Sumqayıtın "qardaş"larını tanıyaq layihəsi çərçivəsində bu dəfə Uzaq Şərqə yollandıq.

Qardaşlaşmış şəhər dedikdə, nə başa düşülür?

Qardaşlaşmış şəhərlər dedikdə böyük və kiçik şəhərlər, hətta coğrafi və siyasi ərazilərdə əyalətlər arasında mədəni - iqtisadi əlaqələrin təmin edilməsi üçün əldə edilmiş müəyyən razılığın daxili və zahiri tərəfləri nəzərdə tutulur. Qeyd edək ki, Ümumdünya Qardaşlaşmış Şəhərlər Federasiyası 1957-ci ildə Fransada yaradılıb. Hələ I Dünya müharibəsi zamanı Avropada antihitler koalisiyasına üzv dövlətlərin bəzi şəhərləri dostluq və əməkdaşlıq əlaqələri yaratmışdılar. Konkret olaraq, 1942-ci ildə SSRİ-nin Stalinqrad və İngiltərənən Kantri şəhərləri arasında bü cür münasibətlərin əsası qoyulmuşdu. 1957-ci ildən sonra isə şəhərlərin qardaşlaşması rəsmiləşdirilməyə başladı. Şəhərlər arasında qardaşlaşma əsasən mədəni, iqtisadi, siyasi, təhsil, səhiyyə, ətraf aləmin mühafizəsi sahəsində əlaqələrin möhkəmləndirilməsi və inkişafı ilə müşayiət olunur. İndiyədək Ümumdünya Qardaşlaşmış Şəhərlər Federasiyasına 4000-dən artıq şəhər üzv olub. Böyük Britaniyada TWİNTOWNS – yəni "əkiz şəhərlər” deyə bu anlayışdan istifadə olunur. Bu məfhum Avropa və Amerika ölkələri arasında geniş yayılıb. Avropada bu söz müxtəlif variantlarda səslənir. Adətən əkiz, dostluq və partnyor şəhərlər deyə də adlandırılır. Şimali Amerika, Asiya və Avstraliyada sister cities, yəni bacı şəhərlər, Avropa və Amerikada isə brothers cities, yəni qardaş şəhərlər ifadəsindən istifadə olunur. Qardaşlaşmış şəhərlərin ilkin bəsit forması Avropada Alman şəhəri olan Padernborn və Fransız şəhəri Le-Mans arasında 836-cı ildə olub. Müasir qardaşlaşmış şəhərlərin inteqrasiyası ilk dəfə 1-ci dünya müharibəsindən sonra 1920-ci ildə Keighley və Poix-du-Nord şəhərləri arasında baş tutub. Bu praktika 2-ci dünya müharibəsindən sonra da davam edib. Avropada qardaşlaşmış şəhərlər Avropa Birliyi tərəfindən təmin olunur. Qeyd edək ki, bu təminat sxeminin əsası 1989-cu ildə qoyulub. 2003-cü ildə Avropa ittifaqının illik büdcəsinin 12-milyon avrosu bu sahədə 1300 layihənin reallaşdırılmasına yönəldilmişdi. Beynəlxalq aləmdə aprel ayının sonucu həftəsi qardaşlaşmış şəhərlər günü kimi qeyd olunur.

Bir sıra dünya xalqları kimi, Azərbaycan xalqının da milli mədəniyyəti dünya xalqlarının mədəniyyəti ilə əlaqəli yaranmış və zənginləşmişdir. Çox qədim tarixə malik olan mədəniyyətimiz qədim dövrlərdən tutmuş müasir dövrə qədər dünya mədəniyyəti ilə üzvi şəkildə təmasda olmuş və olmaqdadır. Kiçik Azərbaycan hesab etdiyimiz Sumqayıtın da Azərbaycanın mədəni əlaqələrində özünəməxsus yeri var. Sumqayıt şəhərinin mədəni əlaqələrinin tarixinə nəzər salanda ilk əvvəl diqqəti cəlb edən Sumqayıtın qardaşlaşdığı şəhərlərlə münasibəti əsasən göz önünə gəlir. Sovet dövründə xarici əlaqələrlə bağlı mövcud məhdudiyyətlərə baxmayaraq, Sumqayıt şəhəri bir neçə ölkə ilə dostluq əlaqələri qurdu. Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra da bu əlaqələr genişləndirildi və hazırda da davam etdirilir. Qurulan əlaqələr qardaşlıq səviyyəsinə gəldi çatdı və Sumqayıt şəhəri dünyanın 13 şəhəri ilə qardaşlaşdı. Sumqayıtın "qardaş”larını sizlərə tanıtmaq üçün "Xeberle.com" olaraq "Sumqayıtın "qardaş"larını tanıyaq" adlı layihəyə start verib. Bu layihədə siz Sumqayıtın qardaşlaşdığı şəhərlərlə tanış olacaqsınız. İlk olaraq sizə Almaniyanın Lüdviqshafen şəhərini təqdim etmişdik. Sonra Ukraynaya və italiyaya üz tutduq. Çerkassı və Bari ilə tanış olmaq imkanınız oldu. Bu dəfə isə yolumuz Uzaq Şərqədir.

Sumqayıtın "balacaboy qardaşı” Çyu Cou

Coğrafi vəziyyət

Sumqayıtın 13 qardaşlaşdığı şəhər var ki, onlardan da biri Çin Xalq Respublikasının Çyu Cou şəhəridir. Əvvəlcə şəhəri tanıyaq. Çju Cou şəhəri Çin Xalq Respublikasının Xunan əyalətindədir. Şəhərin əvvəlki adı Çzyanin olub. 11.420 km² ərazisi olan şəhər Synçzyan çayının sahilində yerləşən əyalət mərkəzi olan Çanşadan cənub-qərbdə yerləşir. Üç şəhər- Çanşa, Çju Cou və Syntan birlikdə "Qızıl Çançjutan üçbucağı” təşkil edirlər. Çyu Çou şəhərinin əhalisi 2010-cu ilin məlumatına görə, 3 milyon 885 min 609 nəfər təşkil edir. Şəhər subtropik iqlim zonasında yerləşir və burada musson küləyi üstünlük təşkil edir. Çyu Cou Xunan əyalətinin yeraltı mineral resurslarla zəngin bölgələrindən biridir.

Adminstrativ bölgü

Çyu Çou şəhəri 4 inzibati- Lusun, Tynyuan, Xetan və Şifen rayonlarına, Lilina dlı şəhər mahalına, eləcə də Çalin, Çju Cou, Yusyan və Yanlin mahallarına bölünür.

Nəqliyyat strukturu

Çyu Cou mühüm dəmiryol qovşağı ilə əhatələnib. Hər gün buradan 110 qatar keçir ki, bu nəqliyyat vasitəsindən gündə 30 min insan yararlanır. Dəmiryol qovşağı şəhəri ölkənin şimal hissəsində olan əyalətlərlə birləşdirir.

Sənaye

Çju Cou şəhərində metallurgiya, kimya sənayesi, maşınqayırma (Çju Cou Elektrovozqayırma zavodu) və tikinti sənayesi inkişaf etməkdədir. Çju Cou əyalətin ikinci böyük şəhəridir. Burada Synyan çayının sahilində 35 kvadratkilomoetr ərazini əhatə edən Yüksək Texnologiyalar Zonası yaradılıb ki, bu zonada da dünyanın bir sıra aparıcı şirkətlərinin filialları fəaliyyət göstərir. Bura Simens, Yamaxa, Mak Donalds və KFC kimi iri şirkətləri də daxildir.

"Balacaboy"un "qardaş”ları

Sumqayıtdan başqa bu şəhər bir sıra dünya şəhərləri ilə də qardaşlaşıb. Belə ki, Çju Cou Özbəkistanın Nəvai (1996), Norveçin Fredrikstad (1999), Vyetnamın Nyaçanq (2001), Cənubi Afrika Respublikasının Pitermariçburq və Koreya Respublikasının Pçoçxon (2009) şəhərləri ilə qardaşlıq münasibətləri qurub.

Sumqayıtın "balacaboy” qardaşı ilə əlaqələr necə quruldu?

Sumqayıt şəhəri ilə Çin Xalq Respublikasının Çyu Cou şəhəri arasında olan dostluq və əməkdaşlıq əlaqələri mövcuddur. Azərbaycan Respublikası Dostluq Cəmiyyətinin və Çin Xalq Respublikasının xarici ölkələrlə əlaqələr üzrə şöbəsinin təşəbbüsü ilə, eləcə də Çin Xalq Respublikasının Bakıdakı və Azərbaycan Respublikasının Pekindəki səfırliklərinin köməkliyi ilə Sumqayıt şəhəri ilə Çyu Cou şəhəri arasında dostluq əlaqələri qurulmasma dair 2001-ci ilin may ayının 25-də Sumqayıt şəhərində Memorandum imzalanıb. Ötən müddət ərzində Sumqayıt şəhəri ilə Çyu Cou şəhərinin nümayəndə heyətlərinin 3 görüşü keçirilib. 2001-ci ilin may ayında Memorandum, noyabr ayında isə Sumqayıt şəhəri ilə Çyu Cou şəhəri arasında dostluq əlaqələrinin qurulması ilə bağlı «Niyyət protokolu» və 2002-ci ilin noyabr ayında Sumqayıt şəhəri ilə Çyu Cou şəhəri arasında əməkdaşlıq əlaqələrinin yaranması və inkişaf etdirilməsi haqqında uzun müddətli Saziş imzalanıb. 2003-cü ilin sonunda Sumqayıt şəhərinin nümayəndə heyəti Çyu Cou şəhərində səfərdə olub. Həmin görüşdə 2004-cü il ərzində Çyu Cou şəhərinin nümayəndə heyətinin Sumqayıt şəhərinə səfər etməsi razılaşdırılıb və səfər baş tutub. 2005-ci ildə Çyu Cou şəhərinin nümayəndə heyəti Sumqayıta səfərə gəlib, bir sıra təhsil müəssələrində olublar və Sumqayıt təhsil sistemi ilə yaxından maraqlanıblar.

Bu əlaqələrin sonrakı inkişafı ilə əlavə məlumat əldə edə bilmədik. Görünür Sumqayıtın bu "qardaş"ı ilə münasibətləri heç də "yaxşı" deyil.

Ramil Zeynallı, xeberle.com