Bildirirəm ki, "Yusif Allahverdiyev və Partnyorları” Vəkil Bürosu ilə Səfərəliyev Rauf Asif oğlu və Səfərəliyev Ramil Asif oğlu arasında sonunculara məhkəmə qətnaməsinin icra edilməsi ilə bağlı hüquqi yardımın göstərilməsi üçün müqavilə bağlanılmışdır.

Məlum olduğu kimi, Sumqayıt Şəhər Məhkəməsinin 2(060)-1037/10 saylı, 13.05.2010-cu il tarixli qanuni qüvvəyə minmiş qətnaməsinə və onun əsasında verilmiş icra sənədinə əsasən Fərəcov Kamal İldırım oğlu, Fərəcova Güllər Kamal qızı və Hacıyeva Dünyaxanım Rafiq qızının Sumqayıt şəhəri, 9-cu mikrorayon, ev 3, mənzil 69-dan çıxarılmasını, eyni zamanda, iddiaçı A.S.Səfərəliyevin ailə üzvləri ilə birlikdə həmin mənzilə köçürülməsini qət etmişdir.

Lakin sözügedən qətnamə 10 ildən çoxdur ki, icra qurumu tərəfindən müxtəlif əsaslar gətirilərək icra olunmur. Halbuki, Mülki Prosessual Məcəllənin 216.2-ci maddəsinə əsasən Məhkəmə qətnaməni Azərbaycan Respublikası adından çıxarır.

Həmin məcəllənin 15.2-ci maddəsinə əsasən məhkəmələrin qanuni qüvvəyə minmiş qətnaməsi, qərardadı, qərarı, əmri bütün dövlət hakimiyyəti, yerli özünüidarə orqanları, onların vəzifəli şəxsləri, ictimai birliklər, siyasi partiyalar, həmkarlar ittifaqları, onların vəzifəli şəxsləri, həmçinin fiziki və hüquqi şəxslər üçün məcburidir və Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində hökmən icra olunmalıdır.

Bundan başqa diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm ki, Rauf və Ramil Səfərəliyev tərəfindən edilmiş müraciətlərinə cavab olaraq, icra qurumu tərəfindən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin "Qaçqınların və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında 01.07.2004-cü il tarixli sərəncamına istinad edərək icra sənədinin icrasının mümkün olmadığı bildirilmişdir.

Ancaq hesab edirəm ki, İcra qurumunun yuxarıda qeyd olunan sərəncama istinadı yanlışdır. Belə ki, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və Normativ Hüquqi Aktlar haqqında Konstitusiya Qanununa nəzər yetirdikdə görünür ki, Normativ hüquqi aktların növləri Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 148-ci maddəsi ilə müəyyən edilir. Normativ Hüquqi Aktlar haqqında Qanunun 3.3.2-ci maddəsinə əsasən Sərəncam bir qayda olaraq normativ xarakter daşımır. Ona görə də əgər qanunvericiliyə istinad ediriksə, gərək iyerarxik baxımdan daha üstün olan normativ hüquqi aktı rəhbər tutaq.

Məcburi köçkünlərin və onlara bərabər tutulan şəxslərin sosial müdafiəsi haqqında Qanunun 5-ci maddəsinə diqqət yetirsək görərik ki, məcburi köçkünlərin məskunlaşdırılması müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilir. Məskunlaşdırma məqsədilə yaşayış üçün yararlı olan və ya yararlı hala salınması mümkün olan yaşayış, inzibati və yardımçı binalardan, habelə digər binalardan istifadə edilir. Məcburi köçkünləri belə binalarda məskunlaşdırmaq mümkün olmadıqda və ya müəyyən yaşayış məntəqələrində əhali sıxlığı buna imkan vermədikdə onlar məcburi köçkünlər üçün xüsusi olaraq təşkil edilmiş düşərgələrdə məskunlaşdırılırlar. Düşərgələr yaşayış üçün zəruri tələblərə cavab verməlidir.

Məcburi köçkünlərin müstəqil olaraq müvəqqəti məskunlaşmasına o halda yol verilə bilər ki, bu digər şəxslərin hüquqlarını və qanuni maraqlarını pozmasın. Belə hallar mövcud olduqda müvafiq icra hakimiyyəti orqanları məcburi köçkünlərin həmin yaşayış məntəqəsi daxilində başqa yaşayış sahəsinə köçürülməsini təmin etməlidirlər.

Bundan başqa İnsan Hüquqları Avropa Məhkəməsinin Akimova Azərbaycana qarşı qərarında (Strasburq, 27 sentyabr 2007-ci il) qeyd olunur ki, məcburi köçkünlər müstəqil surətdə özlərinə yaşayış yeri taparkən digər şəxslərin hüquqlarını pozarlarsa, dövlət hakimiyyəti orqanlarının onları başqa yaşayış yerlərinə köçürməli olduğu barədə «Məcburi köçkünlərin və onlara bərabər tutulan şəxslərin sosial müdafiəsi haqqında» Qanunun 5-ci maddəsinin, eləcə də «Məcburi köçkünlərin məskunlaşdırılması Qaydaları»nın 4-cü maddəsinin tələblərini nəzərə alır. Belə görünür ki, bu işdə mənzildən çıxarılmaya dair məhkəmə qərarının icrasının təxirə salınması barədə qərar həmin maddələrə zidd olub. Belə olan halda, Məhkəmə hesab edir ki, müdaxilə Azərbaycan qanunvericiliyini pozub və ərizəçinin öz mülkiyyətindən maneəsiz istifadə hüququna zidd olub. Bu nəticə cəmiyyətin ümumi maraqlarının tələbləri ilə fərdin əsas hüquqlarının müdafiəsi tələbləri arasında ədalətli balansa riayət edilib-edilməməsini aydınlaşdırmağı lazımsız edir. İş üzrə 1 saylı Protokolun 1-ci maddəsi pozulub.

İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında Konvensiyanın Protokolunun (Paris, 20.III.1952) birinci maddəsi "mülkiyyətin müdafiəsi” ilə bağlıdır. 

İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin formalaşdırdığı hüquqi mövqeyə əsasən, "İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında” Konvensiyanın 1 saylı Protokolunun 1-ci maddəsinin birinci hissəsində nəzərdə tutulmuş "mülkiyyət” anlayışı müstəqil məzmuna malikdir. Maddi əşyalara sahiblik ilə məhdudlaşmır və milli qanunvericilikdəki formal təsnifatdan asılı deyil. (Saghinadze və başqaları Gürcüstana qarşı iş üzrə 2010-cu il 27 may tarixli Qərar, § 103). 

Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı "İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında” Avropa Konvensiyasına 1 saylı Protokolun 1-ci maddəsinə əsasən də, "hər bir fiziki və hüquqi şəxs öz mülkiyyətindən maneəsiz istifadə hüququna malikdir. Heç kəs cəmiyyətin maraqları naminə, qanunla və beynəlxalq hüququn ümumi prinsipləri ilə nəzərdə tutulmuş şərtlər istisna olmaqla, öz mülkiyyətindən məhrum edilə bilməz.”

Mülkiyyət hüququ Azərbaycan Respublikasında nəinki mülkiyyətçinin hüquqi təsbit olunmuş geniş səlahiyyətləridir (ona məxsus olan əmlaka faktiki sahib olmaq, öz tələbatlarının təmin olunması üçün təyinatından asılı olaraq bu əmlakdan istədiyi kimi istifadə etmək, əmlakın hüquqi müqəddəratını öz iradəsinə görə müəyyən etmək), həm də qüvvədə olan qanunvericilik çərçivəsində digər şəxslərin hüquq və qanunla qorunan maraqlarını pozmadan mülkiyyətçinin dövlət tərəfindən təminat altına alınmış həmin əmlak üzərində üstünlüyünə üçüncü şəxslərin müdaxiləsini aradan götürmək, bu zaman öz mülahizəsinə görə və maraqlarına uyğun hərəkət etmək səlahiyyətidir.

Göründüyü kimi, hazırkı icra işi üzrə qanunvericiliklə bu icra sənədinin icra edilməsini mümkünsüz edə biləcək yəni, icra hərəkətlərinin təxirə salınması, dayandırılması, icra sənədinə xitam verilməsi, geri qaytarılması kimi hallar müəyyən edilmir və Azərbaycan Respublikasının qanunverciliyi ilə bu qətnamənin icrasına mane yoxdur. 

Onu da qeyd edim ki, məcburi icra tədbirlərinin görülməsi və tətbiqi əsasları üçün kifayət qədər münbit zəmin yaranmışdır. Belə ki, borclu 10 ildən çoxdur ki, bu qətnamədən xəbərdardır və icrasından qəsdən, qərəzli şəkildə yayınır. Bu müddətdə icra məmurunun müvafiq protokoluna əsasən Sumqayıt Şəhər Məhkəməsi 2(060)-302/2021 saylı, 18.05.2021-ci il tarixli qərarı ilə G.Fərəcovanı İXM-nin 528-ci maddəsi ilə təqsirli bilib 500 (beş yüz) manat məbləğində cərimə etmişdir.

Aydın olur ki, borclu G.Fərəcova ona verilən inzibati cəza ilə islah olunmamış və məhkəmə qətnaməsini qərəzli şəkildə icra etmədiyi üçün onun barəsində daha ciddi və daha ağır cəza ilə ittiham edilməsi üçün İcra haqqında qanunun 82.3-cü maddəsinin tələbləri rəhbər tutulmaqla, icra sənədi qərəzli olaraq icra edilmədiyi üçün icra məmuru məhkəmə qərarını icra etməyə borclu olan şəxsin Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması haqqında müvafiq cinayətlərə dair işlər üzrə ibtidai istintaq aparan orqana icra xidmətinin rəhbəri (baş icra məmuru) tərəfindən təsdiq olunan təqdimat verməlidir.

Belə ki, Cinayət Məcəlləsinin 306.1-ci maddəsinə əsasən qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə qətnaməsini, hökmünü, qərardadını, qərarını və ya əmrini qərəzli olaraq icra etməmə və ya həmin məhkəmə aktlarının icrasına maneçilik törətməyə görə şəxs iki min manatdan dörd min manatadək miqdarda cərimə və ya üç yüz iyirmi saatdan dörd yüz səksən saatadək ictimai işlər və ya iki ilədək müddətə islah işləri və ya üç ilədək müddətə azadlığın məhdudlaşdırılması və ya üç ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılır.