap mehriban oluram».
İlk öncə bildirim ki, belə analar da «oğlumu itirirəm» qorxusu ilə yaşayırlar. Düşünürlər ki, oğulları arvadının sözünə baxaraq anasını unudur. Bu səbəbdən oğlu ilə gəlinlərinin çox mehriban olmalarından narahat olurlar.
Əgər belə qayınanaya sahibsinizsə, yaxşı olar ki, onun yanında ərinizlə həddindən artıq səmimi davranışlar sərgiləməyəsiniz, onun qısqanc damarlarına daha da basmayasınız.
Söhbət etdiyim gəlinlərdən bəziləri hətta inadlaşaraq ərinin aldığı hər şeyi, dediyi hər sözü, apardığı hər yeri qayınanasını “çatlatmaq” istəyirmiş kimi ona danışır. Bu davranış zərərdən başqa bir şey gətirmir. İnsanların zərərlərindən qorunmaq üçün onun həsəd və qısqanclıq duyğularını körükləmək lazım deyil. Çünki belə olarsa, ərinizin anası oğlunun sizə olan marağını azaltmaq üçün arxanızca danışar, zamanla həyat yoldaşınıza da təsir edə bilər. Buna görə ən yaxşı yol, qayınananızın yanında müəyyən pərdə çərçivələrini qorumaq şərti ilə davranmaq, onun qısqanclıq duyğularını qıcıqlandırmamaq lazımdır.
Gəlinini qəbul etməyənlər
Ən çox rast gəldiyim hallardan biri idi bu. Belə qaynanalar elə oğlu yeniyetməlik yaşına qədəm qoyduğu andan qohumu və ya qonşusunu gəlin namizədi olaraq bəyənir. Lakin oğlan valideynlərini dinləmir, gözünün, könlünün sevdiyi başqa bir qızla ailə qurur. Yeni gəlin heç cürə bəyənilmir, qızın ailəsində, boy-buxununda, iş-gücündə müxtəlif qüsurlar aşkarlanır. Nişan-toy ərəfələrində müxtəlif problemlər yaradılır, gəlinin hər gördüyü iş onların narazılığına səbəb olur.
Belə qayınanalarla inadlaşmaq heç kəsə xeyir gətirmir. Əksinə, gəlin cavab qaytardıqca, ana oğluna - «gördün, dediyim qızı almadın. Arvadın bizi bəyənmir, cavab qaytarır»,-deyir.Bu səbəbdən Allaha xatir yaxşı davranmaq, sizə qarşı kobud rəftarını görməzdən gəlmək lazımdır. Hər bir insanın zəif nöqtəsi var. Qayınananızın da zəif nöqtəsini taparaq,oradan ona yaxınlaşmağa çalışmaq, fikrimcə,daha ağıllı addım olar. Hərdən bir imkan düşəndə ona hədiyyə vermək könlünü almağa kömək edə bilər. Bu o demək deyil ki, qayınananızı pulla satın alırsınız. Xeyr, sadəcə sizin ona qarşı diqqətli olmağınız onun xoşuna gələ bilər.
Küsəyən qaynanalar
N.S. (5 ildir ailəlidir, 2 uşağı var): «Qaynanam hər sözümü söz edir. Tez küsür. Lap uşaq kimidir. Elə hey orasını-burasını tutur ki, xəstəyəm. Gərək daim dalınca qaçasan»
Əslində insan yaşlandıqca xasiyyəti uşaq kimi olur. Hər sözdən inciyir, sözünün qabağında söz deyilməsindən acığı gəlir. Fikrimcə, ətrafında fırlanmaq, halı ilə maraqlanmaq elə də çətin məsələ deyil. Əgər «uşaq» kimidirsə, övladınıza göstərdiyiniz maraq və səbri ona da göstərmək sizdən çox şey tələb etmir. Əvəzində isə evdə rahatlıq əldə etmiş olarsınız.
Zalım qaynanalar
G.D. (8 ildir ailəlidir, 1 övladı var): «Neçə illərdir qayınanamla danışmırıq. Təkcə mənimlə belə deyil. Ümumiyyətlə heç kəs onu sevmir. Qonum-qonşularla, hətta əri ilə də pis davranır. Elə bil dünyanın buna borcu var. Yaxşılıq edəndə, ona da bir qulp qoyur. Hamının dalınca danışır. Elə bil ki, dünyada yaxşı insan bir dənə özüdür».
S.M. (7 ildir ailəlidir, 2 övladı var): «Qaynanam dəhşət pulgir adamdır. Övladına qıyır, pula qıymır. Yoldaşım neçə illərdir xarici ölkədə pul qazanmağa gedib. Onu min bir bəhanə ilə qayıtmağa qoymur. Nə oğluna, nə cavan gəlininə, nə də körpə nəvəsinə yazığı gəlmir. Hər ay o qədər pul istəyir ki, yazıq ildə 1 dəfə güclə gələ bilir. Onu da deyim ki, qayınanamla-qayınatam yaxşı təqaüd alır. Bununla belə, “el-aləmə borcumuz var» deyirlər.
Belə tip qayınanaya əsəbiləşmək, onun etdiklərində məntiq axtarmaq, sadəcə psixi gərginliyə gətirib çıxara bilər. Bu tip insanlara sadəcə yazığınız gəlsin. Çünki hələ bu dünyada ikən onlar zərər içindədirlər. Allah rizası üçün yaxşılıq etməyi onlarla dada bilərsiniz. Bəlkə bunun qədrini bilməyəcək, hər hansı məqsədlə etdiyinizi, yaxud da əksinə,ona borclu olduğunuzu düşünə bilər. Ancaq necə deyərlər, “balığı at dəryaya, balıq bilməsə də, Xaliq bilər”. Siz də bu yolla gedin.
Səbir, yaxud axirət üçün azuqə
Yazdıqca məsələ uzanır.Yeni-yeni maraqlı məqamlar ortaya çıxır. Həm toxunmadığım məqamlar çox oldu, həm də dediklərimdə istisnalar var. Lakin mən bu nöqtədə artıq sonlandırmaq istəyirəm.
İndi deyəcəksiniz ki, elə bütün tövsiyələrdə gəlinləri güzəştə getməyə çağırırsan, heç qayınanadan, onun böyüklük vəzifələrindən yazmadın? Fikir verdinizsə, heç pis gəlinlər barədə də söz açmadım.Axı gəlinin özünün «qayınanalıq» etdiyi ailələr də az deyil. Söz çox, yer və vaxt az. Bəlkə də bu məqamların hamısına ayrı –ayrı məqalələrdə bir də toxundum.
Gəlinlərə müraciət etməyimə gəldikdə isə, ümumiyyətlə, yaşlı bir insanın xasiyyətini dəyişmək qeyri-mümkün olduğunu düşünsək, ən ağıllı davranış onu tanıyıb, “huyuna-suyuna” uyğun addım atmaqdır. Çünki evdə gərginlik,həyat yoldaşınızın rahatlığı başqa yerdə axtarması ilə nəticələnə bilər. Axı qayınananız nə qədər sizinlə pis davransa, hətta öz övladını incitsə də ana ilə bala arasında bağlılıq ömür boyu qırılmır. Bunu uşaq vaxtında psixoloji münasibətlərə olan marağıma və 14 illik jurnalist müşahidəmə əsaslanaraq deyirəm. Əriniz sizin şikayətlərinizi dinləsə də, hətta ağlı ilə qəbul eləsə belə, ürəyi anası üçün əsir. Ona deyilən birinci, ikinci iradı üzdə qəbul etsə də, qəlbində ona “toz qondurmur”.
Burada qəribə heç nə yoxdur. Aramızda ana olanlar var. Təsəvvür edin ki, ən yaxın rəfiqəniz, ya qonşunuz sizə gələrək «uşağın şıltaqdır, dəcəldir, pintidir, pis söz danışır, ondan heç xoşum gəlmir, amma səni çox istəyirəm» desə, bunu necə qəbul edərsiniz? «Əsas odur məni sevsin» deyərsiniz, yoxsa uşağınıza qarşı söylənilən sözləri öz üstünüzə götürərsiniz? Belə ifadələr işlədən şəxsə qarşı, əvvəllər nə qədər yaxın münasibətdə olmağınıza baxmayaraq, soyumağa başlamazsınızmı?
Bu səbəbdən düşünmədən etdiyiniz hərəkətlə heç kəsin heç bir vaxt verməyəcəyi zərəri özünüz özünüzə verə bilərsiniz. Əksinə qayınananızın çətin xasiyyəti müqabilində güzəştə getməyiniz, səbir etməyiniz, mehribançılıq üçün göstərdiyiniz səylər sizi ərinizin gözündə ucalda bilər.
Üzümü ailə həyatında bu tip sıxıntılar yaşayan gəlinlərə tutub deyirəm:
-Həddindən çox sıxılanda, heç nəyə baxmayaraq çıxıb getmək istəyəndə,Allahı xatırlayaq. Axı belə qayınanaya bir stəkan su veririksə, bişirdiyimiz yeməklərdən dadızdırırıqsa, axirət üçün azuqə yığırıq deməkdir. Unutmayaq ki, onların xasiyyəti nə qədər çətindirsə, etdikləri nəfsimizə nə qədər ağır gəlirsə, bir o qədər savab qazanırıq. Elədiklərimizin qarşılığını insanlardan deyil, Yaradandan gözləməliyik. Xasiyyətin tündlüyünə rəğmən bir-birimizi sevməyi öyrənməliyik. Necə ki, övladımızın xasiyyəti pis olarsa onu sevməkdən vaz keçmirik, o cürə də qayınanaya qarşı münasibət bəsləməliyik. Rəbbimizdən bağışlanma gözləyiriksə, ilk öncə özümüz bizə qarşı edilənləri bağışlaya bilməliyik.
Emilya
/faktxeber.com/
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
