Fəlsəfə sahəsində hələ də insanın ilkin "ruhunun” rudimenti kimi şəxssiz universal idraka rast gəlmək olar. Qərb dünyagörüşünün belə şərhi bir az şişirdilmiş görünə bilər, lakin hər halda bu, həqiqətdən o qədər uzaq deyil. Hər halda mentallığın Şərq tipi ilə müqayisədə dediklərimizə yaxın cəhətlər aydın nəzərə çarpır. Şərqdə əql – kosmik qüvvədir, varlığın mahiyyətidir, Qərbdə isə onu yalnız yaxın vaxtlarda əqli idrakın (və deməli, dünyanın koqnitiv mövcudluğunun) mahiyyətə aid şərti kimi yozmağa başladılar. Şərqdə elm və din arasında ziddiyyət ola bilməz, çünki faktlara qarşı ehtirasa əsaslanan elm, yalnız inam üzərində dayanan din yoxdur: Şərq idrakı – dindir, Şərq dini – dərk edəndir. Avropalı üçün Tanrının neməti hüdudsuzdur, insan isə son dərəcədə miskindir; Şərqdə insan özü öz tanrısı və xilaskarıdır.