3 minə yaxın QHT qeydiyyatdan keçsə də, ötən il onların yalnız yarısı maliyyə hesabatı verib 
Ölkəmizdə qeydiyyata alınmış 3 minə yaxın QHT olsa da, heç də onların hamısı eyni dərəcədə aktiv fəaliyyət göstərmir. Bunun səbəbini öyrənmək üçün QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının nəşr etdiyi “Azərbaycan qeyri-hökumət təşkilatları” sorğu-məlumat kitabına müraciət etdik. Onu da deyək ki, adətən hansısa mövzu üzərində işləyəndə ekspertlərin fikirlərinə ehtiyacımız olur. Amma QHT-lərin adlarının, fəaliyyət istiqamətlərinin, ünvanlarının, telefon nömrələrinin də yer aldığı “Azərbaycan qeyri-hökumət təşkilatları” sorğu-məlumat kitabına üz tutanda əksər vaxtlarda cəhdimiz puç olur. Çünki mindən artıq QHT barədə məlumatın yer aldığı kitabda zəngimizə və sualımıza cavab verən QHT nümayəndəsini demək olar ki, çətinliklə tapırıq. Bu dəfə də 20-yə yaxın QHT ilə əlaqə saxladıq. Məlum oldu ki, 5-10 ildən artıqdır mövcud olan QHT-lər əslində aktiv fəaliyyət göstərmirlər. Bu illər ərzində isə ya bir layihə həyata keçirib, ya da ümumiyyətlə, layihə üzərində işləməyiblər. Söhbətləşdiyimiz QHT rəhbərinin çoxu fəaliyyət göstərməmələrinin səbəbini belə açıqladılar ki, “bir neçə dəfə layihə vermişik, amma qəbul olmayıb”.

Aqroemalavanqard İctimai Birliyinin rəhbəri Vahid Həsənov da təşkilatlarının 2002-ci ildə yaranmasına baxmayaraq cəmi bir layihə gerçəkləşdirdiklərini dedi. 
Onu da deyək ki, dünyada, elə ölkəmizdə də layihələri dəstəkləyən təşkilat təkcə QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurası deyil. Digər tərəfdən isə belə bir sual ortaya çıxır ki, QHT-lərin missiyası QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasına layihə verib maliyyə dəstəyi almaqdanmı ibarətdir? 

Yaranışının məqsədi qrant almaq olan QHT-lər

QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının sədri Azay Quliyev də jurnalistlərə açıqlamalarında məqsədi qrant almaq olan QHT-lərdən narazılığını bildirib: “Elə QHT-lər var ki, nə layihə yazmağı, nə də hansı işləri həyata keçirdiyini dəqiq bilmirlər. QHT-lərin bəziləri sadəcə, qrant almaq xətrinə layihə yazırlar. Elə QHT-lər də var ki, yaranışının məqsədi yalnız qrant almaqdır”. 
Azay Quliyevin fikrincə, bu, QHT-lərin fəlsəfəsinə missiyasına uyğun deyil. 

3 min QHT-in 1500-ündən xəbər var

QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurası katibliyinin icraçı direktoru Fərasət Qurbanov bizimlə söhbətində bildirdi ki, 3 minə yaxın QHT qeydiyyatdan keçsə də, ötən il 1500-dən bir qədər çox QHT Maliyyə Nazirliyinə hesabat verib: “Bu da o deməkdir ki, 1500-dən çox QHT-nin fəaliyyəti bu və ya digər formada hiss olunur və yaxud da onlar hər hansı formada mövcuddurlar. Təbii ki, bunların içərisində aktiv, zəif QHT-lər də, fəaliyyəti olmayan QHT-lər də var. QHT-lərin qeydə alınması və ləğv olunması səlahiyyəti yalnız QHT-lərin müraciətinə əsasən, müvafiq qanunvericilik orqanı tərəfindən həyata keçirilə bilər. Belə məsələlər QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şuranın səlahiyyətinə aid deyil”. 

Vətəndaş cəmiyyətinin əsas missiyası odur ki...

F.Qurbanov deyir ki, ümumiyyətlə, QHT-lərin əsas missiyası ictimai problemlərin həllinə vətəndaşların könüllü olaraq cəlb edilməsindən ibarətdir: “Bunun üçün hansısa bir qurumun maliyyə yardımı o qədər də vacib deyil. Yəni bir qrup ictimai fəal insan peşəsindən asılı olmayaraq bir araya gələrək hansısa bir ictimai problemin həllinə öz əməyini könüllü olaraq sərf edir. QHT-lərin fəaliyyətinin fəlsəfəsi məhz bundan ibarətdir. Məsələn, insanlar hansısa bir ərazinin ekoloji vəziyyətini yaxşılaşdırmaq, ya ağac əkmək, küçəni təmizləmək istəyirsə hər hansı maliyyə yardımına, dəstəyinə ehtiyac yoxdur. İnsanlar bir araya gəlib ərazini tullantılardan təmizləyə, ağac əkə bilərlər. Yaxud həkim qrupu QHT yaradaraq işdən sonrakı vaxtını imkansız, sosial müdafiəsi zəif insanları müayinə etməklə keçirir, onlara pulsuz reseptlər yazmaq istəyirlərsə, həmin həkimlərə maliyyə yardımı lazım deyil və s. Bir sözlə, vətəndaş cəmiyyətinin fəlsəfəsində məhz könüllülük, ictimai problemin həllində vətəndaş təşəbbüsü, vətəndaş töhfəsi durur. Əlbəttə, bu cür vətəndaş töhfələri daha geniş miqyasdadırsa, daha uzun müddətlik müdaxilə tələb edən məsələdirsə, əlbəttə, belə məsələlərdə həmin ictimai təşkilatlar həm dövlət qurumuna, həm ayrı-ayrı donorlara müraciət edib layihələ həyata keçirə bilərlər. Ayrı-ayrı sahələr üzrə ixtisaslaşmış qurumlar, mütəxəssislərdən ibarət bir beyin mərkəzi ola bilər ki, onlar istehsal etdikləri məhsulları maraqlı tərəflərə sata bilərlər. Belə olan halda, bu, niyə də insanların iş yerinə çevrilməsin. Həmin QHT-lər həm dövlət qurumlarına, həm özəl sektora, həm yerli özünüidarəetmə orqanlarına öz xidmətlərini təklif edə, onların sifarişlərini yerinə yetirərək pul qazana bilərlər. Bu, normal yanaşmadır və istənilən QHT belə layihələrlə özünə daimi bir iş yeri də yarada bilər”. 

“Bunu təbii qarşılamaq lazımdır”

Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqasının sədri Sahib Məmmədovun fikrincə, qeydiyyatdan keçən bütün QHT-lərin fəaliyyət göstərməməsi təbii haldır: “Vətəndaş cəmiyyətinin daha əvvəllər formalaşdığı cəmiyyətlərdə də bu, belədir. Yəni hər qeydə alınmış, özünü bəyan etmiş QHT fəal olmur. Daimi fəaliyyət göstərən QHT-lərlə yanaşı, epizodik fəaliyyəti olan, yaxud mütəmadi fəaliyyət göstərməyən QHT-lər də olur. Bu təcrübə Qərb ölkələrində də, Şərqi Avropa ölkələrində də var. Elə QHT-lər var ki, onların maliyyə resursları məhduddur, davamlı maliyyə resursları əldə etmirlər. Yalnız maliyyə resursları əldə etdikləri halda epizodik fəaliyyətlə məşğul olur, yenidən fəaliyyətləri hüquqi baxımdan donmasa da, vergi orqanlarında boş hesabat verirlər”. 

S.Məmmədov QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasından maliyyə ala bilməyən QHT-lərə üzünü tutaraq bildirdi ki, elə vətəndaş cəmiyyətləri var ki, dövlətin QHT-lərə dəstəyi olmayanda da fəaliyyətləri yox idi: “QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının maksimal potensialı ildə təxminən 300 civarında QHT-yə dəstək verməkdir. Bundan artığını maliyyələşdirməyə QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə imkanı çatmır. Şura mövcud resurslar çərçivəsində maksimal olaraq QHT-lərin əksəriyyətini əhatə etməyə səy göstərir. Amma bir sıra QHT-lərin dəfələrlə Şuraya müraciət edib, dəstək ala bilməməsi onunla bağlı ola bilər ki, QHT-lərin əksəriyyəti zəruri sənədləri düzgün toplayıb şuraya təqdim edə bilmir və ilkin seleksiya etapından keçə bilmirlər. Yaxud bəzi təşkilatlar layihələri keyfiyyətli yazmır, ya da bəzi təşkilatlar kiməsə layihəni yazdırır, amma şura görür ki, həmin təşkilatın maliyyəni idarə etmək üçün potensialı yoxdur və riskə gedib maliyyə ayırmır. Yəni, əsas səbəblər bunlardır”. 

Qeyd edək ki, Azərbaycanda hər min nəfər vətəndaşa 3 QHT düşür. Fəaliyyətdə olan QHT-lərin 300-ü keçmədiyini nəzərə alsaq, bu rəqəmin daha az olduğunu görərik. Gürcüstanda bu rəqəm 22, Litvada 53, Slovakiyada 60, Çexiyada 67-dir. 

/kaspi.az/