Maraqlı və xüsusi bir nüansı tutmaq lazımdır. Bütünlüklə bir çox məsələlərdə geniş düşünmək üçün geniş biliyə sahib olmaq lazımdır. Bunun üçün isə çox oxumaq lazımdır. Hər bir özünü dərk edən şəxs çox oxuduqca elmi artar və məsələlərə münasibətdə radikallığa meyl edə bilməz. Sizə indi deyəcəyim bu gün ölkəmizdə baş verən çox mühüm məzhəblər arası gərginliklə əlaqədardır.

Düşünün ki, islam ərəb yarımadasına gəlməzdən əvvəl insanlar müxtəlif bütlərə sitayişə meyl etmişdilər. Bunun nəticəsində bu ideloji fikir eyni zamanda özünü bütün məsələlərdə göstərirdi. Yəni qəbilələşmə, bölünmə meydana gəlirdi. Bu bölünmələr və qəbilələşmə ancaq ideloji fikirlərdən olurdu. İslam dini gəldikdə bölünmə prossesləri birləşmə prossesi ilə nəticələndi. Belə ki, bütün qəbilələr vahid bir mərkəzdə birləşdi. Vahid xilafə oldu və xəlifəlik yarandı. Bununla da islam gücləndi və yayıla bildiyi qədər ərazilərə yayıldı. Bu gündə yayılmağa davam etməkdədir.

Təsəvvür edin ki, islamdan əvvəl büdpərəst ərəb tayfa və qəbilələrinin hər birinin özünə məxsus batil ilahları, ibadətləri, məbədləri, “müqəddəs” ziyarət yerləri, müxtəlif dini əqidələri var idi. Çoxallahlılıq (politeizm) hakim idi.

Bu günə baxanda görürük ki, islam yenədə öz məcrasından çıxmağa doğru yol almaqdadır. Məsələn görürsünüz ki, özünə müsəlman deyən şəxslər ayrı-ayrı pirlərə, seyidilərə, batil qəbir və ziyarətgahlara axın edirlər. Bu axın həm də fikir axını deməkdir. Yəni fikir axını, əqidə axını eyni zamanda özündə başqa məsələləri birləşdirir. Belə ki, qəbirlərə etiqad edənlərlə tək Allaha iman edənlər arasında dərin uçurum yaranır. Bu uçurum da onların bir-birinə qarşı durmasına səbəb olur. Bunun nəticəsində qarşılıqlı iddihamlar olur. Hətta bu gördüyümüz kimi, Suriyada olan kimi müharibə ilə nəticələnir. Bunun ağır fəsadları olur ki, günahsız, özünə zülm olunan, heç bir səhvi olmayan insanlar, körpələr, qocalar, qadınlar və kişilər öldürülür. Ölkədə aclıq və səfalət yaşanır.

Əqidə fərqliliyi islamdan əvvəl olan cahiliyyə dövründə olduğu kimi həyatın bütün sahələrində fərqlilik gətirir. Özünü islama nisbət edən iki ayrı batil məzhəb öz aralarında qız alıb vermir, bir məzhəbdən olanın kəsdiyini digər məzhəbdə olan yemir, bir-biri ilə mütləq mənada bütün əlaqələr kəsilir və bunun nəticəsində qarşılıqlı mübarizə başlayır. Bu bütün dünyada müşahidə olunur və bizim cəmiyyətdə bunun qabarmasına çaılşmaq istəyənlər vardır ki, təcili maarifləndirmə işləri aparılmasına başlamaq zərurəti ortaya çıxır.

Bu parçalanmanın ortaya çıxmaması və böyüməməsi üçün ölkəmizdə, dövlətimizin qanunlarında, müxtəlif beynəlxalq və yerli tədbirlərdə məzhəblər arası dini dözümlülük təbliğ olunur. Bunun təbliği istiqamətində güclü maarifləndirmə işləri aparılmalıdır. Maarifləndirmə işinin böyüdülməsi ümumən qarşı məzhəbə zidd aparılmamalı, məzhəb təəssübkeşliyi çəkməyən şəxsləri bu işlərə yönləndirilməlidir. Kütləvi informasiya vasitələri bu məsələni hər zaman gündəmdə saxlamalıdırlar. Vaxt olduqca bu mövzuya yenidən qayıdacağıq.

Əkrəm Həsənov (AMEA M, Füzuli adına Əlyazmalar institunun elmi işçisi, ilahiyyat üzrə fəlsəfə doktoru).