Parisdə satirik jurnalın əməkdaşlarının güllələnməsi hadisəsindən sonra Fransa hakim elitasının nümayəndələri Avropada multikulturalizmin uğursuzluğu ilə bağlı Almaniya kansleri Angela Merkelin dediklərini təsdiqlədilər.
Yadımıza 2014-ci ildə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı yazıçı Patrik Modiano düşür. Bookmeykerlər ədəbiyyat üzrə mükafatın yapon nasiri Haruki Murakamiyə veriləcəyini proqnozlaşdırırdılar. Amma, necə deyərlər, sən saydığını say, gör fələk nə sayır: laureat altmış doqquz yaşlı nasir, ssenarist, "Üfüq”, "İtirilmiş gəncliyin kafesi” romanlarının və digər əsərlərin müəllifi olur. Modiano müsahibələrinin birində deyir ki, nə qədər qarışıq və utancverici işğal dövrü olsa da, o, tarixi keçmişinə bağlı adamdır. Bununla belə, Modiano general Şarl de Qollun Avropa Müqavimət hərəkatındakı rolunu inkar etməklə yanaşı, fransız müqavimət hərəkatında iştirak etmiş əcnəbilərin fəaliyyətinə də olduqca biganə yanaşır. Hər halda böyük xidmətlərinə görə Fransanın ən şərəfli ordeni olan "Hərbi xaç” mükafatına layiq görülmüş legionerlərdən birini xatırlamağa dəyər.
Fransa tarixinin ən ağır dövründə mühacirlər Fransanın şərəf və ləyaqətinin müdafiəsində böyük rol oynayıb. Həmin qəhrəmanlardan biri də Əhmədiyyə Cəbrayılov idi. 1945-ci ildə Fransada heç kəs ona, "Sən artıq vəzifəni yerinə yetirmisən, indi evinə qayıda bilərsən,” – demədi.
Fransa tarixində multikulturalizmin xüsusi rolu var idi. Çünki Fransa Müqaviməti Hərəkatında on səkkiz ölkənin nümayəndələri iştirak etmişdilər.
General de Qoll faşizmə qarşı müharibədən sonra ölkələr üçün açıq qapı siyasətinin təməlini qoydu. Həmin qərarın verilməsində həmyerlimizin generalla şəxsi dostluğunun xüsusi rolu oldu.
Şirin MANAFOV
Hərbi xaç”ı Əhmədiyyə Cəbrayılova yalnız vətənə dönəndən sonra verdilər. Fransanın bu ən ali ordeni uzun illər Moskvanın Döyüş Şöhrəti muzeyində saxlanılıb. Fransa Müqavimətinin qəhrəmanı olan Əhmədiyyə Cəbrayılov haqqında həmin ölkədə kitablar yazılıb, ikiseriyalı film çəkilib. Azərbaycanda isə onun həyatından bəhs edən sənədli filmlər ekran üzü görüb. O, döyüşdə göstərdiyi şücaətə görə beş mükafat alıb. "Hərbi xaç” həmin mükafatların arasında ən yüksəyidir. 1945-ci ildə bu ordeni alandan sonra dostu Moris Torez Əhmədiyyəyə deyir ki, sənin Fransada keçirilən paradlarda generalların önündə getməyə hüququn var. Amma Əhmədiyyə Cəbrayılov bu hüquqdan bir dəfə də istifadə eləmədi.
...1942-ci ildə 4167 saylı əsir Marsel yaxınlığındakı düşərgədən qaçaraq Müqavimət Hərəkatına qoşulur. Mavi gözlü, sarışın gənc fransız və alman dillərini tez bir zamanda öyrənir. Sən demə, o, həm də istedadlı və bəxtli kəşfiyyatçı imiş. Əhmədiyyə Cəbrayılovun adı əfsanəyə çevrilir; o, alman kapitanı forması geyinərək, Müqavimət Hərəkatı iştirakçılarının uşaqlarını faşistlərdən xilas etmək əməliyyatını yerinə yetirir. Uşaqlar xilas edilsə də, özü əməliyyatdan bir gün sonra yaralı halda alman hərbçiləri tərəfindən saxlanılır. Onu alman hərbi forması və zabit sənədləri xilas edir. Əhmədiyyəni alman hərbi hospitalında yatırırlar. Hospitaldan tərxis olunandan sonra partizanların qatara hücumu zamanı göstərdiyi şücaətə görə, o, Tuluza yaxınlığındakı Albi şəhərciyində alman qarnizonunun komendantı təyin edilir.
Əhmədiyyə səkkiz ay Fransa şəhərinin alman komendantı olur. O, rəhbərlik və tabeliyində olanlar arasında böyük nüfuz qazanır. Bu ərəfədə o, general de Qollun rəhbərliyi altında gedən Fransa Müqavimət Hərəkatı prosesini diqqətlə izləyirdi. Əsir düşərgələri onun nəzarətində idi. Albi şəhəri komendantının əmrilə həbs düşərgəsindəki əsirlərin böyük əksəriyyəti şəhər yollarının təmirinə cəlb olunur. Bu zaman əsirlərin bir çoxu qaçıb meşələrdə gizlənir. Komendant səhlənkar mühafizəçiləri cəzalandırır və növbəti qrup əsiri gətirmək üçün yola düzəlir. Əhmədiyyənin Albi düşərgəsindəki göstərdiyi xidmətlər de Qollun marağına səbəb olur. Ancaq alman işğalçılarına uzun müddət dözmək mümkün deyildi, beləliklə də, Əhmədiyyə növbəti sovet əsgərlərini əsirlikdən buraxaraq partizanlar tərəfə keçir.
Müharibə başa çatır. Armed Mişel ləqəbli Əhmədiyyə Fransa prezidenti de Qollun dəftərxanasında işləyir. Ailə qurduğu fransız qadın və iki oğlu ilə Parisdə gözəl bir mənzildə yaşayır.
Əhmədiyyə Müqavimət Veteranlar Birliyinin ən hörmətli üzvlərindən olub. Həmin xüsusi qvardiya prezidentin dayağı idi. Armed kimi, onun döyüşçü yoldaşları da Fransa iqtidarında yüksək nüfuz sahibi idilər.
...Armed üçün həyat əsrarəngizdir, onun cəmi iyirmi yeddi yaşı var, hərəkatın əfsanəsidir və generalın qayğısı və diqqəti ilə əhatə olunub.
O, Fransa elitasına daxildir. Dijonda onun adını daşıyan dövlət avtomobil zavodu var. Qəfildən, 1951-ci ildə Armed Mişel yenidən Əhmədiyyə Cəbrayılov olmaq və Şəkidən beş kilometr uzaqda yerləşən doğma Oxud kəndinə dönmək qərarına gəlir.
Dostları və rəsmi şəxslər onu fikrindən daşındıra bilmirlər.
Amerikalılar anadan kəşfiyyatçı doğulmuş bu adama iş, Birləşmiş Ştatlarda vətəndaşlıq təklif edirlər. Fransa hökuməti ona Dijon zavodunun sahibi olmaq təklifi verir, ancaq bütün bunların faydası olmur. Vida zamanı general de Qoll döyüşçü həmkarına Fransa ərazisində bütün nəqliyyat vasitələrindən pulsuz istifadə hüququ verən xüsusi bilet təqdim edir. Bu, ölkədə yalnız bir nəfərə-ölkə başçısına mənsub olan imtiyaz idi. General onun istəyinə qarşı çıxmadı, - biz azad ölkədə yaşayırıq, - dedi. Amma onu gözlənilməz hədiyyə ilə mükafatlandırdı: istədiyin vaxt geri dönə bilərsən.
Armed Mişel doğma kəndinə gələrək aqronom olur, yenidən evlənir və onu əvvəllər olduğu kimi, Əhmədiyyə çağırırılar. Onun həyatının elə bir dövrü başlayır ki, bu haqda heç kim heç vaxt yazmayıb. Əhmədiyyə özü də bu haqda danışmağı o qədər də sevməzdi.
...Yox, o müqavimət hərəkatına qoşulmamış və sovet əsgəri kimi alman əsirliyinə düşməmişdi.
Beriya dövrünün milis rəisi, mayor Zaydov Əhmədiyyənin üstünə bağırır: "Moris Torez, Jak Düklo kimdi? Sən niyə fotoda alman zabiti libasındasan? Özü də Hitler qarnizonunun komendantı olmusan...”
Əhmədiyyədən bütün sənədləri, medalları alırlar. Sənədlər "yuxarı” göndərilir. Rayon Partiya Komitəsində keçmiş aqronom Cəbrayılovun əlavə işlərdə işlədilməsi üçün əmr verilir. Baxmayaraq ki, ümumi rayonda peşəkar aqronomların sayı ondan artıq deyildi. Beləliklə, Fransanın Milli Qəhrəmanı Oxud kəndində çoban olur. Hər halda, bu qərar Əhmədiyyənin Sibir düşərgələrində çürüməyinin qarşısını alır. Ola bilsin ki, alman komandanlığının onun başına on min marka məbləğində mükafat qoyması təklifi ilə bağlı sənədin burada rolu böyük olub. Bəlkə də bu məsələdə arasında "Hərbi xaç” ordeni də daxil olmaqla ona verilən mükafatların təsiri vardı.
Sovet generalları və marşalları arasında Jukovdan başqa heç kim, Fransanın bu ali dərəcəli mükafatına layiq görülməyib. Ən vacibi isə odur ki, o, azadlıqdadır. Məqsəd yalnız sadəcə yaşamaqdır, həbs düşərgəsində olduğu kimi.
Bura Fransa deyildi. Nə Qaskon adlı komandirin rəhbərlik etdiyi partizan dəstəsi, nə Albidə sərxoş əsgərlərin cəngindən qurtulan fransız qızları, nə də əsirlikdən xilas edilmiş uşaqlar vardı. O, sadəcə çoban, etibar edilmiş kolxoz qoyunlarını canavarlardan qorumaq kimi iddiasız işi olan sadə kənd adamı idi. O, heç yerdə olmamışdı, Moskvaya gəlməmişdi. Yoldaş Stalinin gəzdiyi Qızıl Meydanın səkilərini öpmək arzusu ən şirin xəyalları idi. O qoyun-quzunun mələşmə səsinin müşayiəti ilə bu röyaya dalırdı. (atv.az)
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
