"Sumqayıt hər birimizin evidir"

HAŞİYƏ: Namiq Həsən oğlu Əliyev (Məna) 1972-ci il noyabr ayının 1-də Sumqayıt şəhərinin Corat qəsəbəsində anadan olub. 12 yaşından məktəbdə yazdığı şeirlərlə tanınan Namiq Məna 13-14 yaşından el şənliklərində iştirak etməyə başlayıb. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetin Kino aktyorluq fakültəsini bitirib. O, söylədiyi meyxanalarla Namiq Məna kimi tanınmağa başlayıb. 30 ildir ki, bədihə janrı ilə məşğuldur. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Qubadlı rayon Bölməsinin sədridir.

- Bədihələrinizin birində deyirsiniz ki, universiteti 7 ilə bitirmisiniz. Bu, həqiqətənmi belədir?

- O hardasa 1993-94-cü illərin lent yazısıdır. Əslində bədihələrimin birində elə bir ifadə işlətmişəm. Amma həmin sözü zarafat xatirinə demişəm.

- Meyxanaya həmişə bədihə deyirsiniz. Niyə məhz bədihə?

- Bədihə ərəb sözü olub, bədahətən deyilən şeir anlamını ifadə edir. Meyxana isə fars sözüdür və içki mənasını verir. Siz görürsünüz ki, efir məkanında da mən həmişə bu fikirləri səsləndirərək gündəmə gətirmişəm. Amma məndən əvvəl Şeyx Nizami Gəncəvinin "Xəmsə”sində də bu fikir yer alıb:

Mən fikirlər ustadıyam, fəzilətim bir ümmandır.

Zamanlara, məkanlara hökm etməyim səmadandır.

Hər bədihəm, hər müəmmam yüz-yüz qəlbi fəth eyləyib.

Min-min canı satın alan eyhamlarım bir dastandır.

Meyxana sözünə gəldikdə isə Mirzə Ələkbər Sabir "Hophopnamə”sində deyir ki:

Gər min də maarif sözü dünyaya saçılsın,

Məktəbdə nə hörmət ki, о samana qaçılsın?

Meyxanada votqa vurarız, kam alırız biz,

Qafqazlılarız, məst olarız, nam alırız biz.

Və yaxud da Aşıq Ələsgər:

Haqq meyi İslama haram buyurur,

Dərd tüğyan eləsə, mey içmək olar.

Elə "Onu bağışlamaq olarmı?” filmində də bədihə sözündən istifadə olunub. Əslində bu, müzakirəli mövzudur. Mən öz yanaşma tərzimdən çıxış edərək bildirmək istəyirəm ki, bədihə sözü daha dolğundur. Filoloqlarımız Əzizə Cəfərzadənin, Manaf Süleymanovun da bu haqda böyük məqalələri var. Mən bunu alimlərin fikirlərinə istinadən söyləyirəm. O insana minnətdar olaram və öz təşəkkürlərimi bildirərəm ki, bizim janrın (bədahətən şeir söyləmənin) meyxana ilə bağlantısını izah etsin. Mən həmin bağlantının izahını vermələri üçün sizin sayt vasitəsilə bütün filoloqlara və bu sahəni bilən insanlara müraciət edirəm. İndi meyxana sözünün bədihə olduğunu qəbul etməyənlər bir vaxtlar özləri də ona bədihə deyirdilər.

- Namiq bəy, sizin Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Qubadlı Bölməsinə sədr seçilməniz birmənalı qarşılanmadı. Hətta AYB-nin katiblərindən biri bunun doğruluğunu təsdiq etsə də, digəri təkzib etdi. Bu barədə sizin də münasibətinizi öyrənmək istərdik...

- Əslində bu haqda mətbuata sizin saytdan məlumat sızmışdı. Mən heç bilmirdim ki, seçiləcəyəm. Sağ olsunlar ki, mənə etimad göstərildi və mən seçildim. Həmin vaxt bizim yaradıcılıq üzrə katibimiz İlqar Fəhmi, sədrimizin müşaviri də orada iştirak edirdi. İlqar müəllimlə əlaqə saxlayıb soruşduqda, o da bu məlumatı təsdiqləyib. Amma qayda belədir ki, seçiləndən sonra bu barədə katibliyin qərarı olmalıdır.

- Birliyə üzv olmağınız ədəbi camiədə necə qarşılandı?

- Hər kəs öz fikrində azaddır. Sadəcə olaraq söylənilən fikirlər faktlara istinadən olanda mən onu çox gözəl qarşılayıram. Mənə elə gəlir ki, biri haqqında fikir söyləməzdən əvvəl, gərək onu tanıyasan. Amma mənim sədr seçilməyimə qarşı qərəzli mövqedən yanaşanlar da oldu. Hətta biri yazmışdı ki, meyxanaçını sədr seçdilər. Mən başa düşmürəm, bədahətən şeir söyləmək bəyəm asandır ki?! Tarixə nəzər salsaq görərik ki, Seyid Əzim Şirvani, Şeyx Nizami Gəncəvi, Səməd Vurğun, Cəfər Cabbarlı və s. kimi böyük ədiblərimiz də bədahətən şeir deyirdilər. Hərə bir fikir bildirir, amma efir məkanlarından da biliriniz ki, mən ağlı başında və ali təhsilli biriyəm. Danışdığım, söylədiyim fikirlərin izahını verməyi bacarıram. Hamının fikrinə hörmətlə yanaşıram. Bilirsiniz, istedad elə bir şeydir ki, o insanlara Allah tərəfindən verilir. Amma tək istedada da arxalanmaq olmaz. İstedadın nəticəsini görmək üçün zaman lazımdır. Güman edirəm ki, hər şeyi birinci Allah, ikinci isə vaxt göstərəcək. Mənim sədr təyin olunandan bəri əsas məqsədim, məramım digər üç rayon da daxil olmaqla Qubadlının ziyalıları ilə birgə bütün potensialımı sərf edərək ədəbi mühitdə canlanma yaratmaqdan ibarətdir.

- Qubadlı yazıçıları və şairləri üçün hansı işləri görməyi planlaşdırmısınız?

- Qarşıda böyük planlarımız var. Bizim ilk tanışlığımız oldu və tədbirimizin gündəliyi ondan ibarət idi ki, mövcud problemlərlə və qarşıda bizi gözləyən işlərlə tanış olaq. Bundan başqa məktəblərdən şagirdləri də dəvət etmişdik. Eyni zamanda rayonun ziyalıları da tədbirdə iştirak etdi. Nəzərdə tutmuşam ki, hər həftə bir orta məktəbdə görüş keçirək və oradan istedadlı yeniyetmələri birliyimizə dəvət edək. Bilirsiniz, istedadlı insanların əksəriyyətində həya olur, amma istedadsızlar üçün qapını bağlayırsan, pəncərədən gəlirlər. Sumqayıtda, bölgələrdə yetəri qədər istedadlı gənclərimiz var və mən düşünürəm ki, onlarla görüşlər təşkil etmək həmin gənclərə stimul, dəstək verir. Bizim sədrimiz Anar müəllim yaxın vaxtlarda Sumqayıta gəlmişdi. Həmin görüşdə mən də iştirak edirdim. Anar müəllimin də tövsiyələri, tapşırıqları, yeniyetmələri, şagirdləri cəlb etməklə bağlı oldu. Daha sonra biz Yazıçılar Birliyinin üzvləri ilə birgə hərbi hissələrdə görüşlər keçirməyi düşünürük. Bundan başqa Allahın izni ilə jurnal dərc etdirməyi və kitab şəklində hansısa şairin, istedadlı gəncin yaradıcılıq fəaliyyətini əks etdirən kitab çap etdirməyi planlaşdırırıq. Yaxud da Yazıçılar Birliyinə üzv olmaq istəyən, lakin ola bilməyən istedadlı, amma kənarda qalan şəxsləri öz səlahiyyətlərim daxilində Yazıçılar Birliyinə üzv olmalarına yardımçı ola bilərəm. Planlarımızda gəncləri həvəsləndirmək üçün efir məkanında şeir müsabiqələri təşkil etmək də var. Sözün açığı bu kimi planlarımız çoxdur.

- Müsahibələrinizin birində sizi öldürmək istədiklərini bildirmisiniz. Sizcə, bunu kim edə bilər? Bu hal bir daha təkrarlanıbmı?

- Bu hadisə 1992-ci ildə baş verib. Yeməyimə məni öldürmək üçün balaca mismar atmışdılar. Amma arzuları ürəyində qaldı. Hər şey Allahın əlindədir. O istədiyi vaxt insanı ucalda və ya yerə endirə bilər. Təbii ki, insanın ağlı, düşüncəsi də böyük rol oynayır. İnsan gərək harada və necə davranacağını bilsin. Elə bir şübhələndiyim adam yoxdur. Həmin hadisədən sonra bir az məsuliyyətli olmağa çalışıram. Onu deyim ki, bu hal bir daha təkrarlanmayıb, yəqin hələ də üzərində işləyirlər. (gülür)

- Əksər bədihəçilər hazırda bədihələrini mahnı şəkilində oxuyurlar. Sizcə, belə oxumaq onların daha tez şöhrət qazanmaq istəklərindən irəli gəlmir ki?

- Bu analoqu olmayan janrdır. Bədahətən şeir demək istedad tələb edir. Elə sənət adamları var ki, insanları çəkib arxasınca aparır. Amma elələri də var ki, özü düşüb insanların arxasınca gedir. Mən efir məkanına da baxıram, deyirlər ki, biz məclisdəkilərin istəyinə uyğun hərəkət edirik. Məncə, bu, yanlışdır.

- Sizin Nazilə Səfərli ilə sevgi şeiriniz tamaşaçıların diqqətini çəkmişdi. Hətta bəzi xəbər saytları "Namiq Məna şairəyə şeiri ilə "sevgi etirafı” etdi” başlığıyla xəbər yazmışdılar. Bununla bağlı nə demək istərdiniz?

- O vaxtlar Qulu Əsgərov oxuyurdu: "Sev ki, sevən mərd olar, sevməyən namərd olar”. Sevgi elə bir duyğu, elə bir hissdir ki, sevən insan həqiqətən mərd olur. Mənim bu haqda kiçik bir beytim də var :

Sevgisiz puç imiş hər şey dünyada

Dön geri, bu eşqi vermədən bada

Sənli günlərimi saldıqca yada

Sənsizlik odunda bişirəm sənin

Görəsən, yadına düşürəm sənin?

Nazilə Səfərli ilə dediyimiz şeirə gəldikdə isə orada ciddi bir şey yox idi.

- Sizin haqqınızda çox zaman eqoist biri olduğunuz deyilir. Sizcə, bu söz-söhbət nədən irəli gəlir?

- Mənim ən xoşuma gəlməyən şey təkəbbürlülük və özündən razılıqdır. Düzdür, özümə hörmət edən adamam, şit hərəkətləri xoşlamıram. Təbii ki, mənim də nöqsanlarım, səhvlərim var. Mən həmişə dostlarıma da deyirəm ki, məni yalnız tərifləməsinlər, nöqsanlarımı da desinlər. Belə olduğu halda, mən də səhvlərimi düzəltməyə çalışıram. Hərənin bir cür xasiyyəti var və hər kəs digərinin xarakterinə başqa aspektdən yanaşır. Amma bayaq da dediyim kimi, fikrlərin faktlara istinadən söylənilməsinin tərəfdarıyam.

- Hansı bədihəçi ilə deyişməniz daha çox yadda qalıb?

- Daha çox yaddan qalan Allah rəhmət eləsin Məşədi Baba, Elçin Maştağalı ilə deyişməyimdir. Məşədi Baba qeyri-adi istedada malik bir şəxs idi. Yenə də deyirəm bədihə elə bir janrdır ki, bir də görürsən söz küsür səndən, dilinə gəlmir. Təbii ki, burada vərdiş və mütaliə də böyük rol oynayır. Amma bəzən uşaq konfet tapan kimi bir söz tapırsan və elə sevinirsən ki... Mənim hazırda bədihə janrı haqqında da planlarım var, çünki Sumqayıtda yetəri qədər istedadlı gənclərimizin olduğunun fərqindəyəm. Sovet dövründə bu janra münasibət çox fərqli idi. Şəxsən mənim valideynlərim istəmirdilər ki, bədihə ilə məşğul olum. Biləndə ki, mən də bədihə deməklə məşğulam, atam ciddi şəkildə münasibət bildirdi ki, olmaz. Çünki o vaxt elə bir fikir formalaşmışdı ki, spirtli içki və ya hansısa psixotrop dərman qəbul etməsən, bədihə deyə bilməzsən. Məqsəd isə bu janrı gözdən salmaq idi. Amma hazıra bədihə deyənlərin arasında xeyli sayda ibadət əhli də var. O vaxt bir jurnalist Ağasəlim Çıldağa sual vermişdi ki, bəs deyirlər içməsən, bədihə demək olmaz. O da cavab vermişdi ki, onda gərək rusların hamısı bədihəçi olsun. (gülür)

- Oğlunuz Mənanı niyə bu sahəyə yönləndirmədiniz?

- Məna özünün istədiyi sahəyə istiqamətlənib. Bir mahnı oxuyub ki, 7 milyondan çox baxış sayı var. Onun niyə qarşısını alıb, sədd çəkim ki?! Seçim daim onun özündədir. Mən onun nə yazılarına, nə də ki, oxu tərzinə müdaxilə etmirəm. Sadəcə olaraq, arada fikrimi bildirirəm ki, bunu belə etsən, daha yaxşı olar, məclisə gedəndə oturuşuna-duruşuna fikir ver və s.

- Sizcə bu sənətdə ali təhsil vacibdirmi?

-Ali təhsil həyatda çox önəmlidir. Universitetin yeməkxanası belə adama nəsə verir. Çünki orada aparılan müzakirələrdən nəticə çıxaraq özünü ələ almağa çalışırsan. Düzdür burada genetik faktorların, ətraf mühitin də rolu böyükdür. Amma yenə də deyirəm, ali təhsil mütləqdir.

- Namiq Məna şöhrətini itirməkdən qorxurmu?

-Təbii ki, hər şey Allahın əlindədir. Bir səhv davranışınla və ya hərəkətinlə bütün karyeranı məhv edə bilərsən. Qorxu deməzdim, amma məsuliyyət var. Mən adicə dostlarımla belə oturanda o məsuliyyəti üzərimdə hiss edirəm.

- Müsahibələrinizin birində demisiniz ki, bədihəçilərin fonaqrama oxuması qəbuledilməzdir. Amma zaman keçdi sizin özünüzün də efir məkanında fonaqrama oxuduğunuzun şahidi olduq...

-Televiziya kanalına qonaq gedirsən və orada istədiyini etmək mümkün olmur. Hər kanalın və ya verilişin özünün qayda-qanunları var. Amma əlbəttə ki, mən yenə də öz fikrimdə qalıram, fonaqrama oxumağın əleyhinəyəm. Siz mənim müsahibəmə də baxsanız, orada istisna halları qeyd etdiyimi görərsiniz. Çünki mən həmişə düşünüb danışıram və dediyim hər sözə cavabdehəm.

- Sumqayıt sizin üçün hansı anlamı ifadə edir?

- İnandırım sizi ki, hansısa xarici ölkəyə səfər edəndə və yaxud öz bölgələrimizin hansınasa gedib-qayıdanda Sumqayıtın girişinə ki, daxil olmuram, onda elə bil mənə yeni nəfəs verilir.

Son dövrdə Sumqayıtda hər sahədə gedən yüksək inkişaf hamımızı çox sevindirir. Mən bu inkişafa bir bədihə də yazmışdım:

Günü-gündən gözəlləşir bizim Sumqayıt şəhəri

Səhər qum üstündə ləpir, dəniz dalğalarını öpür

Günəş şəfəqlərini səpir, xumarlandırır Xəzəri

Günü-gündən gözəlləşir bizim Sumqayıt şəhəri.

Sonda da demişdim:

Bulvarımız lap təzədir, zəhmətkeş əllər bəzədib

Sanki canlı möcüzədir, möhtəşəm sənət əsəri

Bizim Sumqayıt şəhəri.

-Bu sualı vermək artıq bizdə adət halını alıb. Şəhərimiz getdikcə gözəlləşir, inkişaf edir. Bəs sizcə Sumqayıtda nə çatışmır?

- Bəzən bulvarda gəzərkən görürsən ki, iki-üç nəfər gənc yanaşı gedir və danışıq tərzlərinə fikir vermirlər. Və yaxud da əllərindəki tumun qabıqlarını yerə tökürlər. Bu kimi hallar insana təsir edir. Biz düşünməliyik ki, Sumqayıt hər birimizin evidir. Hərdən Bakıdan qonaqlar gələndə bulvarımızı görüb o qədər tərifləyirlər ki... Mən Sumqayıtda doğulub- böyümüşəm. Buranın qaranlıq küçələrini, tramvay-trolleybuslarını görmüşəm və hamısı mənim xatirimdədir. Ona görə də deyə bilərəm ki, hazırda Sumqayıtda istər təhsil, istər səhiyyə, istərsə də digər sahələrdə yüksək inkişaf gedir.

- Son olaraq nə demək istərdiniz?

- Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Qubadlı Regional Bölməsi ilk dəfədir ki, yaranıb. İnandırım sizi ki, mənim eşitdiyimə görə, belə bir bölmənin yaranması üçün çox çalışıblar. AYB-nin sədri Anar müəllim, onun müşaviri Rauf müəllim, Qubadlı rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Malik müəllim İsaqov, İlqar Fəhmi, Rəşad Məcid, Çingiz Abdullayev, Fikrət Qoca və bu kimi dəyərli şəxslərin hamısına minnətdaram ki, mənə etimad göstərdilər. Mən yaxınlarda eşitdim ki, şeirlərim dərc olunanda Qulu müəllim də fikir bildirərək onlarda poetika olduğunu vurğulayıb. Mədəniyyət, incəsənət elə bir sahədir ki, kiçik bir nüans belə insanı ruhdan sala bilər. Amma insana şərait yaradılanda, qayğı göstəriləndə o, daha da həvəslənir.

Elnarə Salamova

Xeberle.com