Yay gəldi, ağcaqanad problemini də özüylə gətirdi. Bu mövsümdə insanlar ağcaqanadlardan qorunmaq üçün fərqli üsullara əl atırlar. Bu üsulların ən rahatı ağcaqanadlara qarşı özəl olaraq hazırlanmış kəskin qoxusu olmayan fərqli dərmanlardan istifadədir. İstehsalçı şirkətlərin reklamlarında bu dərmanların ətrafa sıxıldığında, ya yandırıldığında yayılan qoxusunun ağcaqanadları tamamilə yox etdiyi bildirilir. Bəs ağcaqanadları yox edən kimyəvi tərkibli dərmanlar insan sağlamlığına necə təsir göstərir? Bir sözlə, ağcaqanad dərmanları zərərlidirmi? Aile.lent.az bu mövzunu araşdırmağa çalışıb.
Ötən əsrlərdə ağcaqanadlardan qorunmaq üçün sarımsaq istifadə edilib. İndi zeytun yağından hazırlanmış sabunla yuyunmağın faydalı olduğuna inananlar var. Günümüzdə ağcaqanadlardan qorunmaq üçün xaricdən geyimlərin üzərinə sürtülən bəzi kimyəvi maddələr və fərqli bitki mənşəli yağlardan, kimyəvi maddə kimi isə əksərən DEET və permethrin preparatlardan istifadə edilir.
Ağcaqanad əleyhinə dərmanlar iki yerə ayrılır: öldürənlər və qovanlar
Öldürənlər - ağcaqanadların iflic edilməsi üçün istifadə olunan kimyəvi maddələr insektisid adlanır. İnsektisidlər tərkibindəki kimyəvi maddələrə görə siniflərə ayrılır. İnsektisidlərin erkən hamiləlikdə dölün qol və ayaq anormallıqlarına səbəb ola biləcəyi deyilir. Bunların sırasına sprey olaraq ağcaqanad üzərinə sıxdıqlarımız və həb şəklində olub həşəratların yeyib, yuvalarında öldükləri məhsullar daxildir.
Ağcaqanad qovanlara isə tablet və maye şəklində cərəyana taxılan dərmanlar aiddir.
Ağcaqanad qovucu bu spreylər Diethyltoluamide, ya da qısaca DEET adı verilən bir maddə tərkiblidir. DEET bilinən ən güclü ağcaqanad qovucudur. Bu spreylər ağcaqanadların sinir sisteminə təsir edərək, onları hərəkətsiz hala gətirir. Ancaq insanlarda DEET-in təxminən 16,7% i dəridən əmilərək qana keçir.
Ağcaqanad preparatlarındakı DEET təhlükəsi...
1953-cü ildə kəşf edilən DEET kimyəvi maddəsi hələ də ağcaqanad qovucularda daha çox istifadə edilən maddələrin önündə durur.
Vaxtilə fransız araşdırmaçılarının gəldikləri qənaətə görə, DEET insanın sinir sisteminə neyrotoksik təsir göstərir. Bu maddə mərkəzi sinir sistemi üçün çox böyük əhəmiyyəti olan asetilkolinesteraz fermentini parçalayır.
Bəzi mütəxəssislərin fikrincə, bu dərmanın qoxusu ilk olaraq insanın gözünə, burun mukozasına təsir edir. Həm də dəridə qaşıntı yaradır. Sinir sisteminə təsirinə gəlincə isə, bu maddənin sağlamlıq vəziyyəti normal olan insana mənfi təsiri olmamalıdır. Yəni çox həssas, sinir sistemi zəif olanlara daha çox təsir edir. Belə ki, bu dərman bir insanın yaddaşında pis qoxusu ilə qalırsa, onda avtomatik olaraq asqırma, qaşıntı, gözlərin sulanması başlayır.
Bundan başqa DEET kimyəvi maddəsinə bağlı olaraq mərkəzi sinir sisteminə təsir edən nadir zəhərlənmə hallarının olduğu da bildirilib. Məsələn, danışmada pozuntu, dağınıqlıq, koma bu kimi əlamətlər sırasındadır.
Otaqda elektrik istiliyi ilə qoxu yayan tabletlər isə "Pymamine forte” adlı kimyəvi maddədən hazırlanır. Bu kimyəvi maddənin zəhərlənmə əlamətləri nəfəs almanın çətinləşməsi, tərləmə, baş gicəllənməsi, mədə bulanması və qusmadır. Bu tabletlərin qapalı ortamda istifadəsi doğru deyil, otağın pəncərəsinin açıq olması mütləqdir. Otaqda akvarium, ya qəfəs varsa, dərmandan istifadə edərkən onların üzərini örtün. Bu kimyəvi maddə sudakı mikroorqanizmlərə zəhərli təsiri var. Tableti yerləşdirdikdən sonra əllər sabunlu su ilə yaxşıca yuyulmalıdır.
Ötən il 5 azyaşlı bu preparatlardan zəhərlənib
Klinik Tibbi Mərkəzin Toksikologiya şöbəsinin müdiri, baş toksikoloq Azər Maqsudov Aile.lent.az-a açıqlamasında bildirib ki, bu preparatların istifadəsi zamanı otaqda yaxşı ventilyasiya sistemi olmazsa, əsasən, azyaşlı uşaqlara toksiki təsir göstərə bilər.
A. Maqsudovun sözlərinə görə, yandırılan ağcaqanad preparatlarının tüstüsü həm nəfəs, həm də qan orqanlarına uzun müddət təsir edərsə, fəsadlar törədə bilər: "Kimlərdə həssaslıq varsa, ağciyərdə spazm, hətta astma yarada bilər. Məsləhət görərdim ki, yandırılan ağcaqanadqovucu preparatlardan deyil, cərəyana cihaz şəklində taxılan preparatlara üstünlük versinlər. Yaxşı olardı ki, bu preparatları da yatmadan 3-4 saat əvvəl taxsınlar, çox uzun müddət istifadə etmək məsləhət deyil. Bu dərmanlar istifadə edilən otaqda pəncərə mütləq açıq olmalıdır”.
Baş toksikoloq onu da qeyd edib ki, keçən il 5 azyaşlı uşaqlar ağcaqanad preparatlarından zəhərlənmə diaqnozu ilə Kliniki Tibbi Mərkəzin Toksikologiya Şöbəsinə müraciət edib.
Pediatrdan valideynlərə xəbərdarlıq!!!
Pediatr Vaqif Qarayev Aile.lent.az-a açıqlamasında bildirib ki, hər yay müntəzəm istifadə edilən bu ağcaqanadqovucu preparatların tərkibindəki kimyəvi maddələr, xüsusən, azyaşlı uşaqlar və hamilə qadınlara birbaşa ziyandır.
Bu dərmanların hamısının allergik problemləri kəskinləşdirdiyini vurğulayan V.Qarayevin sözlərinə görə, əgər uşaqda astma varsa, həmin uşağın dərmanın istifadə edildiyi ortamda qalması və 5-6 dəqiqə o havayla nəfəs alması astma tutmasına səbəb ola bilər: "Yay günlərində evlərdə yandırılan bu dərmanların tüstüsü evdəki bütün əşyaların üstünə hopur. Ona görə ağcaqanad məhv ediləndən sonra həmin qab-qacaq çox möhkəm yuyulmalıdır.
Bundan başqa, elektrik qızdırıcı şəklində istifadə edilən preparatlar allergiya, astma yaradır, güclü baş ağrısına səbəb olur, huşsuzluq yaradır, hətta insanı koma vəziyyətinə də sala bilər. Losyonlar şəklində istifadə edilənlər isə sonsuzluq yarada bilər”.
Son zamanlar ağcaqanadaqovucu olaraq istifadə edilən göy lampaların digərlərinə nisbətən bir az ziyanlı olduğunu qeyd edən pediatr bildirib ki, ultrabənövşəyi şüalar yayan göy lampalar ağcaqanadları iflic hala salır: "Evdə ağcaqanad dərmanının istifadəsi zamanı hamilə qadın və körpə uşaqların həmin mühitdən uzaqlaşdırılması mütləqdir. Ortamın havası təmizləndikdən sonra geri qayıda bilərlər. Preparatların tərkibindəki zərərli kimyəvi maddələrin bir hissəsi əvvəlcə dəriyə hopur, dəridən birbaşa qaraciyərə gedir. Bu kimyəvi maddələr ən çox mərkəzi sinir sistemini, beyni zədələyir”.
Pediatr ağcaqanadlardan təbii yolla qorunmaq üçün bəzi üsullar da məsləhət görüb: "Ağcaqanadlar olan yerdə yanınızda valerian, kamfora şüşələrini ağzı açıq şəkildə saxlayın. Karbol turşusunun zəif məhlulunu hazırlayıb istifadə edə bilərsiniz. Ağcaqanadlar bu məhlulların qoxusunu xoşlamırlar. Onu da deyim ki, ağcaqanadlar siqaret tüstüsündən də qorxub qaçırlar”.
Ağcaqanad qovucu dərmanlardan istifadə edərkən hansı qaydalara əməl etmək lazımdır?
- Bu dərmanlardan istifadə edərkən həmin yerdən uzaqlaşın.
- 8 saat müddətində dərmanlanan otağa girməyin. Otağa girməzdən əvvəl otağı yaxşıca havalandırın.
- Yüksək miqdarda DEET tərkibli dərmanlar istifadə etməyin.
- Dərmanlardan uzun müddət istifadə etməyin.
- Hamilələr bu dərmanlardan uzaq durmalıdır. Bu dərmanlarla təmas hamilələrdə düşmə, erkən doğuş, ya da anadangəlmə bəzi xəstəliklərə səbəb olur.
Ağcaqanadlardan təbii yolla necə qorunmalı?
- Ağcaqanadların daha çox olduğu günün erkən saatları və günün batan saatlarında bayırda çox olmayın.
- Kətan şalvar və nazik, tərlətməyən parçadan uzun qollu geyimlər geyinin.
- Ağcaqanadlar əleyhinə losyonlardan qətiyyən istifadə etməyin.
- Limon yağı və lavanda yağı ən yaxşı ağcaqanadqovuculardır. Sprey şüşəsinə doldurub istədiyiniz qədər istifadə edə bilərsiniz. Cərəyana taxılan həmin cihazlarda dərman yerinə 20 damcı limon, ya lavanda yağı və su əlavə edin.
- Açıq rəngli geyimlər geyinin. Ağcaqanadlar tərli, nəm bölgələrə daha çox daraşırlar. Tez-tez çimin.
- Bağ və balkonlarda sodium lampaları qoyun. Ağcaqanadlar qərənfil, ya lavanda yağı və portağal qabığının qoxusundan xoşlanmırlar. Ağcaqanad dişlənən yerlərə çay ağacı yağı, evkalipt və nanə yağı sürtsəniz, qaşıntı bir neçə saniyəyə keçəcək.
- Yaşıl limonun üzərinə yerləşdirəcəyiniz qərənfillər ağcaqanadları sizin evinizdən uzaq tutacaq
Bu üsullardan istifadə edərək ailənizi həm ağcaqanadlardan həm də zəhərli maddələrdən qoruya bilərsiniz.
Ağcaqanadsız gecələr, şirin yuxular diləyilə!
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
