Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin məlum hadisələrə görə kəskinləşməsi cəmiyyətdə müəyyən fikir ayrılığına səbəb olub. Belə ki, bəziləri etdiyi əmələ görə Türkiyəyə haqq qazandırsa da, digərləri Türkiyənin yanlış mövqe tutduğunu bildirirlər. 

Bəs kimdir haqlı? Bütün bu baş verənlər hansı qüvvələrin işinə yarayır? Münasibətlərin kəskinləşməsi kimə nə dərəcədə təsir edəcək?

Femida.az suallarla bağlı ətraflı məlumat almaq üçün Milli Məclisin deputatı, politoloq Elman Nəsirov ilə əlaqə saxladı. 



Elman Nəsirovun fikrincə, Rusiya-Türkiyə münasibətləri son hadisələrə qədər strateji tərəfdaşlıq xarakteri daşıyırdı:

"Rusiya-Türkiyə münasibətlərindən danışarkən qeyd edilməlidir ki, bu iki dövlət arasındakı münasibətlər dünənə qədər strateji tərəfdaşlıq xarakteri daşıyırdı. Ukrayna böhranı zamanı bütün qərb dünyası Rusiyaya qarşı sanksiyalardan yana çıxış edirdilərsə, NATO üzvü olan Türkiyə həmin sanksiyalara qoşulmadı və Rusiya ilə ənənəvi tərəfdaşlıq münasibətlərini qoruyub saxladı. Hər iki tərəf bir-birinin maraq dairəsinə daxildir. Lakin bu son hadisə Moskva-Ankara münasibətlərini xeyli gərginləşdirib”. 

"Tərəflər fərqli mövqe nümayiş etdirirlər” – deyə politoloq münasibət bildirdi:

"Məsələ burasındadır ki, belə bir məqamda hər iki tərəf fərqli yanaşma tərzi nümayiş etdirir. 
Moskvanın mövqeyi belədir ki, Rusiyaya məxsus "SU-24” təyyarəsi İŞİD-ə qarşı mübarizə missiyasını həyata keçirirdi və Türkiyə sərhədlərini heç bir formada pozmayıb. Hətta Putin Türkiyənin bu əməlini arxadan vurulan zərbə kimi qiymətləndirdi. 

Rəsmi Ankara isə tamamilə fərqli mövqe nümayiş etdirir. Türkiyə hesab edir ki, bu hadisə Rusiya təyyarəsinin Türkiyənin hava məkanını pozması nəticəsində baş verib. Ankara bəyan edir ki, Rusiya təyyarəsi Türkiyənin sərhədlərinə müdaxilə edib. Hətta Türkiyə hesab edir ki, Rusiya təyyarəsinə bir neçə dəfə xəbərdarlıq da edilib. Yeri gəlmişkən onu da qeyd edim ki, 3 və 5 oktyabr tarixlərində Rusiya təyyarəsi Türkiyənin hava məkanını texniki səbəblərdən dolayı iki dəfə pozmuşdu. Həmin vaxt Türkiyə Rusiyaya xəbərdarlıq etmişdi ki, anoloji hadisələr davam etsə, Türkiyə müvafiq tədbirlər görəcək. Bu barədə həm Rusiya, həm də Türkiyə mətbuatı məlumat vermişdi”. 

Bu vəziyyət kimə nə dərəcədə təsir edəcək?

Elman Nəsirov:

"Rusiyalı ekspertlərin biri qeyd etmişdi ki, bu mübarizədə hər iki tərəf ciddi itikilər verəcək. Təkcə bu il Türkiyəyə 2 milyon rusiyalı turist gəlib. Keçən il bu rəqəm 4 milyon idi. Əgər rusiyalı turistlər Türkiyəyə gəlməkdən imtina etsələr, daha bahalı turistik məkanlara üz tutmalı olacaqlar. Bu isə rusiyalı turistlərin ciblərinə uyğun olmaya bilər. Rusiyalı ekspertlərin ümumi fikri ondan ibarətdir ki, münasibətlərin kəskinləşməsinin qarşısı alınmalıdır. Rusiya ilə Türkiyənin arasındakı ticarət dövriyyəsi bir çox ölkənin həsəd aparacağı səviyyədədir. Aralarındakı ticarət dövriyyəsi 32 milyard dolları ötən iki dövlət qarşılıqlı razılaşmaya, kompromisə getməlidirlər. Bu ən sərfəli yoldur”.

Bu hadisələr Azərbaycana nə dərəcədə təsir edəcək?

Elman Nəsirov:

"Rusiya bizim şimal qonşumuzdur. Rusiya ilə istər siyasi, istər iqtisadi, istərsə də hümanitar sahədə ciddi əlaqələrimiz mövcuddur. Azərbaycan-Rusiya ticarət dövriyyəsinin artması istiqamətində ciddi işlər görülür. Rusiya ilə Azərbaycan arasında əlaqələr hər keçən gün inkişaf etməkdədir. Türkiyə isə bizim strateji tərəfdaşımızdır. Biz Türkiyə ilə dost-qardaş ölkəyik. Münasibətlərimiz strateji müttəfiqlik müstəvisindədir. Ona görə də Azərbaycan tərəfinin mövqeyi hər iki tərəf arasındakı münasibətlərin yumşaldılmasına nail olmaqdan ibarətdir. Azərbaycan son dərəcə maraqlıdır ki, Rusiya-Türkiyə münasibətləri gərginləşmə xətti ilə deyil, barışıq istiqamətində irəliləsin. Azərbaycan bu münaqişənin sülh, barışıq yolu ilə həll olunmasının tərəfdarıdır”. 

Elman Nəsirov iki dövlət arasındakı gərgin münasibətlərin ermənipərəst qüvvələrə xidmət etdiyini bildirdi:

"Bu reallıqlardan ermənipərəst qüvvələr istifadə etmək istəyirlər. Hətta, erməni ekspertlərindən biri rusiyalı ekspertlərə bildirdi ki, "Məgər, siz Türkiyənin Rusiyanı arxadan vuracağına inanmırdınız?”. Göründüyü kimi ermənipərəst mövqelər qızışdırıcı mövqe tuturlar. Ona görə də hesab edirəm ki, Rusiya ilə Türkiyə arasında münasibətlərin kəskin formada qalması yalnız ermənipərəst qüvvələrə xidmət edir. Bu eyni zamanda regionda sülhə və təhlükəsizliyə də ciddi hədədir”. 

Bəs Türkiyə həmin təyyarəni vurmalı idimi?

Elman Nəsirov:

"Əslində, mən bu məsələ ilə bağlı birmənalı mövqe bildirə bilmərəm. Ola bilsin ki, pilota 10 dəfə xəbərdarlıq edilsə belə, həmin xəbərdarlığı qeydə alan cihaz işləməyib. Yəni təyyarədə texniki nasazlıq ola bilərdi. Rusiya tərəfi bəyan edir ki, Türkiyə həmin təyyarəni vurmaq əvəzinə, xəbərdarlıq edərək sərhəddən uzaqlaşdıra bilərdi. Bu təbii ki, Rusiyalı ekspertlərin mövqeyidir. Subyektiv fikrim ondan ibarətdir ki, baş vermiş hadisə ilə əlaqədar araşdırma aparılması üçün komissiya təşkil olunmalıdır”. 

Ceyhun Əhmədli
Femida.az