"Pul nominallarının strukturunda dəyişiklik edilməlidir”.

Son aylarda ölkədə xırda pul çatışmazlığı açıq şəkildə hiss olunmaqdadır. Mağazalar 10, 20 manatlıq əskinasları xırdalamaqda böyük çətinlik çəkirlər. Yəni mağazalardan 1-2 manatlıq bazarlıq etmək istəyən şəxs satıcıya 20 manatlıq əskinas təklif etdikdə "xırda yoxdur” cavabını alır. 100 manatlıq pulu xırdalamaq isə böyük zəhmət tələb edir. Bunun üçün gərək ki, ən azı 50-60 manatlıq bazarlıq edəsən. Bu vəziyyət isə vətəndaşların haqlı narazılığına səbəb olur. 

Bəs problem haradan qaynaqlanır? Ölkədə niyə xırda pul çatışmazlığı var?

Femida.az sualları cavablandırmaq üçün İqtisadçı-ekspert Samir Əliyev ilə əlaqə saxladı.

Ekspert əvvəlcə ölkədəki manat qıtlığından danışdı:

"Əslində Azərbaycanda həm manat, həm də xırda pul qıtlığı hiss olunmaqdadır. Əvvəlcə manat qıtlığından danışaq. Manat qıtlığı onunla bağlıdır ki, artıq ötən ildən başlayaraq Mərkəzi Bank pul kütləsini azaldır. Əgər bir il bundan əvvəl pul bazasının həcmi 12 milyard manat idisə, bu gün təqribən 7 milyard manat təşkil edir. Yəni iki dəfə azalma müşahidə olunmaqdadır. Bunu əsas səbəbi isə odur ki, Mərkəzi Bank iqtisadiyyatı dollarla təmin edir. Daha dəqiq desək, Mərkəzi Bank manatı alır, dolları dövriyyəyə buraxır. Burada əsas məqsəd inflyasiyanın qarşısını almaqdır. Nəticədə, manat Mərkəzi Bankda yığılır. Buna görə də bütün ölkədə manat qıtlığı yaranıb. Diqqət yetirsək, görərik ki, banklar krediti dollarla verir. Yəni vətəndaş banklardan pulları ancaq dollarla götürə bilirlər”. 



Xırda pul məsəlsinə gəldikdə isə ekspert bildirdi ki, problemi həll etmək üçün ilk növbədə pul nominallarının strukturunda dəyişiklik etmək lazımdır:

"Bununla bağlı biz ilk növbədə pul nominallarının strukturuna baxmalıyıq. Devalivasiyadan əvvəl əhali 100 manatlıq əskinasları yığıb saxlayırdı. Ölkədə 100-lük manat tapılmırdı. Devalivasiyadan sonra isə hamı dolları yığmağa başladı. Bu zaman isə 100-lük manat çoxalmağa başladı. İndiki halda isə ölkədə xırda pul çatışmazlığı var. Düşünürəm ki, manatın strukturunda müəyyən diversifikasiya etmək lazımdır. Bizdə nominal pul nişanları 1, 5, 10, 20, 50 və 100 manatlıqlardır. Dünyanın heç bir ölkəsində 1 nominalından sonra 5 nominallıq əskinas gəlmir. Yəni bir ilə beş manatlıq nominal arasında ya iki, ya da üç manatlıq nominal dövriyyəyə buraxılmalıdır. 20 manatlıq pulu xırdalamaq hazırda böyük zəhmət bahasına başa gəlir. Bu problemi həll etmək üçün yaxşı olardı ki, iki, ya da 3 nominallıq pullar dövriyyəyə buraxılsın. Lakin bununla bərabər bir manatlıq əskinasların da dövriyyəyə buraxılmasını artırmaq lazımdır. Çünki hazırkı məqamda bir manatlıq nominal ölkədə ən çox istifadə olunan pul əskinasıdır. Çox istifadə olunduğuna görə o zədələnir, yararsız vəziyyətə düşür. Buna görə də yaxşı olardı ki, bir manatlıq əskinaslar dəmir pula çevrilsin və dövriyyəyə daha çox bir manatlıq buraxılsın. Digər tərəfdən qeyri-nəğd ödənişlərin ölkədə təşəkkül tapması problemi bir az da aradan qaldıra bilər”.

Ceyhun Əhmədli
Femida.az