Modern.az saytı siyasilərin elmi fəaliyyətindən bəhs edən növbəti yazını təqdim edir. Bu dəfə Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyasının sədri Araz Əlizadəninelmi fəaliyyətindən söhbət açılacaq.

Əvvəlcə onu deyək ki, A. Əlizadənin elmi fəaliyyətinin kökündə onun böyüdüyü evin müstəsna xidməti olub. Anası Zinət Əlizadə filoloq, atası Məmmədmübariz Əlizadə isə şərqşünas idilər. Bakı Dövlət Universitetində müəllimlik edən valideynlərin hər üç övladı da bu ali təhsil ocağını bitirib. Araz və Zərdüşt Əlizadələr universitetin şərqşünaslıq,  Nüşabə Əlizadə isə filologiya fakültəsinin məzunu olub.

Yazının qəhrəmanı Araz Əlizadədən danışaq. O, 1951-ci il noyabrın 3-də Bakı şəhərində anadan olub, 1974-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsini bitirib. 1975-1976-cı illərdə Əfqanıstanda tərcüməçi işləyib. 1979-cu ildən Ukrayna SSR-nin paytaxtında Ukrayna Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutunda kiçik elmi işçi işləyib, eləcə də Kiyev Xarici Dillər Pedaqoji İnstitutunda dərs deyib. Amma çərxi-fələk elə fırlanır ki, Ukrayna EA-ın elmi işçisini həbs edirlər. 
A. Əlizadə valideynlərindən fərqli olaraq baş tutmayan elmi karyerası haqqında Modern. az-abunları deyib:

“Ukrayna Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutunda kiçik elmi işçi işləyirdim. 1979-cu ildə getdim ora. Dissertasiya işim 1982-ci ildə  hazır idi. Dissertasiya işimin mövzusu “1648-54-cü illər Ukraynanın azadlıq mübarizəsi dövründə Ukrayna və  Türkiyə münasibətləri” olub. Dissertasiyamı başa vurdum,  lakin həbsə uğradığım üçün müdafiə edə bilmədim. Bu mövzuda dissertasiya işindən əlavə cəmi bir məqaləm çıxıb. Buna baxmayaraq fəxr edirdim ki, Ukraynada bu mövzudan yazanların bir çoxu mənim o məqaləmə tez-tez müraciət edirdilər. Çünki həmişə yazırdılar ki, Ukrayna xalqının tarixi arzusu Rusiya ilə birləşməkdir. Mən isə bunun əksinə yazmışdım. Yazmışdım ki, bu Ukrayna xalqının tarixi arzusu deyil, bu Zaporojye qoşununun getmanı Boqdan Mixaylov Xmelnitskinin  şəxsi motivlərdə qisas hissi idi. Çünki o, Polşa Seyminin deputatı idi. Varşavadan gələndə gördü ki, onun doğma kəndi Subitinanı qarət ediblər. Onun canişini oğlunu öldürüb arvadını da özü ilə aparıb. Yəni, bu istək Ukrayna xalqının deyil,  Xmelnitskinin şəxsi ambisiyalarından doğurdu. Nə isə, ilk dəfə olaraq mən yazmışdım ki, Osmanlı Ukraynaya Polşa ilə müharibələrdə köməklik göstərib. Bunun da səbəbi 6 yaşlı Sultan Mehmetin anasının  ukraynalı olması idi. Ukraynada bu çox adam mənim məqaləmdən istifadə edir”.  

Elm haqqında şövqlə danışdığını duyub Araz müəllimindən yenidən elmə qayıdıb qayıtmayacağını soruşduq. Cavabı isə vacib reallığı özündə əks etdirir: 

“Bu gün bizlərdə siyasətdə olub sonradan elmlə məşğul olan adamlara o qədər də yaxşı baxmırlar. Bizdə görürsən ki, siyasətlə məşğul olandan, deputat olandan sonra elmi dərəcə alırlar”. 

A. Əlizadənin doktoranturada parta yoldaşı hazırda Ukrayna Elmlər Akademiyasının  Tarix İnstitutunun direktorudur. Onlar bərabər kiçik elmi işçi olublar. Amma ukraynalı indi akademikdir. Akademik olmasına baxmayaraq elmi siyasətə dəyişən azəri dostunu unutmur və ona elmi məqalələr yazıb doktorluq dərəcəsini almağı təklif edir. Araz müəllim isə fərqli rəftar edir: 

“Sizə bir haşiyə deyim: Mənim parta yoldaşım hazırda Ukraynada akademikdir, Tarix İnstitutunun direktorudur. O mənə deyirdi ki, gəl bir neçə məqalə yaz, sənə doktorluq məqaləsi verək. çünki o bu istiqamətdə mənim bazam olduğunu bilirdi. Amma mən qəbul etmədim. Dedim ki, mən lap bir il oturub dissertasiya yazsam da, öz gücümə müdafiə etsəm də, yenə hamı deyəcək ki, getdi pul gücünə aldı gəldi. Mən belə söz söhbəti istəmirəm”. 

Elm barədə ürəyi dolu olan A. Əlizadə haşiyə çıxaraq tədqiq etdiyi dövr barədə bir məqamı də deyir. Həm də onun qeyd etdiyi misal bugünkü beynəlxalq siyasi proseslərlə çox əlaqəlidir: 

“Rus Çarı Alaksey Mixayloviç Rişelyeyə məktub yazanda o, da yolladığı cavab məktubunun üzərində “Moskva çarı” qeyd edirdi. Çar səbəbini soruşanda isə deyirdi ki,” nə qədər ki, qırmızı ruslarla ağ ruslar bir –birindən ayrıdırlar, mən sənə Rusiya çarı yox, Moskva çarı deyəcəyəm”. “Qırmızı ruslar” deyəndə Ukraynanı, “ağ ruslar” deyəndə isə indiki Belarusu nəzərdə tuturdu” .