Təhsil sahəsindəki bitib-tükənməz problemlər kifayət qədərdir. Bu sahədə elə problemlər var ki, ilk baxışdan bir o qədər nəzərə çarpmasa da, təhsilin keyfiyyətinə birbaşa təsir göstiərir. Məsələn, orta məktəblərdə olan şagird sıxlığı.

Əyalətləri demirik, Sumqayıtın orta təhsil müəssisələri üçün xarakterik olan bu məsələ illərdir həllini tapmır.

Hazırda Sumqayıt şəhərinin bir sıra məktəblərində şagird sıxlığı yaranıb. Vəziyyət o yerə çatıb ki, bir sinifdə şagirdlərin sayı 35-40, bəzi hallarda isə daha çox olur.

Belə ki, valideynlər bir sinifdə uşaq çox olduqda təhsilin keyfiyyətinin aşağı düşdüyünü, müəllim tərəfindən hər uşağa ayrılan diqqətin azaldığını iddia edirlər.

Belə bir halda müəllim bir dərs ərzində neçə uşağı dinləyib sonra da yeni dərsi izah edə bilər?! Bütün şagirdlərə vaxt ayırmaq, görüləsi işləri çatdırmaq müəllimdən əlavə bir bacarıq tələb edir. Nəzərə almaq lazımdır ki, nə müəllim, nə də şagird robot deyil. Birincilərlə qısa müddətdə daha yaxşı formada məşğul olmaq, onları öyrətmək də mümkün deyil. Bütün bunları nəzərə alaraq, 35-40 şagird olan sinifdə keyfiyyətli dərs gözləmək də məntiqli deyil.

Bunun fonunda onlardan bilik tələb etmək absurd məsələdir.

Müəllimlər də deyirlər ki, hər uşağın qavrama qabiliyyəti eyni deyil və şagirdlərin siniflərdə çox olması tədrisin keyfiyyətinə birbaşa təsir edir.

Buda istər-istəməz valideynləri məcbur edir ki, övladlarını əlavə maddi vəsait ödəməklə repetitor hazırlığına göndərsinlər.

Azərbaycan Təhsil Şurasının sədri, professor Əjdər Ağayev deyir ki,təhsil qanununa görə, hər bir sinifdə maksimum 25 şagird olmalıdır. Ancaq bizim məktəblərin ibtidai siniflərində 30-40 şagird olur: "Elə yuxarı siniflərin özündə də kifayət qədər şagird sıxlığı yaşanır. Bu qədər uşağa dərs demək də müəllim üçün müəyyən çətinliklər yaradır. Halbuki, qəbul olunmuş pedaqoji tələblərə görə, bunlar qəbul olunmur.”

Araşdırmamıza görə Sumqayıtda elə məktəblər var ki, orada ibtidai sinifdə şagirdlərin sayı hətta 47 nəfərə çatır.

Orta sıxlıq 30 nəfərdir

Təhsil şöbəsinin məsul işçisi Sübhi Məmmədov Xeberle.com-a bildirib ki, 2016-2017-ci tədris ilində Sumqayıtda 5930 nəfər şagird I sinfə gedib. O, qeyd edib ki, şagirdlər 199 sinifdə komplektləşdirilib. Şagirdlərin sayı ötən tədris ili ilə müqayisədə 400 nəfər, siniflərin sayı isə 4 sinif çoxdur. Orta hesabla bir sinifə 30 nəfərə yaxın şagird düşür. Ötən il isə bu rəqəm 28,5 olub. Təhsil şöbəsinin sözçüsü bu ilki statistik məlumatların məktəblər üzrə hazır olmadığını deyib.

Ötən tədris ilinin statitik göstəricilərinə nəzər saldıqda heç də vəziyyətin yaxşılığa doğru deyil, əksinə pisə doğru dəyişdiyini qeyd etmək olar. Məsələn ötən tədris ilində 1 nömrəli məktəbdə bir ibtidai sinifdə 33, 35 nömrəli məktəbdə 33, 4 nömrəli məktəbdə 35, 11 nömrəli məktəbin rus bölməsində 37, Nizami Gəncəvi adına Texniki və Təbiət Elmləri liseyində 41şagird olub.

Qaninvericilik: bir sinifdə 20 şagird və 36-42 m2

Nazirlər Kabinetinin 13 yanvar 2011-ci il tarixli, 5 nömrəli qərarı ilə təsdiq olunmuş "Ümumtəhsil məktəbinin Nümunəvi Nizamnaməsi”nə əsasən, ümumtəhsil məktəblərində siniflər şagirdlərin sayı 20 nəfər olmaqla müəyyən edilir. Zəruri hallarda mövcud qanunvericiliyin tələbləri gözlənilməklə, siniflər şagirdlərin sayının 20 nəfərdən az olmasıyla təşkil oluna bilər.

Nazirlər Kabinetinin "Ümumtəhsil məktəbinin Nümunəvi Nizamnaməsi”nə dəyişikliklər edilməsi haqqında” 19 yanvar 2012-ci il tarixli qərarında da qeyd olunub ki, bir sinifdə şagirdlərin ümumi sayı 20 nəfərə çatmadıqda mövcud şagird sayı ilə sinif təşkil edilməsinə yol verilir.

Mövcud qaydalara (Nazirlər Kabinetinin 19 yanvar 2012-ci il tarixli, 9 saylı qərarı) görə, bir sinifdə şagirdlərin sayı 30 nəfərdən çox olduqda, yaxud şagirdlərin bir sinifdə tədrisinə sinif otağının ölçüsü imkan vermədikdə həmin sinif üzrə ikinci paralel sinif təşkil olunur.

Digər bir qərara nəzər salaq. "Təhsil müəssisələrinin tikintisinə, maddi-texniki təchizatına dair vahid normalar, ümumi sanitariya-gigiyena tələbləri, şagird yerləri ilə təminat normativləri”nin təsdiq edilməsi haqqında 03.08.2012-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 171 nömrəli qərarının 2.3.1 saylı bəndində isə qeyd olunur ki, Ümumi təhsil müəssisələrində siniflər şagirdlərin sayı 20 nəfər və sahəsi 36-42 m2 olmaqla təşkil edilir.

Həmin qərarın 2.3.12 saylı bəndində isə bildirilir ki, Dərslər üzbəüz siniflərdə keçirilən zaman otaqların sahəsi bir şagirdə 2,0-2,5 m2, qrup formasında və fərdi məşğələlər qaydasında aparılarkən isə bir şagirdə 3,5 m2 sahə ilə hesablanır.

Şagird sıxlığı fəsadlara yol açır

Üstəlik orta məktəblərdə təlim-tərbiyə alan uşaqların vaxtaşırı sağlamlığında problemlərin yaranması, qrip və kəskin respirator viruslara yoluxması valideynləri ən çox narahat edən məqamdır.

Həkim Natiq Əsgərov deyir ki, bu gün məktəblərdəki siniflərdə yaranmış sıxlıq uşaqların səhhəti üçün təhlükədir. Onun sözlərinə görə, sinif otaqlarını hər tənəffüsdə havasının dəyişdirilməsi də şərtdir: "Sinif otağında şagirdlərin sayı ilə onlara düşən sahə tərs mütənasib olduqda, sinifdə karbon qazının miqdarı artır. Bundan əlavə hər uşağın mikroflorası var. Nəfəs aldıqda ətrafa mikroflora yayılır. Bununla yanaşı, hər insanın dərisindən üzvü maddələr ayrılır. Həmin dəri qopmaları havaya keçir. Bütün bunlar karbon qazının artmasına gətirib çıxardır. Karbon qazının artması isə, uşaqın beyninin yorulmasına, beyninin qidalanmasına mənfi təsir göstərir. Üzvü madddələr, mikoflora sinif otağında havanı çirkləndirir. Bu isə hava-damcı yolu ilə virusların yayılmasına gətirib çıxardır”.

Həkimin sözlərinə görə, məktəblərdə sıxlığın qeyri-bərabər olması tədrisin keyfiyyəti ilə də bağlıdır: "Elə məktəblər var ki, yanaşı olsalar da, birində şagird sıxlığı çoxdur, digərində hər sinifdə 20 şagird yoxdur. Bu məktəblərdə tədrisin keyfiyyəti ilə bağlıdır. Ancaq çox təəssüf ki, valideynlər çox vaxt təhsili əsas götürürlər. Uşaqların sağlamlığını isə heç düşünmürlər. Başa düşməlidirlər ki, uşağın sağlamlığı birincidir, şagird sağlam olmalıdır ki, təhsil ala bilsin. Çox təəssüf ki, bu gün valideynlər öz yaxınlarında şagird sıxlığı az olan məktəbi qoyub, uşağını bir sinifdə 40-45 şagird olan məktəbə qoyurlar. Bunun isə uşağın sağlamlığına göstərəcək mənfi təsirini düşünmürlər".

Həmsöhbətimiz qeyd edir ki, Nazirlər Kabinetinin 2012-ci il 3 avqust tarixli 171 nömrəli qərarı var. O qərarda təhsil müəssisələrində şagird sıxlığı, hər şagirdə düşən sahə, eləcə də hava gösərilib: "Bu qaydada göstərilib ki, uşaq müəssisələrində tam orta məktəblərdə 1 uşağa düşən sahə 2,5 kvadratmetr olmalıdır. Otağın hündürüyü isə 3 metrdən az olmamalıdır. Bu ənənəvi, rontal tədris üçün nəzərdə tutulub. Yəni müəllimin masası sinifdəki şagirdlərin partası ilə üz-üzə olduğu şəkildə. Qeyd edim ki, 20 dəqiqə ərzində, bir insan üçün, 9 kubmetr hava lazımdır. Uşaqlar üçün bu bir qədər azdır. Bunu da təmin etmək üçün, 3 kvadrtmetr metr sahə lazımdır. Ümumiyyətlə NK-nın qərarı ilə təsdiqlənmiş qaydalara görə, sinifdə uşaqların sayı 24-dən çox olmamalıdır. Bu rəqəmdən artıq şagird sayı pedaqoji və psixoloji cəhətdən düzgün qəbul olunmur”.

Həmsöhbətimiz onu da vurğuladı ki, məktəblərdə iki yerlik masalar yerləşən sıraların arasında 60 sm-dən az olmayaraq yerləşdirilməlidir.

Nə etmək lazımdır?

Bəzən məktəblərdə şagird sıxlığını və əlavə siniflərin açılmamasını maliyyə problemləriylə əlaqələndirirlər. Maraqlısı odur ki, əgər həqiqətən də problemin kökündə maliyyə məsələsi durursa onda niyə 5 yaşlı uşaqların tədrisə cəlb olunması üçün hazılıq sinifləri yaradılır?

Maliyyə var, ixtisaslı kadrlar var, qalır bu sıxlığını aradan qaldırılmasına. Hər halda bunu Təhsil Nazirliyində daha yaxşı bilirlər. Yeni siniflər açılmalı,ixtisaslı kadrlar işə cəlb olunmalıdır. Belə olan təqdirdə uşaqlarımız da sağlam mühitdə təhsil alar,tədrisin keyfiyyəti də artar,üstəlik müəllimlərimiz də illərlə iş axtarmaq bəlasından qurtularlar.

Artıq Təhsil Nazirliyinin Maliyyə idarələri bunu nəzərdən keçirməli müvafiq addımlar atılmalıdır.

Ramil Zeynallı,

Xeberle.com