Nəinki Sumqayıtda, ümumilikdə
respublikada səhiyyə sistemində problemlərin olduğu heç kimə sirr deyil. Hazırda
səhiyyə sistemi əməkhaqqına görə ölkə iqtisadiyyatında ən aşağı səviyyədə olan
sahələrdən biridir. Bu da səhiyyə işçlərininin göstərdiyi xidmətin keyfiyyətinə
birbaşa təsir göstərir. Onların aldığı əməkhaqqı nəinki dolanışığa kifayət etmir, habelə onlara öz üzərində
işləmək, ixtisaslarını artırmaq üçün əlavə kitablar almağa da imkan vermir.
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində ya dövlət
öz həkiminə yüksək maaş verməldir, ya da həkim onu hansısa vasitə ilə əldə etməldir.
Həkim növbədə qalır, əziyyət çəkir, amma aldığı maaş 150-200 manatdır. Cərrahlar isə Nazirlər
Kabinetinin təsdiqlədiyi
qərar əsasında 228 manat alırsa,o, çox zaman xəstələrin
verdiyi pulu götürməyə məcbur qalır,çünki minimal yaşayış səviyyəsini təmin etmək istəyir.
Son illər isə Azərbaycan əhalisi müalicə üçün qonşu dövlətlərə daha çox üz tutur. Əsasən İran və Türkiyəni
seçən insanlar, Rusiya və Gürcüstan səhiyyəsinə də müraciət edirlər. Onlar bu
halı qonşu ölkələrdə səhiyyə xidmətlərinin və dərmanların ucuz olması, mütəxəssislərin
daha çox və geniş profilliolması ilə əlaqələndirirlər. Xeberle.com
olaraq rəsmi internet səhifəmizdə vaxtaşırı
sorğular yerləşdiririk. Bu dəfə əhalinin Sumqayıt səhiyyəsindən razı olub
olmadıqlarını öyrənmək istədik. Əhalinin sosial şəbəkələrdə aktiv olan təbəqəsi
demək olar ki, səhiyyəmizdən, həkimlərdənnarazı olduğunu dilə gətirib.
Lakin Sumqayıt
həkimlərinin hamısını savadsız adlandırılması haqsızlıqdır. Təbii ki, savadlı,
işinin peşəkarlığı ilə ad qazanan həkimlərimiz də az deyil. Çoxu dövlət xəstəxanalarının
daha məsuliyyətsiz olmasından, tibbi avadanlıqları dövlət təmin etdiyi halda
insanlara pulla satmalarından narazıdırlar. Bəli, son zamanlar bütün
respublikada, o cümlədən də şəhərimizin səhiyyə ocaqlarında nəzərəçarpacaq qədər
yenidənqurma və təmir-bərpa işləri aparılıb. Xəstəxanalarımız müasir
standartlara cavab verən tibbi avadanlıqlarla təmin olunub. Lakin bu xidmətlərin
əhaliyə ödənişli olaraq göstərilməsi narazılıqlara səbəb olur. Haqlı
narazılıqlardan ən əsası isə ölkəmizdə illərdir tibbi sığortanın icra
olunmasına müzakirələrin aparılması,
lakin hələ də 2020-ci ilə qədər bütün
ölkə üzrə tədbiq olunmamasıdır. Bəs bu zaman məsuliyyət
kimin üzərində qalmalıdır?
Gecə-gündüz,
yorğun, stress və həyəcanla
xəstələrinin sağlamlığının keşiyində durub və çəkdiyi əziyyətə qarşılıq olaraq
onlardan "rüşvət” alan həkimlərmi?Yoxsa, işini düzgün qurmayaraq həkimlərin çəkdiyi əziyyətə lazımi səviyyədə qiymət verməyən
və həmçinin də əhalinin sağlamlığını təhlükə altında qoyan bəzi səhiyyə məsullarımı?
Təhlilçilərin fikrincə, icbari sığorta səhiyyədə olan problemlərin çözülməsinə
yardım edə bilər.
Tibb eksperti Adil Qeybulla bildirir ki, ümumiyyətlə icbari
tibbi sığorta sosial müdafiənin çox mühüm bir elementidir. İkinci tərəfdən isə,
səhiyyədə aparılan islahatların mühüm bir komponentidir: "İcbari tibbi sığorta
olmadan Azərbaycan səhiyyəsini qərb standartları çərşivəsində və formasında təsəvvür
etmək mümkün deyil, çünki vətəndaşlara birbaşa xidmət edən səhiyyə formasıdır.
İcbari tibbi sığortanı biz pilot layihə olaraq iki rayonda - Yevlax və Mingəçevirdə həyata keçirdik. Bunlar balaca bir rayon və şəhərdir,
bunu respublika miqyasında özünü necə aparacağı həmin pilot rayonlarlarla
müqayisə oluna bilməz. Digər tərəfdən isə, pilot rayonların özlərində xeyli
problemlər yaşandı”, - deyə ekspert bildirib. Bu və ya digər suallarla bağlı
A.Qeybulla ilə qısa söhbəti təqdim edirik.
- Ümumilikdə icbari tibbi sığorta paketinə nələr
daxil edilməlidir?
- İcbari tibbi sığorta Azərbaycan əhalisinə
konkret bir paket çərçivəsində(məsələn
icbari tibbi sığorta paketinə nə daxildir biz indiyə qədər bilmirik), doğuş və təxirəsalınmaz
yardım aid edilməlidir, bəzi müayinələr (talassemiya, vərəm), müəyyən çek-ap proqramlar da daxil
edilə bilər.
-Respublika əhalisinin icbari tibbi sığortası üçün təxminən
nə qədər vəsait ayrılmalıdır ki, nəzərdə tutulmuş paket çərçivəsində bütün sahələri
tam əhatə edə bilsin?
- Nəzərdə tutulmuş dəqiq paket olmalıdır və
buna uyğun da
vəsait ayrılmalıdır. Bu isə əhalinin bir il öncəki xəstələnmə sayına görə müəyyən
edilməlidir, bir il öncə əhalinin xəstələnmə, əməliyyat, yaxud da konkret xəstəliklər
üzrə müayinə sayı necədirsə, gələn ilin də icbari tibbi sığorta paketinə ayrılan
vəsait heç olmasa ona uyğun olmalıdır ki, bütün müvafiq xərcləri ödəyə bilsin. İcbari Tibbi Sığorta Fonduna yönəldiləcək hesabladığımız 2
milyondan artıq vəsait Azərbaycan
əhalisinin tibbi sığortasının xərclərini tam əhatə edə bilməz. Əhatə edə bilmədikdə
isə problemlər yenə yaşanacaq. Bu həkimlərin maaşlarında, gəlirlərində, ödəmələrin vaxtında
olmamasında, təchizatın yetərincə olmamasında özünü göstərəcək. Bu da icbari
tibbi sığortanın Azərbaycansayağı bir variantı olacaq.
Təəsüflər olsun ki, bu işin tədbiq edilməsi ilə bağlı aparılan işlərdə təcrübəsi
olmayanlar iştirak edir. Belə bir versiya irəli sürülür ki, hansı həkim daha
çox xəstəyə baxacaqsa, o, daha çox maaş alacaq. Bunun özü kökündən yanlışdır. Artıq burda yenə də bir sıra neqativ hal
baş verəcək. Əslində icbari tibbi sığortada həkim seçimi o zaman ola bilər ki,
hansısa klinikada yüksək səviyyəli, bütün titulları daha yüksək həkimin xəstəsi
sığorta paketindən çıxır və o artıq ödənişli olur. Qalan bütün hallarda həkim
seçimi olmur. Bu şəraitdə tibbi sığortanı inkşaf etdirmək olar. Yox əgər biz Azərbaycansayağı
səhiyyə yaradacağıqsa, təbii
ki, onun komponentlərivdə
problemli olacaq, vətəndaş
da lazımi qaydada faydalana
bilməyəcək və sairə. Ona görə də hesab edirəm ki, biz dünyanın getdiyi yolla
getməliyik. Ən azından Türkiyə təcrübəsinə istinad edə bilərik. İqtisadi vəziyyətdən
asılı olaraq sosial sığorta ödənişləri də fərqli olur. Biz böyük ölkələrin
tibbi sığorta xərclərinə baxsaq, məsələn ABŞ,
İngiltərə, Almaniya bunlar Azərbaycandövlət büdcəsindən dəfələrlə üstündür. ABŞ ilə ümumiyyətlə müqayisəyə gəlməz,
İngiltərəni isə götürsək,tək səhiyyə ayrılan xərcləri 22
dəfə bizim dövlət büdcəmizdən üstündür. Səhiyyə belə inkşaf edə bilər. Bizdəki
rəqəmlərlə effektli səhiyyə yaratmaq mümükün deyil.
- Bu mənada tibbi kadrların yetişdirilməsi,
rezidentura sistemi müasir tələblərə cavab verirmi?
- Bizim tələbələr heç də xarici tələbələrdən geri
qalmır, oxuyurlar. Bu gün Tibb Universitetində kifayət qədər oxuyan tələbə var,
onlar həmçinin də başa düşürlər ki,həkimin
cəmiyyətdə prestiji yüksəlir. Ən azı bu,onlar üçün stimuldur. Lakin tələbələrin rezidentura
sisteminin yetişməsi bir az çətindir. Çünki icbari tibbi sığorta olmayan yerdə
xəstəyə müştəri kimi baxılır və belə şəraitdə heç vaxt rezidentura inkşaf edə bilməz. Bizim problemlərimiz
çoxdur, addım addım bunları düzəltməyə doğru getdikcə səhvlərə yol verməməliyik.
- İxtisas dəyişən həkimlərə
münasibətiniz necədir, təhsil aldığı ixtisası dəyişən həkim nə dərəcədə peşəkar
ola bilər?
Belə şeylər çoxdur
ölkəmizdə, bunlar hamısı qanunda olan boşluqlardan irəli gəlir. Təsadüfü deyil
ki, sosial şəbəkələrdə, mediada həkimlərin reklamını hamımız görürük və tanışıq
bu hallarla; dünyada
tanınmış həkim, bir nömrəli uzman doktor və sair... Dünyanın heç bir ölkəsində belə
biabırçı vəziyyət yaşanmır. Gedib Türkiyədə 2-3ay kurs keçib özünü birnömrə adlandırması absurddur. Mediada bütün bu reklamlar pul
hesabına aparılır, çünki media öz korporativ maraqlarına xidmət edir. Həkim reklamı
ümumiyyətlə qadağan olunmalıdır. Reklam olunan həkimin məqsədi xəstələri aldatmaq,
onların etibarından sui-istifadə etməkdir. Həkim seçimində bizim insanlar kifayət
qədər yetkin deyil, icbari tibbi sığorta yoxdur, həkimlərə fərqli yanaşmalar var. Bütün bu
məsələlərdə böyük kapital yığılır, kifayət qədər gəlirlər var. Həm media, həm də
reklam olunan həkim kifayət qədər qazanır. Səhiyyə nazirliyi, vergi niyə bunun
arxasınca düşmür?!Həkimin reklamı kimi biabırçı vəziyyət yoxdur. Bizim ölkədə nə qədər ki, belə
boşluqlar var ixtisas dəyişməkdə bir o qədər asan olacaq. Amerikada professor
olsan belə ixtisas dəyişmək istəyirsənsə,rezenenturadan keçməlisən, dəqiq bir sahəni öyrəndikdən sonra həkim işləmək
olar. Çünki sistem dəqiq qurulub. Bizdə isə ixtisas dəyişmək
üçün formal bir kurs, ən yaxşı halda Moskva universitetində köhnə sovet sistemi
ilə ixtisas dəyişilə bilirsə, yüksək səviyyəli səhiyyədən danışmağına dəyməz.
İçdiyi anda haqqıyla əməl edən həkimlər belə bu gün səhiyyəmizdə ciddi dönüş
etmək gücündə deyillər.
Xədicə Səxavət
Xeberle.com
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
