Rauf Qaraişığı tanımırdım. Təxminən bir ay öncə dəyərli şair-jurnalist Əli Nəcəfxanlı zəng edərək "sənin üçün maraqlı müsahib var” – dedi. Bir neçə gün sonra vasitəçimizin – Ə.Nəcəfxanlının "Ürəyimdir yazanım” kitabının təqdimatında hiss etdim ki, "müsahib” sözünün qarşısındakı "maraqlı” epiteti gəlişi gözəldir deyə seçilməyibmiş.
Tədbir bitər-bitməz Rauf bəydən 15-20 dəqiqəsini xahiş etdim. Müsahibənin ortalarında gələn zənglərdən məlum olacaqdı ki, bu "oğurluq” həm də şairin dostlarından edilib – çünki planda deyəsən 10 ildir ələ düşməyən Rauf Qaraişıqla tədbir sonrası yeyib-içmək vardı.
Müsahibəyə illər öncəni xatırlamaqla başladıq.
– İngiltərəyə necə getdiniz?
– Sumqayıtdan İngiltərəyə təyyarə uçmur da – gərək Bakıya gedib, orda gedəsən (gülür).
– Burdan niyə getdiniz?
– Bir şeirim var. Deyilir ki:
Üç tərəfim siz
Qarşımda dəniz
Üç tərəfim Azərbaycan
Üzməyi də öyrənmədim vaxtında…
Ölkədən getmək qərarını nə vaxt verdim? Politexnik İnstitutuna girmişdim. Bir müəllimimiz var idi, arxalı adam idi – Mərkəzi Komitədə adamı filan var idi. Beş qrupluk böyük bir mühazirə otağı idi, pəncərəsi də sınmışdı, noyabr ayı idi, soyuq idi. Müəllim gəldi ki, hamı kurtkaların çıxartsın – mən də pəncərənin qarşısındayam, mən çıxartmadım. Mübahisə başladı, ciddi problem oldu – ancaq sözümü yedizdirdim. Evə gəldim və qərara aldım ki, mən ölkədən çıxıb gedəcəm. Hələ 17 yaşım var idi. Ancaq getmədim. 2005-ci ildə getdim.
– Getdiniz və nə gördünüz?
– Hamı deyir ki, İngiltərə Avropaya aiddir. Ancaq nə coğrafi baxımdan – kənarda bir adadır da, – nə hüquqi baxımdan, nə də mədəniyyəti baxımdan İngiltərə Avropaya aid deyil. Fransada da olmuşam, Almaniyada da, İspaniyada da – ancaq İngiltərə fərqlidir.
– Xüsusi fərq nədədir?
– Xüsusi fərq ingilislərin quruluğu ilə bağlıdır. İngilis dostlarım var, onların arasında professor da var, icra strukturlarında əvvələr yüksək vəzifə tutmuş adamlar var, mühəndis də var – onlar öz xanımı ilə kitab dilində danışır. "Oksford”u bitirinlər ümumiyyətlə dəhşətdir – adam arvadı ilə intim söhbəti rəsmi üslübda qurur…
– İngiltərədə hazırda nə işlə məşğulsunuz?
– Şəxsi biznesdir. Elmi-texniki layihələr, innovativ layihələr həyata keçiririk. Texnologiya və məhsulların inkişafı sahəsində proyektlər icra edirik.
– Siz burda deyəsən elmi işinizi yarımçıq qoydunuz…
– Yox, elmi işimi bitirdim, sadəcə, mən sertifikatı ala bilmdim. Çünki sovet hakimiyyəti dağıldı, mənim də oxuduğum institut yarı hərbi elmi tədqiqat institut olduğu üçün, sonra mən heç ora girə bilmədim.
Respublikada gənclərin ilk elmi-texniki mərkəzini Sumqayıtda mən yaratmışdım. 1988-ci il idi, səhv etmirəmsə. Əvvəllər Kompressor zavodunda işləyirdim, həm də eyni vaxta Moskvada aspiranturada oxuyurdum. 40-dan çox ixtiram olub, SSRİ-nin ixtiraçısı olmuşam, bir neçə dəfə Sumqayıtın ən yaxşı gənc ixtiraçısı seçilmişəm.
Bir ixtiram var idi, iqtisadi səmərəliliyi 1 milyon qiymətləndirilirdi, ancaq o vaxtlar çalışırdılar ki, ixtiranın iqtisadi səmərəliliyini azaltsınlar ki, ixtiraçıya çox pul verməsinlər. O ixtiraya görə mənə cəmi 50 rubl pul verdilər. 50 rubl o vaxt böyük pul idi (gülür).
– Axı niyə Qaraişıq?! Ağişıq da ola bilərdi, Günəş də və s.
– "Qaraişıq”ın mənası "böyük”dür, "nəhəng”dir. Qədim türk dilində bu sözün belə bir mənası var. Qardaşım əsgərə getmişdi, darıxdım, bir ay sonra Simferopola onu görməyə getdim, orda Qara dənizi də görmək nəsib oldu – gördüm ki, bu dəniz gömgöydür, düşündüm ki, bəs görəsən buna niyə Qara dəniz deyirlər? Sonralar dilçilərdən öyrəndim ki, bu dəniz çox böyük olduğu üçün ona belə ad qoyublar…
İnsan qaranlıqda da görür. Tam qaranlıqda da. Bəzən elə şeylər olur ki, onu görməyə işıq lazım olmur. O şeyin özündə işıq olur. Sən ona görə gedib onu tapırsan. Ola bilər ki, sənə aid olan əşyanın içində sənin işığın qalır.
– Azərbaycanda çox qalıb elə işığınız, yoxsa…?
– Hə, çox. Çox! Azərbaycanda çoxlu dostlarım var, mən xeyriyyəçiliklə məşğul olmuşam, əlimə bir az pul gələn kimi tanıdığım, tanımadığım adamlar üçün çox işlər görmüşəm. Məsələn, İbrahim İlyaslı bunları yaxşı bilir. Onların arasında şair, yazıçı, rəssam, idmançı olub. Məsələn, o şahmatçılardan biri indi çox məşhurdur – adını çəkməyəcəm – o vaxt yarışda iştirak üçün ondan 2000 rubl istəyirdilər, o pulu köçürtmüşəm. 20-yə yaxın adamın təhsil haqqını ödəmişəm, onların heç yarısını tanımamışam.
– Ay gecə bu küçəynən
Böyründəki küçüynən
Bir qərib keçəcək
Çağırıb eləmə
Qabırğası qalındı…
Nə vaxt yazmısınız bu şeiri?
– 80-ci illər idi.
– Qabırğamızın ölçüsü ötən 30 ildə necə dəyişib?
– Deyim ki, o şeirdəki o fraza mənim deyil – dostum xan Rəsuloğlu var, o dedi ki, gəl bunu belə yazaq – ona görə də o sözün məsuliyyətini mən daşımıram (gülür). Amma çox gözəl düşüb yerinə. Dərisi qalın sözü deyil haa bu. Bu mübariz insanlar haqqında deyilən sözdür.
– Onların sayı necə dəyişib?
– Onların sayı azalıb.
– Bəlkə çıxıb gediblər? Məsələn, İngiltərəyə gediblər…
– Yox. Orda bizimkilər azdır. Biz zavodda işləyirdik, mühəndis bürosunun rəisi idim mən. Büro rəisiləri hər şənbə-bazar zavodun "AZİ”nin həyətində stadion var idi, orda futbol oynayardıq. O gün fikirləşmişəm ki, bizim o dəstədən bir dənə mənim qalıbmışammış. Mən də 2005-də getdim. O adamlar Kommunist partiyasının bayrağı altında qala bilmirdilər. Mən də gedəcəkdim, ancaq evin böyüyü olduğum üçün ata-anamı qoyub gedə bilmirdim.
– Azərbaycan ədəbiyyatını indi nə qədər izləmək imkanınız var?
– Açığını deyim, internetlə və facebook-la yalnız xəbər tuturam, izləyirəm.
– Elmini də yəqin ki…
– O vaxt da kürü aparıb elmi adlar alanlar var idi, indi də var. Sadəcə, o vaxt uzaq gedirdilər, Moskvaya uçmaq lazım idi, ancaq indi yaxına gedirlər, daha rahatdır.
– Ədəbiyyatımızda hansı imzaları bəyənirsiniz?
– İmzalara baxmıram, oxuyandan sonra baxıram. Biz o vaxt Gənclər Mərkəzini açdıqdan sonra "Sahilsiz dəniz” kitabını buraxanda İbrahimlə Varisi çağırdım, dedim ki, Sumqayıtda nə qədər çap olunmamış adam varsa, yığın kitab buraxaq. 3000 tirajın 100 ədədini götürdüm, qalanını da verdim, İbrahimə və Əyyuba ki, satın, pulunu götürün. Kitab çap olunanda şərtimzi bu idi ki, yazarların doğum yerlərini göstərməyək.
– Bu tələb nə ilə bağlı idi?
– Onunla bağlı idi ki, Poeziya klubuna yeni şairlər gəlirdi, gələn kimi deyirdi ki, mən məsələn, Qazaxın filan kəndindənəm, bütün o bölgədən olanlar onu alqışlayırdı, nə yazmağından asılı olmayaraq. Regionçuluq var idi. Biz kitabda regionları ona görə göstərmədik ki, yaxşı şeir təbliğ olunsun, münasibət tərəfkeşliklə həll olunmasın.
– İngiltərədə də var regionçuluq?
– Yox, yoxdur.
– Bəs bizdə niyə var?
– Bu, bir az köhnəliyin nəticəsidir. Lap əvvəllərdə tayfalar məcbur idi ki, özlərini qorusunlar, kənardan gəlmələr qəbul olunmurdu, qızları ərə verəndə də çalışırdılar ki, qız tayfadan qırağa çıxmasın, insan qüvvəsi də dairənin içərisində qalsın.İnsan həm işçi idi, həm də döyüşçü. Bu münasibət indiki tayfaçılığa qədər gəlib çıxıb. Bu, həm də etimad məsələsidir – insanlar öz tayfasından olana daha çox inanırlar, düşünürlər ki, atımı bunun yanına bağlayıb gedə bilərəm, oğurlamaz.
Ancaq mənim elə sinif yoldaşlarım var ki, indi də görüşürük – ancaq hələ də bilmirəm ki, onlar hansı regiondandır.
– Bura sizi hansı işıq qaytarıb?
– Məni bura dostlarımın, doğmalarımın işığı çəkir. Bir də Sumqayıt özü çəkir məni, doğma şəhərim. Bir də Xəzər, nəhəng, amma kədərli Dəniz.
– İngiliscə şeir yazmağa cəhd etmisiniz?
– İngiliscə şeir yazmışam və maraqlı alınıb, 7-8 il bundan öncə ilk dəfə olaraq şeir ingiliscə gəldi, mən də yazdım.
Amma İngiliscəyə tərcümə olunmuş şeirlərim ABŞ da 15-20 il bundan óncə çap olunub, hətta müsabiqələrin qalibi də olub.
– Dostunuz Əli Nəcəfxanlı deyir ki, siz ürəyi dolu adamsınız. Ürəyiniz nə ilə doludur? Niyə boşaltmırsınız?
– Ürəyim sevgi ilə, mərhəmət ilə doludur. Və bunlar elə bir şeydir ki paylaşdıqca daha da artar.
Deməli, mən ürəyi dolu olmağa məhkum adamam…(gülür)
– Rauf Qaraişığın maddi durumu deyəsən bir vaxtlar çox yaxşı olub. Sirr deyilsə, indi vəziyyət necədir?
– Allahın dostlarının heç vaxt maddi vəziyyeti pis olmur. Çünki ruh dûnyasína yaxınlaşdıqca maddiyyat qiymətini itirir…
Amma bir şeyi də deyim ki, sonuncu manatımı da dostlarla bölüşməyə hazıram, bir an belə düşünmədən.
– Sonuncu manat demişkən – onu hansı kitaba düşünmədən verərdiniz?
– Öz kitabıma. Çünki mən 32 yaşım olanda bütün dost-tanışlarımın yazdıqlarını bir kitaba yığıb çap etdirmişəm və 24 ildən sonra, nəhayət, öz kitabımı çap etdirməyə haqqım olduğuna əminəm və Allahıma şükürlər olsun ki, buna imkanım çatır.
– – "168 saat”lə bağlı da xatirələriniz var deyəsən…
– "168 saat” qəzetinin yarandığı gündən mən onlara dəstək olmuşam. Ofisimin bir otağını çap maşınları, telefon və başqa ofis ləvazimatı ilə birlikdə təmənnasız verdim qəzetin redaksiyasına. Dostluq küçəsində idi. Bir də qəzetin bir neçə ay fəaliyyət göstərməsi üçün bank hesablarına vəsait köçürdüm.Varislə Əyyub idi qəzeti işlədənlər. Bundan sonra da hər zaman lazım olan kimi köməklərinə çatmağa çalışırdım, əsl böyük qardaş kimi. Bir müddət sonra başqa ofisə köçdülər.
"168 saat qəzeti"
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
