Məlum olduğu kimi, Azərbaycanda Media Ombudsmanının səlahiyyətlərini İnsan hüquqları üzrə müvəkkil Elmira Süleymanova yerinə yetirir. Lakin jurnalistlərin Media Ombudsmanının fəaliyyətinə birmənalı münasibəti yoxdur. Bəziləri bu təsisatların ayrılmasının tərəfarıdır. Qeyd edilir ki, hər təsisata ayrı şəxs rəhbərlik etməlidir.
Modern.az saytı bununla bağlı media nümayəndələrinin nə düşündüyünü araşdırıb. Görəsən onlar Media Ombudsmanı ilə İnsan hüquqları üzrə müvəkkilin səlahiyyətlərinin ayrılması barədə nə düşünürlər?
"Şərq” qəzetinin redaktoru Ayyət Əhməd deyir ki, Media Ombudsmanı ilə İnsan hüquqları üzrə müvəkkilin səlahiyyətlərinin ayrılması çox vacibdir:
"Əlbəttə, Media Ombudsmanı ilə İnsan hüquqları üzrə müvəkkilin səlahiyyətlərinin ayrılması çox vacibdir. Belə olarsa, media və media nümayəndələrinin hüquqlarının qorunmasına daha çox diqqət ayrılacaq. Media hər bir ölkənin çox həssas yeridir. Bu gün medianın apardığı informasiya savaşı, cəbhədəki silahlı toqquşmalardan daha təhlükəli və qorxuludur. Yəni informasiya savaşında qalib gələn ordu, əzələ savaşında mütləq zəfər çalır. Onu da deyim ki, dünya statistikasına baxsaq, görərik ki, media sahəsində çalışan insanların öldürülməsi halı digər sahələrdə baş verən oxşar hadisələrdən çoxdur. Jurnalistika çox riskli və təhlükəli peşədir. Jurnalistikanın prinsiplərindən, qızıl qaydalarından biri də odur ki, cəmiyyətədə haqq, hüququ tapdanan insanlar, vətəndaşlara dəstək göstərsin”.
Jurnalist düşünür ki, media nümayəndələri üçün ayrıca ombudsman aparatına ehtiyac var:
"Media ədalət çarçısıdır. Ümumi anlamda götürsək, bu gün hansısa jurnalistin hüququ tapdanırsa, bununla məşğul olmalı olan qurumlar, işlərinin çoxluğundan və ya yaş həddindən irəli gələn qeyri-aktivlik səbəbindən məsələ ilə maraqlana bilmirlərsə, deməli media və media nümayəndələri üçün ayrıca bir ombudsman aparatına ehtiyac var. Düzdür, Azərbaycanda media nümayəndələrinin hüquqlarının davamlı şəkildə pozulduğunu iddia etmirik. Amma bütün dünya ölkələrində olduğu kimi, bizdə də bu hal var və yaşanır. Son zamanlarda cəmiyyətimizdə, məxsusi olaraq məmurlar, komitə sədrləri və bəzi deputatlar arasında belə meyl yaranıb ki, mediaya düşünmədən danışırlar, jurnalist olduğu kimi yazanda isə təkzib edirlər. Hətta bəzən jurnalistləri məhkəməyə verib, qazanırlar. Bir sözlə, media cəmiyyətin güzgüsü olduğu üçün o güzgünü təmiz və səliqəli saxlamaq lazımdır”.
Publika.az saytının redaktoru Aqil Lətifovun sözlərinə görə, Media Ombudsmanı uzun illərdir ki, müzakirə olunan məsələlərdəndir: "Zaman-zaman bu məsələ gündəmə gətirilir, ətrafında heç bir nəticəsi olmayan müzakirələr aparılır və növbəti müzakirələrə qədər unudulur. Növbəti müzakirələrdə yenə eyni cümlələr sərf edilir. Amma əfsuslar olsun ki, bu müzakirələr də nəticəsiz qalır, Media Ombudsmanı isə dillərdə yaşayır.
Bildiyiniz kimi, Azərbaycan qanunvericiliyinə uyğun olaraq ölkədə Media Ombudsmanı institutunun yaradılması nəzərdə tutulurdu. Lakin 2010-cu ildə bu səlahiyyət Ombudsman Aparatına verildi. Bugünədək qurumun fəaliyyəti ilə bağlı hansısa məlumatın olmaması şübhəsiz ki, uğursuz fəaliyyətin xəbərçisidir. Əslində bu səlahiyyət Ombudsman Aparatına veriləndə vəziyyətin necə olacağını təxmin etmək çətin deyildi. Çünki Ombudsman Aparatının media ilə bağlı hansısa qanunun icrasına effektiv nəzarət etməsi, bu sahədə əməli iş aparması üçün nə gərəkli kadr, nə də ki, maliyyə və texniki bazası var.
Digər tərəfdən media spesifik sahədir. Və bu sahənin Ombudsmanı funksiyasını İnsan hüquqları üzrə müvəkkilin yerinə yetirməsi heç də asan məsələ deyil. Hətta deyərdim ki, mümkünsüzdür”.
Onun sözlərinə görə, insan hüquqları sahəsindəki işlərin çoxluğu da Media Ombudsmanının ayrıca institut kimi fəaliyyət göstərməsini zərurətə çevirən amillərdəndir:
"İnsan haqlarının böyük bir sahə olduğunu, habelə bu istiqamətdə görüləcək işlərin çoxluğunu nəzərə aldıqda Ombudsmanın bütün bunlarla yanaşı, media sahəsinə də nəzarət etməsi fiziki cəhətdən qeyri-mümkündür. Bu, eyni zamanda İnsan hüquqları üzrə müvəkkilin media ilə bağlı dəyərləndirmələrində müəyyən qüsurların, problemlərin olmasını da mümkünsüz etmir. Fikrimcə, bütün bunlar Media Ombudsmanı ayrıca institut kimi fəaliyyət göstərməsini şərtləndirən səbəblərdəndir. Eyni zamanda Media Ombudsmanının şəxs kimi kimliyi və peşəsi də vacib elementdir. Yəni media üzrə Ombudsman olan şəxsin təkcə hüquqi biliyi yetərli deyil, mütləq onun media sahəsində peşəkar kimliyi olmalıdır. Kəsəsi, Media Ombudsmanı ayrıca institut kimi fəaliyyətə başlamalı və media nəzəriyyəsini, hüququnu, qanunvericiliyini bilən, həmçinin bu sahədə püxtələşən bir şəxsin rəhbərliyi altında iş aparmalıdır. Belə bir fəaliyyət daha məqsədəuyğun olar.
Bilirsiniz ki, Media Ombudsmanının yaradılması daha çox medianın informasiya alması ilə bağlıdır. Burada medianın inkişafından çox, onun informasiyaya çatımlılıq problemi əsasdır. Düzdür, Azərbaycan dövlətinin bu sahəyə böyük qayğısı, diqqəti var və bu, hər kəsə bəllidir. Medianın sürətlə inkişafı, azad şəkildə fəaliyyət göstərməsi dövlətimizin ümdə vəzifələrindəndir. Bunun nəticəsidir ki, sözügedən sahədə müntəzəm olaraq lazımi addımlar atılır. Lakin Media Ombudsmanının ayrıca institut kimi fəaliyyət göstərməsi şübhəsiz ki, bu fəaliyyəti daha da yüngülləşdirər, habelə daha məhsuldar iş aparılmasına gətirib çıxarar. Bu, media üçün yeni bər səhifənin açılması istiqamətində də mühüm rol oynaya bilər”.
Brifinq.com saytının əməkdaşı Nərgiz Əzizova informasiya məsələləri üzrə müvəkkilin ayrıca təsisat kimi formalaşmasını daha uğurlu hesab edir:
"Fikrimcə, bizim kimi yeni media qaydaları yaranan ölkələrdə informasiya məsələləri üzrə müvəkkilin ayrıca təsisat kimi formalaşması daha uğurlu olardı. Bilirsiniz ki, bəzi ölkələrdə uşaq məsələləri üzrə, insan haqları ilə bağlı müəyyən istiqamətlərdə ombudsman institutları fəaliyyət göstərir. Azərbaycanda isə vahid ombudsman sistemi var. Konstitusiya qanununa təklif olunan əlavə və dəyişikliklər nəticəsində "İnformasiya əldə etmək haqqında” qanunda nəzərdə tutulmuş informasiya məsələləri üzrə müvəkkilin səlahiyyətləri İnsan hüquqları üzrə müvəkkilə verildi. Bu 2010-cu ildə baş verib. Ancaq düşünürəm ki, Media Ombudsmanı institununun yaradılması daha çox fayda verə bilərdi”.
N. Əzizovanın fikrincə, informasiya ombudsmanının ümumi ombudsmanla birləşdirilməsi özünü doğrulda bilməyib:
"Bizdə sovet jurnalistikasının yaxasından çıxmış, köhnə qaydalardan imtina edən yeni media formalaşır. Və bu yenilənmə virtual xəbər məkanının genişlənməsi, sosial xəbər platformalarının tüğyan elədiyi bir vaxta düşüb. Bu baxımdan informasiya ombudsmanının ümumi ombudsmanla birləşdirilməsi çətin ki, özünü doğrulda və bu günə qədər doğrultmadı da. Heç olmasa, bu birləşdirilmə zamanı ümumi ombudsmanın tərkibində müəyyən sistem yaradılmalı, ora peşəkar şəxslər cəlb edilməli idi. Amma olmadı.. Bu institutun yaradılması jurnalistlərin fəaliyyətini daha da yaxşılaşdırar. Məsələn, jurnalist ona cavab verməyən, onu təhqir edən təşkilat, müəssisə, dövlət orqanları və şəxslər barədə birbaşa olaraq, informasiya ombudsmanına müraciət edə bilər. Ombudsman da jurnalistlərin fəaliyyətlərinin yaxşılaşdırılması üçün nə lazımdısa, edər. Media ombudsmanının vacibliyini bu kimi yüzlərlə nümunələr söyləməklə isbatlamaq olar”.
Report.az xəbər agentliyinin əməkdaşı İlkin Pirəli Media Ombudsmanının ayrıca fəaliyyət göstərməsinin effektli olacağını düşünmür:
"Azərbaycanın İnsan hüquqları müvəkkili media sahəsində hər hansı iş görməyib. Ombudsmanın 2016-cı il üzrə hesabatında da media ilə bağlı məsələlər əksini tapmadı. Bu o demək deyil ki, media sahəsində, jurnalistlərlə bağlı hər hansı neqativ hal baş verməyib. Məsələn, mən bilmirəm ki, bir problem yaranarsa, ombudsman hansı işi görə bilər. Çünki təcrübədə yoxdu, jurnalistlər, sanki, unudulub. Media ombudsmanın ayrıca fəaliyyət göstərməsinin də effektli olacağını düşünmürəm. Yəni, vəziyyət heç də indikindən fərqli olmayacaq. Detallara varmaq istəmirəm, bu problemin obyektiv və subyektiv səbəbləri var”.
Movqe.az saytının əməkdaşı Zülfiyyə Quluyeva həmkarından fərqli olaraq Media Ombudsmanının ayrıca fəaliyyətinə ehtiyac olduğunu vurğulayıb:
"Əlbəttə, mən də hesab edirəm ki, Media Ombudsmanı İnsan haqları üzrə müvəkkilin səlahiyyətlərindən ayrı olmalıdır. Elmira Süleymanova İnsan hüquqları üzrə müvəkkil olmaqla yanaşı, həm də Media Ombudsmanının fəaliyyətini həyata keçirməlidir. Amma jurnalistlər Media Ombudsmanının işi ilə bağlı məlumatsızdırlar. Məsələn, bu gün dövlət qurumlarının jurnalistlərin informasiya əldə etmək hüququnun tələblərini nə dərəcədə yerinə yetirdikləri ilə bağlı ombudsmanın bir iş gördüyünün şahidi olmamışam. Dövlət qurumlarının rəhbərləri ilə məsləhətləşmə aparmaq azdır. Onların qarşısına jurnalist sorğusunu vaxtında cavablandırmaqla bağlı sərt tələb qoyulmalıdır. Artıq onlayn media daha populyardır. Oxucu xəbər saytlarından məlumatı vaxtında və dəqiq əldə etmək istəyir. Dövlət qurumu məlumat verməyəndə, sorğuya verəcəyi cavabı yubadanda, yaxud da, sorğuya aidiyyatı olmayan cavab verəndə, jurnalistin informasiya almaq hüququnu məhdudlaşdırmış olur. Bu cür hallara qarşı mübarizə üçün ayrıca Media Ombudsmanına ehtiyac var. Bu həm də dövlət qurumlarının da məsuliyyətini artırar. Jurnalist də bilər ki, informasiya əldə etmək hüququ pozulanda kimə müraciət etməlidir. İndi Ombudsman həm insan haqlarının, həm də jurnalist hüquqlarının pozulmasının ilə məşğul olur. Uşaq hüquqları, media və sairə hamısı bir ombudsmana yönəldildiyindən ortada nəticə yoxdur. Əslində hərəsi ilə bağlı ayrıca ombudsman olsa, fəaliyyətləri daha səmərəli olar".
Sonxeber.az saytının baş redaktoru Mirvari Nəcəf də məsələyə münasibət bildirib:
"Əslində iki qurumun ayrı olması daha doğru olardı. Bu, media sahəsinin informasiya açıqlığı sahəsinin daha çox diqqətdə olmasına, inkişafına kömək edərdi”.
Cebhe.info saytının əməkdaşı Rövşən Əsədov Media Ombudsmanının səlahiyyətlərinin ayrılmasının tərəfdarıdır.
"Bu, media üçün çox əhəmiyyətli və vacib məsələdir. Çünki buna ehtiyac və tələbat da çoxdur. Hər gün jurnalistlərin hüquqlarının tapdanılması halı ilə rastlaşırıq. Lakin hüquqları tapdanılan jurnalistlərin sözünü deyə biləcək, onları qoruya biləcək bir qurumun fəaliyyəti hiss olunmur. Ayrılsa və obyektiv şəkildə fəaliyyətə başlasa, bu, hər birimiz üçün göydən düşmə olar. Doğrusu, medianın iqtidarı və müxalifəti olmaz, amma mövcud vəziyyət göstərir ki, media nümayəndələri, media qurumları arasında cəbhələşmə var. Mən hər iki cəbhənin də rəğbət bəslədiyi bir şəxsin Media Ombudsmanı təyin edilməsini istərdim. Təklif etdiyim namizəd isə Elçin Şıxlıdır”.
Teleqraf.com saytının əməkdaşı Samir İsayev də həmkarı ilə eyni fikirdədir.
"Düşünürəm ki, Media Ombudsmanı ayrıca fəaliyyət göstərsə, daha məqsədəuyğun olar. Belə olduğu halda, mətbuatla bağlı yaranmış problemlər daha asan həll edilər. İnsan hüquqları üzrə müvəkkilin səlahiyyətləri icra edilməsi çətin prosesdir. Bir şəxs bir neçə sahəyə nəzarət etməli olanda problemlərin həlli istər-istəməz uzanır. Bütün məsələləri eyni anda həll etmək mümkün deyil. Media məsələlərinə nəzarəti ancaq media ilə əlaqəli olan şəxs idarə edə bilər”.
Manera.az saytının əməkdaşı Tural Ismayılov da mövzu ilə bağlı fikirlərini paylaşıb:
"Ombudsman institutu insan haqqlarının qorunması sahəsində əməli fəaliyyət göstərir. Düşünürəm ki, media sahəsi üzrə müvəkkil jurnalistlərin fundamental hüquqlarının qorunması sahəsində onlarla fəal əməkdaşlıq edəcək. İstənilən halda bu qərar medianın yararınadır”.
APA TV-nin əməkdaşı İlham Tumas məsələyə fərqli yanaşıb:
"Səlahiyyət ayrıldı, ya ayrılmadı, birlikdə oldu, ya olmadı, fəaliyyət olmayacaqsa, heç bir fərqi yoxdu məncə. Ən yaxşısı səlahiyyətdən və məsuliyyətdən doğan fəaliyyətdir...”.
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
