2017-ci il iyunun 14-də Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) müraciəti
əsasında "Aİ-92” markalı avtomobil benzininin pərakəndə satış qiyməti 1
litr üçün 90 qəpik səviyyəsində təsdiq edilib. Bundan sonra dizel
yanacağının bahalaşacağı anonsları verilsə də, hökumət bu bahalaşmaya
getmədi. Dünya birjalarında neft qiymətlərinin 72 dolları keçdiyi bir
vaxtda Azərbaycanda dizel yanacağının bahalaşacağı xəbərləri
dolaşmaqdadır. Buna səbəb kimi həm də Neftayırma zavodunda dizel
istehsalının azalması göstərilir. Digər tərəfdən, dizel yanacağı ilə
benzin arasında yaranmış kəskin qiymət fərqi bahalaşmanı sürətləndirən
əsas amillərdən hesab olunur.
Dünya ölkələrində dizel
yanacağının orta qiyməti 1 litr üçün 1.02 ABŞ dolları təşkil edir.
Ümumilikdə qiymət, ölkələrə görə dəyişir. Bir qayda olaraq, zəngin
ölkələrdə bu yanacaq növü baha, nisbətən kasıb ölkələrdə ucuz təklif
edilir. İqtisadi cəhətdən yüksək inkişaf etmiş, dizel yanacağının
qiyməti aşağı olan yeganə ölkə ABŞ-dır. Müxtəlif ölkələrdə dizel
yanacağının qiymətindəki fərq, vergilər və subsidiyalarla bağlıdır.
Hazırda Azərbaycanda dizel yanacağının 1 litri 0.60 qəpikdir. Dünya üzrə
dizel yanacağının 1 litri üçün ən yüksək qiymət İslandiyadadır - 1.93
dollar. Qonşu İranda dizel yanacağının 1 litri 0.09 dollar, Səudiyyə
Ərəbistanında 0.13 dollar, Türkmənistanda 0.26 dollar, Rusiyada 0.69
dollar, Türkiyədə 1.37 dollar, Almaniyada 1.38 dollar, Fransada 1.69
dollar, İtaliyada 1.72 dollar təşkil edir. Statistikadan da göründüyü
kimi, ölkəmiz dizel yanacağının qiyməti aşağı olan ölkələr sırasındadır.
Xeberle.com-un verdiyi məlumata görə, məsələ ilə bağlı Modern.az-a danışan iqtisadçı Natiq Cəfərli Azərbaycanda dizel yanacağının istehsalının kəskin azaldığını deyib:
"Benzinin
qiymətinin bahalaşmasından sonra dizelin qiyməti arasında kifayət qədər
böyük - 30 qəpiklik fərq yaranıb. Dünyanın bir çox ölkələrində dizelin
qiyməti Azərbaycandakından bahadır. Buna səbəb dizelin ekologiyaya ciddi
ziyan vurmasıdır. Xüsusilə Avropa ölkələrinin bir çoxunda bu cür
siyasət həyata keçirilir. Hazırda Azərbaycanda dizelin istehsalı kəskin
azalıb. "Aİ 92” markalı benzin daha baha olduğundan Neftayırma zavodu
bütün gücü benzin istehsalına yönəldib. 2017-ci ildə dizelin istehsalı
2016-cı illə müqayisədə 20 faiz azalıb. Bu tendensiyanın qarşısının
alınması, zavodda dizel istehsalının rentabelliyinin artırılması üçün
Tarif Şurası növbəti həftələrdə, yaxud aylarda dizelin bahalaşması ilə
bağlı qərar qəbul edə bilər. Dizel yanacağının 0.80 qəpiyə qədər
bahalaşacağı istisna olunmur”.
N.Cəfərli bildirib ki, neft qiymətlərinin yüksəldiyi bir məqamda dizelin bahalaşma ehtimalı çox yüksəkdir:
"Neftayırma
zavodunda rekonsturksiya işlərinə start verilib. Həmin işlərin
görülməsinə kifayət qədər böyük məbləğ lazım olacaq. Zavodun
gəlirlərinin artırılması yollarından biri istehsal etdiyi məhsulların
qiymətinin bahalaşdırılmasıdır. Ki, yaxın vaxtlarda buna gediləcəyi
istisna edilmir. Bir çox neft ölkələri var ki, öz daxili istehsalları
üçün qiymətləri nisbətən ucuz saxlayırlar. Hər şey dövlətin yürütdüyü
siyasətdən asılı olacaq. Dotasiya sistemini saxlamağa və öz
vətəndaşlarına daha ucuz dizel satılmasına dair qərar veriləcəksə,
qiymət artmayacaq. Amma son vaxtlar görünən odur ki, hökumət bəzi
sahələrdə dotasiyanın artırılmasındansa, tariflərin bahalaşdırılması
siyasətini yürüdür. Qazın, elektrik enerjisinin, suyun bahalaşamasını da
buna misal göstərə bilərik. Baxmayaraq ki, hər il BP tərəfindən
Azərbaycana 3 milyard kubmetr qaz verilir. Bu siyasət davam edəcəksə,
dizelin də qiymətinin bahalaşma ehtimalı yüksəkdir. Dizelin bahalaşamsı
isə ümumilikdə nəqliyyat və ərzaq bahalaşmasına gətirib çıxara bilər”.
Məsələ ilə bağlı İqtisadiyyat Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Abbas Əliyev Modern.az-a bildirib ki, dizel yanacağının qiymətinin artımı gündəmdə deyil:
"Dizel yanacağının qiymətinin bahalaşması ilə bağlı Tarif Şurasına müraciət daxil olmayıb”.
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
