Budəfəki həmsöhbətimiz Doktor AZ klinikasının həkim-kardioloqu Səadət Məmmədovadır.

HAŞİYƏ: Səadət Məmmədova 1967-ci ildə Füzuli rayonunda anadan olub. Orta təhsilini Sumqayıt şəhər 16 saylı tam orta məktəbdə, ali təhsilini isə 1984-1991-ci illərdə Azərbaycan Tibb Universitetinin müalicə-profilaktika fakültəsində alıb.1991-1992-ci illərdə Sumqayıt şəhər 1 saylı xəstəxanada kardiologiya üzrə internatura keçib. 1993-cü ildə Sumqayıt şəhər 3 saylı poliklinikada kardioloq vəzifəsində çalışıb. 2009-cu ildə Mərkəzi Klinik Xəstəxanasında 3 aylıq EXO kardioqrafiya, daha sonra Kardiologiya İnstitunda EXO üzrə təkmilləşdirmə kursu keçib. 2013-cü ildə Ankaranın Qazi və Koru Universitetlərində invaziv kardiologiya, pediatrik EXO, fetal EXO üzrə gözləmçi kimi təkmilləşdirmə kurslarında iştirak edib. 2012-ci ildən Doktor AZ klinikasında həkim-kardioloq vəzifəsində çalışır. Artıq 25 ildir ki, bu sahədə fəaliyyət göstərir.

- Son vaxtlar infarktdan həyatını dəyişənlərin sayında artım müşahidə olunur. Ümumiyyətlə infarktın yaranma səbəbləri nələrdir?

- Ürəyin əsas və işlək əzələsi miokarddır və ürək nasos, mühərrik funksiyası daşıyır. Yəni o, yığılaraq qanı çəkir və açılaraq qanı digər orqanlara qovur. İnfarkt diaqnozu miokardda baş verir. Miokard sağa və sola işləyən damarlarla təchiz olunub. İnfarktın 99 faizi sol mədəcikdə, 1 faizi isə sağ mədəcikdə baş verir. Hədsiz dərəcədə infarkt diaqnozu deyiləndə biz sol mədəciyi düşünürük. Çünki ürəyin aortadan sağa və sola çıxan, ən iri arteriyası deyilən sol ön şaxə, left anterior descending (LAD) damarı sol mədəciyin ön divarını, sağa işləyən şaxə isə arxa divarı qidalandırır. Ürəyə gedən damarlar çoxdur və bu damarların tutulması, ateroskleroz faktorunun, lipid spektorunun pozulması kəskin miokard infarktına aparan xəstəliklərdir. Yəni infarktın təməlində ateresklorotik proseslər durur. 10-15 il bundan əvvəl biz fikirləşirdik ki, kimsə infarkt keçirirsə, xəstəxanada yatmalıdır. Lakin hazırda müasir aparatlar, diaqnostik cihazlar, invaziv, qeyri-invaziv müdaxilələr o qədər artıb ki, infarkt keçirən xəstəni o dəqiqə anju, koronar anjuoqrafiya etməklə həmin damara müdaxilə olunur, tromb təmizlənir, yerinə stend qoyulur və infarkt diaqnozu ilə xəstəxanaya daxil olan pasiyent bir günün içində ayağa qalxaraq səhər işə gedir.

- Ürəyi şiddətli ağrıyan bir şəxs infarkt keçirib-keçirmədiyini necə anlaya bilər?Ümumiyyətlə infarktın əsas əlamətləri nələrdir?

- Əgər xəstəyə infarkt diaqnozu qoyulubsa, deməli, xəstəlik kəskin mərhələdədir. Biz xəstə daxil olan kimi, ona infarkt diaqnozu qoymuruq. Bir gün ərzində xəstənin qanının təkibində olan markerlər (troponin, neoqlobin və s.) yoxlanılmalıdır, titrlər artırsa, kardioqrammada ST elevaziyası, yəni xüsusi qabarmalar gedirsə, biz onda xəstəyə infarkt diaqnozu qoyuruq. Əgər markerlər sakitdirsə, depressiyası gedib, yenidən xəttə qayıdırsa, kəskin karonar sindromunu yumşaldıb sadəcə stenokardiya diaqnozu qoyuruqsa, deməli xəstə infarkt olmadı. Yəni kəskin karonar diqnozu ilə gələn xəstələrə ya stenokardiya, ya da infarkt diaqnozu qoyulur. Hər ikisi şiddətli dərəcədə ağrı verir. Ağrı varsa, bu, o demək deyil ki, xəstə infarkt keçirir. Sadəcə döş qəfəsində ağrı hiss edən şəxs mütləq şəkildə həkimə müraciət etməlidir ki, ona həkim tərəfindən diaqnoz qoyulsun.

- Ürək tutması ilə gələn xəstələrə hansı qabaqcıl müalicə üsulları tətbiq olunur?

- Belə xəstələri ilkin olaraq kardioqrammada keçiririk. Kardioqramma müayinəsi xəstəliyin diaqnozunu təyin etmək üçün ilk müayinədir. Əgər nəticədə heç bir şey əldə edə bilmiriksə, EXO kardioqrafiya müayinəsindən, daha sonra isə stress testdən keçiririk. Stress test hazırda ən öndə gedən aparatlardan biridir. Sadəcə bu aparat barədə əhali məlumatsızdır. Onun vasitəsilə xəstənin ürəyini yoxlamaq bizə çox şey verir. EXO-da ürəyə sakit vəziyyətdə baxdığımız üçün gizli damarları görə bilmirik. Biz yüksək dərəcədə qaçış vasitəsilə damarların gərginliyi zamanı baş verə biləcək halı təyin edərək xəstəni anjuya göndərə bilərik.

- Hansı yaş aralığında olan insanlar daha çox infarkt riski altında olurlar?

- 35 yaşdan yuxarı insanlara bu diaqnozu qoymaq adət halını alıb. Amma deyim ki, son zamanlar infarkt xəstəliyi bir az da cavanlaşıb. Hətta öz təcrübəmdən deyə bilərəm ki, hazırda bizdə qeydiyyatda 21, 23, 25 yaşlı infarkt keçirmiş gənclərimiz var. 21 yaşlı gənc infarkt keçirib, 23 və 25 yaşlı gənclərə isə stend qoyulub. Belə bir sual yaranır: Niyə görə infarkt xəstəliyi bu qədər cavanlaşıb?! Xəstələrə çox vaxt lipid düşürücü preparatlar, dietik cədvəllər təqdim edir, həyat tərzini normal, sağlam şəkildə keçirmələrini tövsiyə edirik. Yəni çox gəzmək, xolesterin qaldırıcı yeməklərdən uzaq durmaq, siqaretdən istifadəni azaltmaq (bu daha çox kişilərə aiddir) lazımdır. Biz bunları xəstələrə tövsiyə etsək də, infarktın tək səbəbi bunlar deyil. Bu xəstəliyin yaranmasında stress və genetik (irsi) faktorların da rolu böyükdür. Əgər 21 yaşlı gəncə stend qoyulursa, deməli onda yaranan bu xəstəlikdə irsi faktorların rolu var. Hazırda bütün əhali kütləvi olaraq yoxlanılsa, onların içərisində irsi aterogen daşıyıcılarının da olduğunu görərik. Ümumiyətlə damar tutulmasının iki səbəbi var: tromb və aterogen. Aterogen faktorlara trigleseridlər, lipid spektorları, xolesterinlər aiddir. Yəni bu üçü damarı kirəcləşdirir, ilkin olaraq isə damarın endotelində qalınlaşmalar yaranır. Yəni damarın mərkəzində təmiz endotel olur, endotelin üzərində ləkələr yaranır və yağlılıq, yəni trigleserid, xolesterin, lipid spektoru artdıqca həmin nahiyələr qalınlaşır. İnsan hərəkət etdikcə həmin damarın dioqanalında darlıq olduğu üçün onda ağrı sindromu yaranmağa başlayır. Söhbət təkcə damarın darlığından getmir, vazospastik stenokardiya deyilən, sinir sistemi ilə bağlı ürək damarlarının gərginləşməsi faktoru da var. Həmin damarların gərginləşməsi nəticəsində stenokardik döş inağına bənzər ağrılar olur. Xəstəni anjuya, stress testə göndəririk cavablar müsbət çıxır. Yəni xəstənin ağrıları yalnız sinirə bağlı döş inaqları ilə əlaqədar olur.

- İnfarktın qarşısını almaq və sağlam ürəyə sahib olmaq üçün oxucularımıza nə məsləhət görərdiniz?

- Qadınlarda menapauza (klimaks) dövrü, kişilərin tütün məmulatlarından istifadə etməsi ürək-damar xəstəliklərinin yaranmasına gətirib çıxara bilər. Amma ürək xəstəliklərinin yaranması üçün ən böyük risk faktoru arterial təzyiqdir. Arterial təzyiq diaqnozu qoyulan xəstələr təzyiqini daim nəzarətdə saxlamalıdırlar. Bu təzyiq simptomatik (şəkər, menapauza, nevroz və s. fonunda) və stabil ola bilir. İrsi faktorları da nəzərə alsaq, xəstələrə hiperaktiv olmağı, sağlam qidalanmağı məsləhət görərdim. Mən həmişə xəstələrimə məsləhət görürəm ki, çalışın ət yeməkləri bişirəndə yağlardan istifadə etməyin. Ətin öz yağı onu bişirmək üçün kifayətdir. Ən uzağı qarğıdalı və ya zeytun yağlarından istifadə etmək olar. Amma onlara da çox inam yoxdur, çünki tez-tez internet və digər kommunikasiya vasitələrindən oxuyur və görürük ki, bəzi şirkətlər insanların sağlamlığını düşünməyərək, onların da tərkibinə qatqılar əlavə edirlər. Ona görə də ətə yağ əlavə edilməsinin tərəfdarı deyiləm. Daha sonra şəkərdən, çox yağlı və duzlu yeməklərdən uzaq olmaq, ilk növbədə dieta saxlamaq, aktiv həyat tərzi keçirmək və heç olmasa gün ərzində 4-8 kilometr hərəkət etmək, zərərli vərdişlərdən uzaq olmaq lazımdır.

- Son olaraq nə demək istərdiniz?

- Son dəfə bizə 36 yaşlı bir oğlan müraciət etdi. Onda şəkər xəstəliyi aşkar olunduğuna görə, xəstəxanaya göndərilmişdi. Orada xəstəni EXO və EKQ etdikdən sonra, ürəyində çapıq sahəsi aşkarlanıb. Yenidən EXO və EKQ-yə göndəriləndə onda ürəyinin nasos funksiyasının (ürəyin qanı boğma və dartması) 23 faizə düşdüyü məlum olub (normalda 53-55 faizdən yuxarı olmalıdır). Baxırsan ki, xəstənin sağlam görünüşü var və heç bir şikayəti yoxdur. Biz onu inandıra bilmədik ki, sənin ürəyində problem var. Bəzən xəstə bizə müraciət edərək infarkt keçirdiyini bildirir. Amma kardioqrammasına baxırsan ki, heç nə görünmür. Çünki həmin xəstə Q dişi olmayan infarkt keçirir. Bəzən də xəstənin kardioqrammasına baxırsan və görürsən ki, özünün də xəbəri olmadan o, infarkt keçirib. Bu, infarktın atipik formasıdır. Hər kəsə sağlam ürəyə sahib olmağı arzu edirəm.

Elnarə Salamova

Xeberle.com