Bildiyimiz kimi, yaşıllıq atmosfer sağlamlaşdırır və insanların əhval-ruhiyyəsini yaxşılaşdırır. Bir ərəb məsəlində deyilir: "Ağacda ləyaqət, nəciblik və gözəllik var, o həyat rəmzidir”. Doğrudan da, ağaclar, kollar,yaşıllıq sahələri təmiz hava, mülayim iqlim, münbit torpaq, bol su, bütövlükdə insan sağlamlığının "Yaşıl xalatlı” keşikçisidir. Yaşıllıq sahəsi salmaq, ağac əkmək hələ işin yarısıdır, onu qorumaq və böyütmək lazımdır. Tədqiqatlara görə yaşıllıq sahəsi çox olan ərazilərdə xəstəlik törədən mikroorqanizmlər 8 dəfə, zərərli qazların miqdarı isə 5 dəfə az olur. Bir hektar meşə, yaşıllıq sahəsi il ərzində 70 ton tozu tutaraq süzgəcdən keçirir.

 

Rəsmi məlumatlara görə respublikamızda meşə fondunun sahəsi 1213,7 min hektar olmaqla, ümumi ərazinin 14 %-ni təşkil edir. Meşə ilə örtülü sahələr 1021 min hektardır, bu da respublika ərazisinin 11.8 %-ni əharə edir. Təəssüf ki, işğal olunmuş ərazilərimizdə 261 min hektardan çox meşə sahələri ermənilər tərəfindən qırılıb məhv edilir, qiymətli ağac növləri isə kəsilərək xarici ölkələrə daşınır. Beləliklə, Azərbaycanın meşə fonduna ciddi ziyan vurulur.

Respublikamızda son illər istər meşə, istərsə də qeyri-meşə fondu torpaqlarında milyonlarla ağac-kol əkilmiş, yaşıllıq sahələri artırılmışdır. Deqradasiyaya uğramış torpaqlarda meşə bərpa işlərinin aparılmasını nəzərdə tutan Bonn çağırışına əsasən, Azərbaycan 2030-cu ilədək 270 min hektar meşə ərazisinin bərpa etməyi öhdəsinə götürüb.

Yaşıllıqların mühafizə olunması, qulluq və qayğı göstərilməsi hər bir vətəndaşın borcu olmalıdır. Görkəmli akademik, Həsən Əliyev yazırdı ki, o 1958-ci ildə Yunanıstanda Təbiəti Mühafizə Konqresində iştirak edərək, diametri 5 metr olan zeytun ağacı görmüşdür. Ağacın üzərində "Platonun zeytunu” sözləri yazılmış lövhə də olmuşdur. Yunan mifologiyasına görə hər bir cavan oğlan uşağı 7 zeytun ağacı əkib becərməlidir. Onun nəticəsidir ki, həm zeytun, həm də zeytun yağı istehsalına görə Yunanıstan dünyada 3-cü yerdədir.

Ulu öndər Heydər Əliyev 1969-cu ildə Respublika rəhbərliyinə gəldikdən sonra ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi geniş vüsət aldı. Əsasən, iməclik yolu ilə Bakı şəhərində, o cümlədən,digər şəhər və rayonların ərazisində yeni yaşıllıq sahələri, parklar, meşə zolaqları salındı. Təkcə Abşeron yarımadasında min hektarlarla badam və zeytun bağları salınmışdır.

Sovetlər Birliyi dövründə meşə fondu torpaqlarındakı yaşıllıqların qorunması, mühafizə olunması üçün çoxlu sayda qanunvericilik aktları mövcud olsa da, meşə fonduna aid olmayan torpaq sahələrindəki yaşıllıqların mühafizə olunmasına dair qanunvericilik aktları, demək olar ki, mövcud deyildi. Becərilməsi çətin başa gələn və becərilməsinə çoxlu vəsait xərclənmiş yaşıllıq sahələri bəzən tikinti-quraşdırma işləri üçün torpaq sahəsi ayrılarkən, ərazinin yaşıllıq təyinatlı olması nəzərə alınmamış,nəticədə yaşıllıq sahələri tikinti altına verilmiş, bu da bir çox hallarda ağacların məhv olmasına səbəb olmuşdur. Bunun qarşısının alınması üçün Ölkə Başçısının müvafiq sərəncam və göstərişi əsasında respublikada yaşıllığın mühafizə olunması üçün qanunvericilik aktları qəbul olunmuşdur.

Hal-hazırda respublikamızda yaşıllıqların mühafizə olunması məqsədilə hər il yaşıllıq sahələrinin uçotu, monitorinqi, inventarizasiyası və kadastrı aparılaraq hər il üçün yaşıllıqların mühafizəsinə dair Tədbirlər Planı hazırlanır və yerli Ekologiya İdarələri ilə razılaşdırılır.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti, cənab İlham Əliyevin 02 may 2014-cü il tarixli Fərmanı ilə "Yaşıllıqların mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunu qəbul olunmuşdur. Qanun Azərbaycan Respublikasında yaşıllıqların mühafizəsi ilə əlaqədar münasibətləri tənzimləməklə, bu sahədə dövlətin, bələdiyyələrin, fiziki və hüquqi şəxslərin hüquq və vəzifələrini müəyyən edir.

Bundan sonra, qanunun tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarları ilə "Yaşıllıqların götürülməsi Qaydası”, "Yaşıllıqların bərpası Qaydası”, "Yaşıllıqların müfəssəl siyahısının tərtib edilməsi Qaydası”, "Yaşıllıqların mühafizəsinə nəzarətin həyata keçirilməsi Qaydaları”, "Yaşıllıqların uçotunun, kadastrının və monitorinqinin aparılması Qaydası” təsdiq edilmişdir. Bu qaydalar, meşə fondu torpaqlarında və xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektlərində olan yaşıllıqlar, habelə kənd təsərüfatı məhsulları istehsalı üçün istifadə edilən bitkilərdən ibarət yaşıllıqlar(əkinlər) istisna olmaqla, respublika ərazisindəki yaşıllıqlara şamil olunur.

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 05 yanvar 2018-ci il tarixli 01 saylı

Qərarı ilə "Yaşayış məntəqələrinin yaşıllıqla təmin ediləməsi Normaları” da təsdiq edilmişdir. Bu normalar Azərbaycan Respublikasının "Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsi”nə uyğun olaraq hazırlanmış və yaşayış məntəqələrinin yaşıllıqla təmin edilməsi normalarını müəyyən edir.

Normalara görə yaşayış məntəqələri layihələndirilərkən, ayrılmış ərazinin 40 %-i yaşıllıq olmalıdır. Əhalinin mövcud məckunlaşdığı məhəllələr yenidən layihələndirilərkən yaşıllıq faizi həmin ərazinn 25 %-ni təşkil etməlidir. Bir adama düşən yaşıllıq sahəsi əhalisinin sayı bir milyondan çox olan şəhərlərdə ( çox iri şəhərlər qrupu) 10 kv.m, əhalisinin sayı 250 mindən 1 milyonadək olan şəhərlərdə ( iri şəhərlər qrupu) 10 kv.metr, əhalisinin sayı 100 mindən 250 minədək olan şəhərlərdə (böyülk şəhərlər qrupu) 9 kv.m, əhalisinin sayı 50 mindən 100 minədək olan şəhərlərdə ( orta şəhərlər qrupu) 7 kv.m, əhalisinin sayı 50 minədək olan şəhərlərdə ( kiçik şəhərlər qrupu) 8 kv.m, qəsəbələrdə 8 kv.m, kəndlərdə 12 kv.m. olmalıdır. Yaşayış məntəqələrində küçə və prospektlərin layihələndirilməsi zamanı 1 adama düşən yaşıllıq norması çox iri, iri və böyük şəhərlərdə 5 kv.m, orta şəhərlərdə 4 kv.m, digər yaşayış məntəqələrində isə 3 kv.m olmalıdır. Əhalinin məskunlaşma ərazisi tərəfdən sanitariya mühafizə zolağının eni 100 metrədək olduqda, 20 metr və 100 metrdən çox olduqda isə 50 metr ağac və kol bitkilərindən ibarət arasıkəsilməz yaşıllıq zolağı salınmalıdır.

Beynəlxalq Səhiyyə Təşkilatının təsdiq etdiyi normalara görə şəhərlərdə yaşıllıq sahəsi ümumi ərazinin 10 %-dən az olarsa, bu aşağı göstərici, 40-60%-ni təşkil edərsə, bu yüksək göstərici hesab olunur. Beynəlxalq təcrübələrə görə şəhərlərdə adambaşına düşən yaşıllıq sahəsi 25 kv.m, paytaxt şəhərlərində isə 15 kv.m.-dən az olmamalıdır.

Sumqayıt şəhərinin ümumi sahəsi 94170 hektar, ümumi yaşıllıq sahəsi isə 1064, 66 hektardır. Bunun 591 hektarı ictimai yaşıllıq sahəsi, 288,6 hüktarı məhdud istifadə yaşıllıq sahəsi, 185.06 hektarı isə xüsusi istifadədə olan yaşıllıq sahəsidir. Rəsmi məlumatlara görə, Sumqayıtda adambaşına düşən yaşıllıq sahəsi 27,2 kv.m-dir. Sumqayıt şəhəri layihələndirilərkən yaşıllıq sahələrinin salınması nəzərdə tutulmuş, məhəllədaxili küçə və prospektlərdə yaşıllıq sahələri salınmış, sanitar-mühafizə məqsədilə şəhərin cənubunda və şimalında şəhəri küləklərdən qorumaq üçün xüsusi təyinatlı yaşıllıq zolaqları da salınmışdır.

Çox təəssüf ki, şəhərimizdə də yaşıllıq sahələrinin tikinti altına verilməsi halları da baş vermişdir. Bakı şəhərində isə mövcud yaşıllıq sahələri 14 min hektar olmaqla, adambaşına 6 kv. metr yaşıllıq sahəsi düşür. Son illər Sumqayıt şəhərində yaşıllışdırma işlərinin aparılması şəhər rəhbərliyinin diqqət mərkəzindədir. Bakı-Quba avtomobil yolundan başlayaraq Sülh küçəsinin yenidən qurulması həmin ərazilərdə 100 minlərlə ağac, kol və dekorativ güllər əkilmişdir.

Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin tapşırığı ilə şəhər icra hakimiyyəti tərəfindən qısa müddət ərzində Xəzər dənizi boyunca ümumi sahəsi 106 hektar olan "Bulvar” Kompleksi yaradılmışdır. 2019-cu ildə ərazisi 32 ha. artırılaraq, ümumi ərazi 138 ha olmuşdur. Bulvar ərazisində 100 minədək ağac, 500 mindən çox dekorativ gül-kol əkilmişdir. 100 min kv.m. sahədə çəmənlik salınmışdır. "Bulvar” Kompleksinin tikilib istifadəyə verilməsi şəhərimizdə yaşıllıq sahəsinin artmasına, ekoloji durumun sağlamlaşdırılmasına böyük töhvədir. Təkcə İmadəddin Nəsiminin anadan olmasının 650 illiyi ilə əlaqədar Respublikamızda 2019-cu ilin dekabr ayının 6-da 650 min ağac, Sumqayıt şəhərində isə 26650 ədəd ağac əkilmişdir.

Ümumiyyətlə, Sumqayıt şəhərində istər yaşıllıq sahələrinin salınması, istərsə də digər sahələrdə bir çox ekoloji tədbirlərin keçirilməsi ətraf mühitin sağlamlaşdırılmasına xidmət edir.

Ölkə Başçısı, İlham Əliyev 12.05.2020-ci il tarixdə Sumqayıt şəhərində "Gilan Tekstil” Parkında olarkən demişdir: " Bu gün Sumqayıtın havası Bakının havasından daha təmizdir”. Sumqayıtda aparılan yaşıllaşdırma işləri, yeni parkların salınması, ekoloji tədbirlərin görülməsi, uzun illər sumqayıtlıları narahat edən "Acı-Dərə” kanalının tamamilə təmizlənməsi və yenidən qurulması xüsusi əhəmiyyət daşıyır... Mən bu yaxınlarda növbəti şəhərciyin tikintisi ilə tanış olmuşam, abadlıq işləri aparılır, Sumqayıt Bulvarı da nəhayət ki, fəaliyyətə başlayıb. Bu mənim çoxdankı arzum idi və bildirirəm ki, sumqayıtlılar da həmişə bunu arzulayırdılar. Artıq neçə ildir ki, Sumqayıt Bulvarı sumqayıtlıların istifadəsinə verilib və çox gözəl istirahət zonasıdır.

Şəhərimizin ekoloji təmizliyini istəyən hər bir şəxs yaşıl sərvəti göz bəbəyi kimi qorumalı, yaşıllıqların artırılmasında, becərilməsində yaxından iştirak etməlidir.

 

 

 

 

 

 

 

 

Aysəf Bayramov

4 saylı Regional Ekologiya və Təbii

Sərvətlər İdarəsinin sektor müdiri,

kimya üzrə fəlsəfə doktoru

Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.