“Uğur sirri” layihəsinin növbəti qonağı şair, publisist, sosioloq, "Ahəngyol" elmi-fəlsəfi konsepsiyasının yaradıcısı, YUNESKO-nun Beynəlxalq Kadrlar Akademiyasının fəlsəfə doktoru, alim Əhməd Qəşəmoğludur.  

Əhməd müəllim, Sizcə, uğurun rəngi, dadı, qoxusu, səsi, görüntüsü necədir və ona toxunmaq nə zaman mümkündür?

- Uğurun rəngi, dadı, qoxusu, səsi, görüntüsü onun xarakterindən və insanın qəlb aləminin, ruhunun vəziyyətindən asılıdır. Bir çoxları uğur dedikdə, hər hansı bir məqsədə nail olmağı nəzərdə tutur. Amma, məqsəddən  məqsədə çox fərq var. Bu məqsəd insanın mahiyyətinə, təyinatına nə dərəcədə uyğundur? Nəyə xidmət edir? O məqsədin həyata keçməsi ilə insanın öz həyatında, ətrafda hansı dəyişikliklər olacaq? Bu suallara məzmunlu cavab tapmaq üçün ən əvvəl insanın həyatdakı təyinatı haqda düşünmək lazımdır. Bu suala tez-tez rast gəlirik. Allah insanı niyə yaradıb? İnsanın həyatdakı ən mühüm təyinatı nədir? Mənim üzərində işlədiyim və indi şükür ki, bir çox ölkələrdə uğurla yayılan Ahəngyol elmi bu suala aydın cavab verir. Həyatda hər bir varlığın - qum dənəsindən tutmuş qalaktikalara qədər əsas təyinatı ətrafında və ümumilikdə kainatda daha çox ahəngin yaranmasına xidmət etməkdir. Necə ki, insanın bədənindəki hər bir toxumanın, orqanın əsas təyinatı  öz ətrafında və bütün bədəndə ahəngin yaranmasına - bədənin daha sağlam olmasına xidmət etməkdir. Amma təbii ki, hər bir insanın öz fərdi xüsusiyyətləri var. Bu xüsusiyyətlərdən asılı olaraq bir sahədəki məqsəd, uğur biri üçün olduqca əlvan, dadlı, ətirli,  melodik, gözoxşayan olduğu halda başqası üçün boz, əcaib görünə bilər. İnsan öz təyinatına uyğun olmayan işlə məşğul olduqda, əldə etdiyi ən önəmli nəticə də onun üçün darıxdırıcı, dadsız bir şey ola bilər. Uğur o zaman daha təravətli, gözəl olur ki, insanın öz təyinatına uyğun olsun. Misal üçün, hər hansı bir son dərəcə istedadlı müğənnilik qabiliyyəti olan, qəlbi bütün günü nəğmə oxuyan qadına mahnı oxumağa imkan verilməsə, o qadın onun üçün yad bir sahədə, milyarder bir adamın xanımı olaraq xeyli uğur qazansa belə bu uğurun elə bir əhəmiyyəti olmayacaq. Ahəngyol elminin xoşbəxtliyə verdiyi təriflərdən biri belədir:  o adam daha xoşbəxtdir ki, həyatda öz təyinatını dərk edir və bu təyinata uyğun fəaliyyət göstərməyə geniş imkanları vardır. İnsanın öz təyinatına uyğun olan uğurların rəngi, dadı, qoxusu, səsi, görüntüsü insanın təsəvvürlərindəki ən gözəl halındadır. Uğura yardım edən məqsədlər ahəngə nə qədər çox xidmət edirsə həmin uğur daha həqiqi, doğru uğurdur.

Sizə görə, insanın ən ali uğuru nədir?

- İnsanın ən ali uğuru, yer üzündə olduğu dövrdə, kainatın nizamına – Allahın yoluna, öz təyinatına  uyğun olaraq yer üzünün ahənginə yardım edə biləcək əməl sahibi olmaq, ciddi nəticələr əldə etməkdir. Onun nail olduğu nəticələr, çatdığı məqsədlər ümumilikdə ahəngin pozulmasına yardım edirsə bu neqativ, iblisanə fəaliyyətdir və adına uğur demək olmaz. 

Uğur mayanızda nələr öz əksini tapıb? Ümumiyyətlə, uğurlu biri olmaq üçün daha fərqli nə etmək, nədən başlamaq lazımdır? 

- Allaha çox-çox şükür edirəm ki, məni hər zaman neqativ, bəd əməllərdən uzaq tutub. Valideynlərim olduqca imanlı adam olublar və bizim evə hər zaman yalnız alın təri, halal əmək vasitəsi ilə pul gəlib. Heç kimin yanında gözü kölgəli deyiləm. Çox yüksək vəzifələrdə işləsəm də hələ bu günə qədər 1 manat belə rüşvət almamışam.  Qəlbimdə paxılıq, həsəd adlı heç bir hiss yoxdur. Vətənimin, yer üzünün hər bir övladının uğuru  hər zaman mənə pozitiv enerji verir. Məncə, uğur o yerdə olur ki, orada ahəng olur. Ahəng uğurun birinci şərtidir. Yalnız ahəng yarandıqdan sonra gələn uğur daha dayanıqlı, davamlı olur. Ahəngyolun xoşbəxtçiliyə verdiyi digər tərif belədir:  o adam, o xalq daha xoşbəxtdir ki, onda –get-gedə: 1) fiziki sağlamlıq yaxşılaşır; 2) mənəvi zənginlik artır və 3) əməyə yaradıcı münasibət tələbatı çoxalır. Sağlamlıq və mənəvi imkanları kafi olan adamlar yalnız o zaman uğur qazana bilər ki, onlarda öz fəaliyyətlərinə, əməklərinə yaradıcı münasibət tələbatı yüksək olsun. Belə olduqda, hər kəs qarşısına öz təyinatına uyğun olaraq  konkret məqsəd qoyduqda hökmən, Allahın köməkliyi ilə uğura nail olacaqdır. Daha mükəmməl biliyə, informasiyaya malik olan insanlar öz fəaliyyətində daha mahir olurlar ki, buda daha böyük uğur qazanmağa kömək edir. Beləliklə, demək olar ki, uğur qazanmaq üçün insan əvvəl özünü hazırlamalı və sonra qarşısına öz  təyinatına, imkanlarına uyğun olan məqsədlər qoyaraq məzmunlu fəaliyyət göstərməlidir. Aşıq Ələsgər nahaq deməyib ki, “əl atma gücün çatmayan daşa,  qaldıra bilməzsən, zora düşərsən”.

Deyirlər, yanlışlar olmadan doğrular tapılmaz. Uğursuzluq yanlışlardanmı doğar?

- Çox da dəqiq fikir deyil. Yəni yanlışların olması doğrunun tapılması üçün zərurət deyil. Amma insan öz mahiyyəti etibarı ilə bütün ömrü boyu öyrənir. Öyrənmə prosesi də elədir ki, insan dərhal doğru addımlar atması üçün müəyyən bir hazırlıq mərhələsi keçməlidir. Bu mərhələdə yanlışların olması təbiidir. Amma, Allahın köməyi ilə bəzən elə bir nurlanma anı olur ki, o zaman insan birbaşa doğrunun harada olduğunu duyur. İnsanın idrakı güclü olduqca, qazandığı biliklər mükəmməl olduqca, iradə güclü olduqda yanlışlar az olur. Əks halda insanlar tez-tez yanılırlar. Bu o zaman daha çox olur ki, insan öz qəlbinin hökmü ilə yox, başqalarını təqlid yolu ilə gedir. İnsan imanlı olduqca, öz qəlbini təmizlədikcə, nəfsini tərbiyə etdikcə onun qəlbi ona daha doğru yolları göstərir. Əks halda insanı nəfs idarə edir ki, onun da yanlışlıqlara varması qaçılmazdır.

Apardığınız mübarizədə uğursuzluqlarla üzləşəndə nə edirsiniz? 

- Mən bir fərd olaraq bu məsələdə sosial cəhətdən zəif,  mənəvi cəhətdən isə güclüyəm. Hərdən isə sağlamlıq vəziyyətim mane olur. Uğursuzluqla qarşılaşanda bəzən sosial cəhətdən aylarla durğunluq keçirirəm. Özümdən asılı olmayaraq, qəlbən ətrafımdakılardan - bu uğursuzluğu təşkil edən adamlardan inciyirəm. Amma, bu məni heç zaman mənəvi olaraq sıxa bilmir. Əksinə, ən ağır zamanlarımda belə olduqca nikbin şerlər yazdığım az olmayıb. Belə hallarda bəzən mənə elə gəlir ki, dövran mənim ətrafımda çay kimi axır, amma məni axar sularına qatıb apara bilmir. Bu halıma uyğun bir neçə şerim də var.

Hər insanda bir istedadın olduğunu söyləyərlər, bunu necə üzə çıxarmaq olar? 

- Təbii, hər insanda bir istedad var. Bunu hər adam dərhal üzə çıxara bilməz. Bunun xüsusi elmi metodları var. Həmin elmi metodlara mükəmməl yiyələnən hər kəs insanlarda həmin istedadı üzə çıxara bilər. Burada kədərli bir məqam var. İnsanların bir çoxu həyatda öz istedadının nədə olduğunu, öz təyinatını düzgün hiss edə bilmir. İnsan bütün ömrü boyu hansısa sahədə xüsusi istedada malik olduğunu - mahiyyətcə kim olduğunu bilmədən yaşayar və yer üzündən gedir. Ahəngyol elmi  ətraflı olaraq izah edir ki, insan  uşaqlıqdan öz mahiyyətinə, qabiliyyətinə uyğun fəaliyyət göstərdikcə onun daxili potensialı daha çox üzə çıxır. İnsanın kosmo əlaqələri güclənir, energetikası artır və insanın istedadı da inkişaf edir. Əksinə, öz istedadına uyğun fəaliyyətdə olmayan insanın istedad potensialını sanki toz basır. Kosmo əlaqə zəifləyir. İstedad korşalır. İndi özünüz təsəvvür edin, biz hər vətəndaşımızın istedadını, qabiliyyətini dövlətçiliyimiz tələblərinə uyğun, ahəngdar olaraq vaxtında üzə çıxarmaqla ölkəmizin qüdrətini nə qədər artıra bilərik! Bu sahədə yaponların maraqlı təcrübəsi var. 

Bəzi gənclər bir işə başlayanda “Düşün, tətbiq et və nəticələndir” prinsipini unudurlar. Yəni, onlar düşündüklərini ya tətbiq etmir, ya da nəticələndirmirlər. Bu problemlə üzləşənlərə nə söyləmək istərdiniz?

- Onlara daha uğurlu fəaliyyət göstərən insanların, təşkilatların təcrübəsini daha dərindən öyrənməyi tövsiyə edərdim. Bu təcrübəni öyrənmə prosesində isə öz  potensiallarını, biliklərini, əmək, fəaliyyət vərdişlərini inkişaf etdirsinlər. 

Qarşısındakına “əhəmiyyətlisən” mesajını verməkdə çətinlik çəkənlərə nə söyləmək istərdiniz?

- Onlara  bir bənd şer oxuyardım:

Kiminsə uğuru sıxırsa səni,

Kiminsə işığı yıxırsa səni,

Xoşbəxtlər içində xoşbəxt olarsan

Allah bu əzabdan qurtarsa səni!

Övladlarımızın gələcəkdə uğurlu ola bilməsi üçün daha fərqli necə davrana bilərik? 

- Hər uşaq nümunəni öz valideynindən götürür. Hər valideyn öz uşağı üçün bir modeldir. Hər bir ailə uşağı – fərdi  cəmiyyətə hazırlayan bir məktəbdir. Bu məktəbin yüksək keyfiyyətli olmasına çalışmaq lazımdır. Bunun üçün hər şeydən əvvəl hər gənc ancaq özünə uyğun, özü ilə ailə məsələlərində bir ahəng yaradan insanla ailə qurmalıdır.  Belə olduqda - ailədə ahəngdar bir mühit olanda bir ahəng effekti yaranır.  Bu ahəng uşağın istedadının da üzə çıxmasına, onun bir şəxsiyyət kimi yetişməsinə çox güclü təsir edir. Bu mənada mən hər bir kəsə böyük Nəsrəddin Tusinin “Əxlaqi nasiri”  kitabını da diqqətlə oxumalarını tövsiyə edərdim.

Uğura götürən yolda Sizcə insanların ən güclü silahı nədir?

- Yanında idrak olan imanı. İdrak zəif olanda iman insanı cəhalətə, iman olmayan idrak isə nəhsə  aparır. İmanlı və idraklı adamlar daha davamlı, şərəfli  uğur qazana bilir. İdrakı artırmaq üçün elmə, biliyə, imanı artırmaq üçün daxili aləmin təmizlənməsinə ciddi diqqət vermək lazımdır. Belə olduqda insanın öz daxili potensialı hərəkətə gəlir. İmansız və idraksız olmaq insanlıqdan kənar olmaq deməkdir.

Uğurun yaşı olur yoxsa başı, bu barədə nə düşünürsünüz? 

- Uğurun ancaq ahəng yaratmaq xüsusiyyəti olur. Əgər ortada uğur varsa o müəyyən sahədə ahəngin yaranmasına səbəb olur. Ahəng yoxdursa uğur yoxdur. Belə də, uğur kimi qəbul edilən əslində uğur deyil.

Fərqliliyiniz və fərdliliyiniz haqında nə deyə bilərsiniz? Nəyə görə Siz sizsiniz?

- Mən ona görə mənəm ki, ancaq öz qəlbimin hökmü ilə hərəkət edirəm, başqalarını nə elmi, nə də bədii yaradıcılıqda təqlid etmirəm və şükür ki, ortada konkret nəticələr  var. Bunlar mənim elmi əsərlərim və şerlərimdir.

İnanmaq asandır, yoxsa inandırmaq? 

- Mənim üçün inanmaq. Çünki, bu işdə mənim ən yaxın köməkçim qəlbim, idrakımdır. Başqalarını inandırmaq isə xüsusi məharət tələb edir.

Həyatın enini və uzununu ölçdünüzmü heç, yaşamı üzün edən nədir? 

- Ölçməyə, ölçmədim. Amma yaşamı uzun edən insanın öz təyinatına uyğun olaraq yaradıcı fəaliyyətdir. Yəni hər adam öz fəaliyyətinə yaradıcı münasibət bəsləməlidir. Hər kəs nə ilə məşğul olursa olsun, əməyinin nəticəsi keyfiyyətli olmalıdır. İnsan öz əməyinin nəticəsindən zövq aldıqca daha ləyaqətli şəxsiyyət kimi formalaşır. İnsan öz əməyindən daha çox zövq aldıqca öz daxili potensialı daha çox üzə çıxır. Yaşamı uzanır.

Əgər Sizə dünyada yalnız bir şeyi dəyişdirmək imkanı verilsəydi, nəyi dəyişərdiniz?

- Təhsil sistemini. Onu da qeyd edim ki, mən artıq belə bir Konsepsiya hazırlamışam. Ahəngdar şəkildə imanlı, idraklı ləyaqətli insanın yetişdirilməsi Konsepsiyası. Bu barədə Türkiyədə bir beynəlxalq konfransda məruzə də etmişəm. İki ay öncə bu Konsepsiya bizim Təhsil Nazirliyinə də təqdim olunub. Cavab gözləyirəm.

Həyat toplananlar, çıxılanlar, vurulanlar və bölünənlərdən ibarətdir deyirlər, Sizin payınıza ən çox hansı əməl düşüb? 

- Ahəng əməli.

Bəs Siz özünüz özünüzə dost ola bilsəydiniz, özünüzə Sizin kimi bir dost istəyərdinizmi? 

- Mən özüm elə özümlə dostam. Baxın “Qurban” şerimdə olduğu kimi.

hamının tanıdığı özüm

elə külünglər çalır ki,

qəlbimdəki özümün

sıldırım qayalarına

                  odu gözümdən çıxır.

qəlbimdəki özüm

qaranlığı işıq parçalayan tək

parçalayır

         hamının tanıdığı özümü.

       hamının tanıdığı özüm

       qurban olsun

                      qəlbimdəki özümə...

Həyat təcrübələrinizə söykənərək uğurlu olmaq istəyənlərə nə kimi tövsiyələriniz var?

- Öz imanını və idrakını daima inkişaf etdirmək. Hər sahədə yeganə meyar olaraq ahəng meyarlarına tabe olmaq. Ahəng yolu ilə getmək. Ahəng  yolu Allahın yoludur. Tənbəllik etməsələr ahəngyol elmi ilə dərindən tanış olmaq.

Dəlinin doğru xəbəri nə olar sizcə? Dəliliyin gözəlliyi mümkünmü? 

- Baxar o nə cür dəlidir. Müəyyən standartlara, prinsiplərə riayət etmədən yaşayan adamlara bəzən dəli deyirlər. Bu dəli yaranmış çərçivələri pozaraq ahəngə xidmət edən yeni ideyalar deyirsə, əməllər edirsə bu doğru xəbərdir. Dəlilik ahəngə xidmət edirsə çox gözəldir. Dahi insanların bir çoxu bu cür dəlidir.  

Hesab - kitab dəftəriniz var?

- Yoxdur. 

Təbliğ etdiyiniz gerçəklər hansılardı, necə düşünürsünüz sevginin təbliğata ehtiyacı varmı? 

- Təbliğ etdiyim gerçəklik ahəng məntiqidir, ahəngyoldur. Ahəng olmadan sevgi ola bilməz. Musiqi alətinin üzərindəki iki tel arasında ahəng yarandıqda melodiya, musiqi yarandığı kimi, yalnız ahəng olduqda sevgi yarana bilər. Ahəngin isə təbliğə  böyük ehtiyacı var. Bütün dini kitablar min illərdir insanları yalnız və yalnız ahəngə çağırır. Ahəng, ALLAHın insanın dərk edə biləcəyi əlamətidir. 

Yaşamaq və var olmaq arasında fərq nədir?

- Bütün insanların hamısı varlıqdır. Təəssüf ki, onların hamısına yaşayır demək mümkün deyil. Yalnız fəaliyyətləri ilə ahəngə xidmət edən insanlar yaşayır. Xoşbəxt o insanlardır ki, onların əməlləri özləri bir varlıq kimi dünyadan gedəndən sonra da ahəngə xidmət edir. Necə ki, bu əməllər fəaliyyətdədir, həmin insan yaşayır. Əsrlər, min illər boyu.

/azadinform.az/