“Bu gün aparılan islahatlar milli iqtisadiyyatı daha da gücləndirib”.

İlham Əliyev, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Azərbaycan əhalisinin gündəlik qida rasionunda möhkəmlənməkdə olan zeytunun insan orqanizminə misilsiz faydasını tam anlamaq üçün tarixə kiçik ekskurs etmək zəruridir.

Dini inanclara görə, Allah insanı yaratmazdan əvvəl yer kürəsini, burada yaşayacaq insan qruplarının ərazisini və yer məxluqlarının qidalanmaları üçün nemətlər qərar verib. Bu yeyiləcəklərin sırasında zeytunun xüsusi yeri var. Təsadüfi deyil ki, son səmavi dinin müqəddəs kitabı Quranda “zeytun” kəlməsi beş dəfə işlənir: 6-cı surənin 99-cu ayəsində, 16-cı surənin 11-ci ayəsində, 24-cü surənin 35-ci ayəsində, 80-ci surənin 29-cu ayəsində zeytun xatırlanır. Müqəddəs kitabın 95-ci surəsinin 1-ci ayəsində isə buyurulur: “And olsun əncirə və zeytuna”. 

Ulu Tanrı kitabında insanlardan yalnız Öz rəsulu Məhəmmədin (s) canına and içib, meyvələrdən isə həm də zeytuna. Deməli, hər şeyin əsl dəyərini onu Yaradan daha yaxşı bilir. 

Məsihilər (xristianlar) üçün zeytun Allahla insan arasında sülhün yaradılması deməkdir. Dimdiyində zeytun budağı olan göyərçin rəmzi dünyanın batmaqdan xilas olmasından xəbər verir. İsa Məsih Hefsiman bağındakı zeytun ağaclarının arasında dua edərmiş. Əvvəllər məsihilər həm də zeytunu din yolunda şəhidlik simvolu hesab ediblər. 

Qədimlərdə insanlar bir çox maddi nemətləri, xüsusən də zeytunu yüksək qiymətləndiriblər. Məsələn, misirlilər zeytunu ədalət simvolu, İzida tanrısının hədiyyəsi hesab ediblər. Fironlar başlarına zeytun ağacının budaqlarından çələng qoyublar ki, bu da hakimin müdrikliyi mənasını verirdi. Zeytunun yunan xalqının qəlbini fəth etməkdə Afina tanrısına kömək olduğu rəvayət olunur. Qədim yunan miflərində zeytun ağacı müdriklik, bolluq, məhsuldarlıq və sülhü təmsil edirdi. Yunanıstanda zeytun ağacının budağı Olimpiya oyunlarının qaliblərin və toy mərasiminin iştirakçılarına verilirdi. Qladiatorlar üzləşəndə, pəhləvanlar güləşəndə bədənlərinə zeytun yağı sürtüblər. Türkiyədə bədənini zeytun yağı ilə yağlanmış pəhləvan yarışları bu günümüzdə də davam edir. Çernoqoriyada (Monteneqro) hələ də cavan oğlan zeytun ağacı əkməsə, evlənə bilməz. 

Müasir tibb elmi zeytunun faydası barədə nə deyir? 

Dünya tibb alimlərinin zeytunun insan orqanizminə faydası barədə fikri yekdildir: 

* Zeytunun ürək və qan-damar sağlamlığına böyük faydası var. Zeytun və zeytun yağındakı turşuların əksəriyyəti doymamış yağdır. Belə yağlarda xolesterol olmur. Buna görə də zeytun yağı qandakı xolesterol səviyyəsini qaldırmır, əksinə, onu nəzarətdə saxlayır. 

* Xərçəng xəstəliyinin qarşısını almasıtəsdiq olunub. Tədqiqatçılar B-sitosterolun hüceyrələrin bölünməməsi əmrini verən hüceyrədaxili xəbərləşmə sistemini gücləndirdiyi, bununla da hüceyrə böyüməsi nəzarətdən çıxmadan xərçəngin qarşısının alına biləcəyi nəticəsinə gəliblər. 

* Zeytun yağının sümüyün inkişafına kömək etməsi müəyyən edilib. Onun tərkibindəki E, A, D və K vitaminləri uşaq və yeniyetmə sümüyünün inkişafına kömək etməsi, kalsiumun miqdarını sabitləşdirərək sümükləri gücləndirməsi baxımından çox önəmlidir. 

* Qocalmanın qarşısını alır. Bu yağın tərkibindəki vitaminlər hüceyrələri təzələmək xüsusiyyətinə malik olduğu üçün ondan qocalığın qarşısının alınmasında da istifadə edilir, çünki zeytun yağı dərini qidalandırır və qoruyur. 

* Uşaqların inkişafına müsbət təsir edir. Zeytun və zeytun yağı tərkibində olan linoleik turşuya (omeqa-6 yağ turşusu) görə təzə doğulmuş körpələr, inkişaf mərhələsində olan uşaqlar üçün çox faydalı bir qidadır.

* Uşaqların inkişafına müsbət təsir edir. Zeytun və zeytun yağı tərkibində olan linoleik turşuya (omeqa-6 yağ turşusu) görə təzə doğulmuş körpələr, inkişaf mərhələsində olan uşaqlar üçün çox faydalı bir qidadır.

* Təzyiqi aşağı salır. «The Archives of İnternal Medicine» jurnalının 2000-ci il 27 mart tarixli sayında dərc olunan bir araşdırma zeytun yağının yuxarı qan təzyiqinə müsbət təsirini bir daha vurğulayıb. Bundan başqa, zeytun yağının yarpağından təzyiqi aşağı salan dərmanlar hazırlanır. 

* Daxili orqanlara böyük faydası var. İsti və ya soyuq halda qəbul edilməsindən asılı olmayaraq, zeytun yağı mədə turşusunu azaldaraq mədəni qastrit və xora kimi xəstəliklərdən qoruyur. Bununla yanaşı, öd ifrazatını sürətləndirərək onun ən mükəmməl hala gəlməsini təmin edir. 

* Zeytun yarpağının qaynadılmış suyu qızdırmanı və qan təzyiqini aşağı salır. Yarpağın şirəsindən bətn iltihabı və qanaxma hallarında imalə kimi istifadə olunur. 

* Zeytunun kökünü yarpağı ilə birlikdə suyunu buruna çəkmək zökəmə qarşı faydalıdır. 

* Yetişməmiş meyvəsinin təpitməsi baş dərisinin kəpək verməsinin qarşısını alır. 

* Meyvəsini duzlu suda bir müddət saxladıqdan sonra , həmin su ilə dişləri və damağı möhkəmləndirmək məqsədilə qarqara edirlər. 

* Böyrək və sidik kisəsinin xırda daşlarını tökmək üçün zeytun yağını isti su ilə qatıb içirlər. 

* Qoca zeytun ağacının gövdəsindən saqqız kimi çıxarılan maddə çox az tapılan zeytun saqqızıdır. hafizə üçün çox faydalıdır, köhnə və quru öskürək hallarında istifadə olunur. 

* Zeytunun yetişməmiş meyvələrindən alınan yağ bir sıra dərman preparatlarının hazırlanmasında istifadə edilir. Məsələn, yanıq məlhəmlərində, revmatizm, hipertoniya, ateroskleroz, mədə-bağırsaq xəstəliklərinin müalicəsində də geniş surətdə tətbiq edilir. 

* Zeytun ağacının yarpaqları ürək xəstəliklərinin müalicəsində çox faydalıdır. Zeytun iştahanı artırır, dişləri möhkəmlədir, ağızda əmələ gələn səpgilərin qarşısını alır. 

* Boğazın və bronxların iltihabını aradan qaldırır. İshal və qarın ağrısına da kömək edir. Bu meyvənin mürəbbəsi, təzəsi və qurudulmuşu qan təzyiqinə, mədə-bağırsaq xəstəliklərinə çox xeyirlidir, sinə, oynaq ağrılarını azaldır, həzmə kömək edir, ağızdan gələn pis qoxunu aradan qaldırır və s. 

Dünyanın tibb alimləri zeytun yağı haqqında nə deyirlər? 

Pəhriz və qidalanma mütəxəssisi Pat Baird: «Zeytun yağının hərtərəfliliyi... onun bədənin sağlamlığına olan faydası haqqında öyrənəcəyimiz daha çox şey var. 

Milan Universiteti əczaçılıq fakültəsindən Bruno Berra:«Təbii yolla süzülmüş zeytun yağının tərkibində olan LDL oksidasiona olan müqavimətini aydın şəkildə artırır». 

II Federiko Universitetinin daxili və metabolizma xəstəlikləri kafedrasından A.A.Rivells, G.Rikkardi, M.Mançini: «Zeytun yağı insulin müqavimətinin qarşısını alır və qandakı qlükozanın daha yaxşı nəzarətini təmin edir». 

Napoli Universiteti tibb və kimya fakültəsindən Patrisia Qalletti: «Zeytun yağı polifenollarının qida kimi qəbul edilməsi reaktiv oksigen metabolitlərlə bağlı xəstəlik riskini azalda bilər - mədə-bağırsaqla bağlı bəzi xəstəliklər və damarların tıxanması kimi. Zeytun yağı hidroksitirosolu insan eritrositlərini oksidativ təhlükədən qoruyur». 

Harvard Universitetinin xalq səhiyyəsi məktəbindən Frank Saks: «Zeytun yağından ibarət olan zəngin qida rasionlu pəhriz ifrat kökəlməyi nəzarətdə saxlamaqda və müalicə etməkdə az yağlı qida rasionundan ibarət pəhrizdən daha təsirlidir. O, uzunmüddətli artıq çəki itkisinə də səbəb olur, bu halda, çəkini qorumaq daha asandır »... 

İnsan sağlamlığına müsbət təsiri bu qədər yüksək olan zeytuna Azərbaycanda münasibət əvvəllər necə olub? 

Sovet rejimi çökənə qədər Abşeronda ümumi sahəsi 1 577 ha olan 5 sovxoz və konserv zavodu fəaliyyət göstərib. Respublikada təsərrüfat sistemi əhalinin ehtiyac və sağlamlığı naminə deyil, Ümumittifaq planlaşdırma siyasətinə uyğun olaraq qurulduğu üçün zeytunçuluq simvolik xarakter daşıyıb. Zeytun yağının isə bütün faydaları və insanların ona ehtiyacı nəzərə alınsa, demək olar ki, son 15-20 ilə kimi Azərbaycanda bu nemət cüzi miqdarda istehsal edilib.Sovetlərin son illərində zeytun ağaclarının kütləvi qırılması , yerində yaşayış evlərinin, obyektlərin inşası hələ yaddan çıxmayıb. 

Necə oldu ki, “Azərsun Holdinq” ölkədə “zeytun intibahı” yaratdı? 

Azərbaycanda 1991- ci ildən fəaliyyət göstərən və ən böyük ərzaq məhsulları istehsalçısı olan “Azərsun Holdinq” şirkəti zeytun meyvəsini, onun yağını, ümumiyyətlə,onun faydasını insanlara yenidən tanıtdırmağa başladı. Ərzaq, xüsusən də zeytun məmulatları istehsalında lider olan şirkətin rəhbərliyinin zeytuna təkcə xammal kimi yox, həm də xalqın və ölkənin maddi - mənəvi sərvəti, adət-ənənə timsalı kimi münasibət bəsləməsi “Azərsun Holdinq”i fərqləndirən mühüm cəhət olaraq qalır. Beləliklə, “Azərsun Holdinq”in “zeytun intibahı”, hər şeydən əvvəl, ölkədə zeytun ağaclarının əkilməsi və qorunması ilə bağlı yeni layihəni icra etməyə başladı. Layihəyə Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin qurumları, qeyri-hökumət təşkilatları və ictimaiyyət cəlb olundu. Eyni zamanda ictimaiyyəti “Zeytun bağları” markası altında yeni maraqlı layihə ilə bağlı məlumatlandırdı. Şirkətin mətbuat konfranslarının birində bildirildi ki, “Azərsun Holdinq” zeytun yağları istehsalı üçün xammalı Bakı və Bakıətrafı ərazilərdən yığır, eləcə də xaricdən gətirir və Dübəndidəki Zeytun Emalı Fabrikində emal edir. Yerli sakinlərdən xammal üçün zeytunun alınması nəticəsində Azərbaycanda təqribən 5 minə yaxın vətəndaş işlə təmin olunub. 

Şirkət təmsilçiləri Azərbaycanda istehsal olunan zeytun yağlarının keyfiyyətinə görə bu sahədə Avropa liderləri sayılan Yunanıstan və İspaniyadan geri qalmadığını bildirdilər. Hətta deyildi ki, şirkət zeytunun xaricə ixrac etməyə hazırlaşır və bu məqsədlə ölkədə zeytun ağaclarının sayının artırılmasına ciddi əhəmiyyət verir. 

İndi fərəhlə xatırlayıram ki, bu sözlər pafos, şüar kimi havada qalmadı, əksinə, böyük bir layihənin icrasının başlanğıcı oldu. Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanına gedən yoldakı 5 hektar sahədə 4000 ədəd zeytun ağacı əkildi. 

Bütövlükdə 60 hektar ərazidəki bataqlıq sahəyə 1 050 min kub metr torpaq gətirilərək quruduldu və 39 hektar ərazidə zeytun ağacları əkildi. 

Beləlikə, “Azərsun Holdinq” Bakıda və respublikanın digər ərazilərində 200 mindən çox zeytun ağacı əkməklə əsl təsərrüfatcı, istehsalçı, sahibkar nümunəsi göstərdi. 

Sonralar da bu faydalı layihənin icrasını izləmək mənim jurnalist müşahidələrimin bir hissəsi oldu. Gördüm ki, yığım mövsümü gələndə “Azərsun Holdinq” zeytun qəbuluna başlayır. "Zeytunbağları" markasınıntəşəbbüsü və dəstəyiilə Nizamirayonunda, Abşerondageniş sosialaksiyayastartverildi. Azərbaycanın təbii sərvəti olan zeytunun getdikcə böyük şöhrət qazanması fəal təbliğ edilməyə başlandı. Dövlət İdarələri və İctimai Xidmət İşçiləri Həmkarlar İttifaqının təkcə Nizami rayon Komitəsinin ilk həmkarlar təşkilatlarının 100-dən artıq könüllüsü iməclik təşkil etdi. 

Şirkətin “zeytun maarifçiliyi və istehsal” prinsipi ilə geniş fəaliyyəti ona gətirib çıxardı ki, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi zeytun ağaclarının qırılması ilə mübarizəni kəskinləşdirdi. Ağacqıran fiziki və hüquqi şəxslər dəfələrlə qanun qarşısında cavab verməli oldular. 

Ölkədə zeytun yağı və konserlərinin istehsalı ilə məşğul olan “Azərsun Holdinq” Şirkətlər Qrupunun mətbuat хidmətindən aldığım məlumatda bildirilirdi ki, emal məqsədilə zeytun ayr-ayrı şəxslərdən satın alınır. Əhalidən Abşeron zeytununun kiloqramı 50 qəpiyə qəbul edilir. İlkin emal prosedurlarından keçəndən sonra Bakı Yağ Zavodunda yağ istehsal olunaraq qablaşdırılır. 

Zeytundan alınan yağlar müxtəlif çeşiddədir. Bütün çeşidlər tərkibinə görə yüksək keyfiyyətə malikdir.Yağ zavodunda zeytun 3 mərhələli istehsal prosesindən keçir. Zeytundan “Viera” məhsulları, “Süzmə” və “Tamas” yağları alınır. “Zeytun bağları” brendi adı altında satılan “Azərsun Holdinq”in zeytun yağları isə beynəlxalq müsabiqələrdə dəfələrlə birinci yerlərə layiq görülüb. 

Bu gün inamla demək olar ki, mağaza piştaxtlarında bir neçə variant yaraşıqlı qabda gördüyümüz “Zeytun bağları” yağı insanların gündəlik tələbatına çevrilib. Əhali bu yağın faydasını dərk edir, mətbəxlərində onu digər yağlardan daha çox işlətməyə üstünlük verir. 

Bir sözlə, zeytunda xeyir, mənfəət, insan orqanizminə müsbət təsir və ləzzət kimi keyfiyyətlər cəmlənib. 

Bütün deyilənlərdən belə qənaət hasil olur ki, “Azərsun Holdinq” kimi istehsalçı sayəsində Azərbaycan zeytunu dünyada onun karbohidrogen ehtiyatı qədər tanıdacaq. Hazırda şirkətin bu istiqamətdə gördüyü işlər xalqın, ölkənin tanıdılmasına xidmət kimi dəyərləndirilməlidir. 

Jurnalist üçün isə xalqın marağına uyğun gələn xidməti işıqlandırmaqdan fərəhli nə ola bilər ki? 

(Azərbaycan Mətbuat Şurası və “Azərsun Holdinq”in ““Zeytun bağları” Azərbaycan zeytununun şöhrətidir” mövzusunda keçirdikləri müsabiqəyə təqdim etmək üçün)