Dünən bütün gözlər Rusiyanın Sankt-Peterburq şəhərinə yönəlmişdi. Hər kəs Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması prosesində həlledici addımların atılacağını gözləyirdi.

Ümidlər isə əbəs yerə yaranmamışdı. 1994-cü ildən bu yana ilk dəfə idi ki, Azərbaycan danışıqlar prosesində qalib ordunun ali baş komandanı səviyyəsində təmsil olunurdu. Artıq Dağlıq Qarabağ ətrafında balans dəyişmişdi. Ermənistan-Rusiya münasibətlərində müşahidə olunan soyuqluq isə Peterburq gözləntilərimizi daha da artırırdı.

Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin mətbuat katibi Peskov görüş başlamazdan bir qədər əvvəl verdiyi açıqlama ilə məyusluğa qapılmağımıza səbəb oldu. Peskov bildirdi ki, prezidentlərin danışıqlarının əsas vəzifəsi Qarabağda hərbi əməliyyatların bərpasından sığortalanmaqdır. Bu açıqlama isə bizi heç bir formada qane edə bilməzdi. Çünki Peskovun açıqlaması status-kvonun qorunub saxlanmasına xidmət edirdi. Azərbaycan isə mövcud stastus-kvonun dəyişməsi ümidi ilə Peterburqda ən yüksək səviyyədə təmsil olunurdu.

Bir qədər sonra isə Rusiya və Ermənistan Prezidentlərinin görüşü keçirildi. Sarkisyan Putinlə söhbət zamanı aşağıdakı fikri vurğuladı: "Əgər artıq əldə etdiyimiz anlaşmaların implementasiyası üzrə irəliləsəydik, yəni insidentlərin araşdırılması mexanizmlərini yarada bilsəydik, sevinərdik. Bu, danışıqların aparılması üçün işgüzar əhval-ruhiyyə yaradardı”.

Sarkisyanın bu cür xəyallar arxasında qaçması təbii ki, normaldır. İnsidentlərin araşdırılması üçün mexanizmlərin yaranması da münaqişənin dondurulmuş vəziyyətdə qalmasına xidmət edir. Bu təklif Vyanada Minsk Qrupu həmsədrləri tərəfindən irəli sürülmüşdü. Azərbaycan isə bu təkliflə heç vaxt razılaşmaz. Çünki cəbhədə belə bir mexanizmin quraşdırılması bizim əl qolumuzu bağlaya bilər. Sözügedən mexanizmlər yalnız Dağlıq Qarabağ Azəbaycana qaytarıldıqdan sonra yaradıla bilər. Sarkisyanın bu çıxışı onun kompromisə gəlməyəcəyindən xəbər verirdi.

Bir qədər sonra isə İlham Əliyevlə Putin arasında ikitərəfli qaydada görüş keçirildi. Görüş zamanı İlham Əliyev ortaya sərt mövqe qoydu. "Erməni silahlı qüvvələri bölgədən çıxarılmalıdır. Ümid var ki, münaqişənin nizamlanmasına konstruktiv dinamika vermək mümkün olacaq”, - şəklində məsələyə münasibət bildirən İlham Əliyev bu çıxışı ilə bir növ güzəştə getməyəcəyini açıq formada ifadə etdi.

Göründüyü kimi, İlham Əliyevlə Sarkisyan tamamilə əks mövqedən çıxış etdilər. Hər iki prezident söylədikləri fikirlərlə güzəştə getməyəcəklərini ifadə etsələr də, İlham Əliyevin ortaya qoyduğu sərt mövqe üçtərəfli görüş üçün müəyyən ümidlər verdi.

Növbəti mərhələdə isə Rusiya, Ermənistan və Azərbaycan prezidentləri üçtərəfli qaydada görüşməli idilər. Peterburqun Konstantinov Sarayında baş tutan bu görüşdə Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov və ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri də iştirak ediblər.

Lavrov prezidentlərin imzaladığı birgə bəyanatla bağlı jurnalistlərə açıqlamasında bildirib ki, prezidentlər Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasına əlavə dinamika qatmaq barədə razılığa gəliblər.

Ardınca Azərbaycanın xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov da açıqlama verib. Məmmədyarov bildirib ki, görüş konstruktiv şəkildə keçirilib və Azərbaycan görüşün nəticələrini müsbət qiymətləndirir.

Münaqişənin nizamlanmasına əlavə dinamikanın qatılması müsbət haldır. Amma yenə də konkretlik yoxdur. Nizamlanma prosesinə dinamika yalnız konkret gedişlər etməklə qatıla bilər. Gediş dedikdə isə Ermənistanın öz qoşunlarını işğal olunmuş Azərbaycan torpaqlarından çıxarması nəzərdə tutulur. Əgər Ermənistan öz üzərinə belə bir öhdəlik götürməyibsə, deməli görüşün nəticələrini müsbət qiymətləndirmək əbəsdir.

Maraqlısı ondan ibarətdir ki, Ermənistan xarici işlər naziri Nalbandyan da görüşü müsbət qiymətləndirib. Əgər bu iki dövlət tamamilə əks mövqedən yanaşaraq danışıqlar prosesində iştirak edirsə, necə ola bilər ki, hər iki ölkənin XİN rəhbəri nəticədən razı qalsın?! 

Üçtərəfli görüşün ardından birgə bəyanat da yayılıb. Bəyanatda qeyd olunur ki, prezidentlər Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı müntəzəm olaraq üçtərəfli görüşləri davam etdirmək barədə razılığa gəliblər. Bu, artıq eşitməkdən yorulduğumuz bəyanatlardır. Üçtərəfli görüşləri davam etdirərək 22 ildir, heç bir nəticə əldə etməmişik. Bu formada üçtərəfli görüşlərin davam etməsi münaqişənin dondurulmuş vəziyyətdə qalmasından başqa heç nəyə xidmət edə bilməz.

Sonra isə qeyd olunur ki, prezidentlər bir sıra məsələlərdə qarşılıqlı anlaşmanın əldə olunduğunu ifadə ediblər. Lakin yenə də "qarşılıqlı anlaşma”nın nələrdən ibarət olduğuna aydınlıq gətirilməyib. Əgər bu anlaşmanın bəndlərində işğal olunmuş rayonlarımızın mərhələli şəkildə boşaldılması məsələsi öz əksini tapmayıbsa, deməli hamımızın gözlədiyi Sankt-Peterburq görüşü bütün ümidlərimizin üstündən böyük bir xətt çəkib. Belə olduğu təqdirdə isə müharibə variantı yenidən aktuallaşacaq.

Hələlik "qarşılıqlı anlaşma"nın detallarını gözləyək...

Ceyhun Əhmədli
Femida.az